Nếu người ta bất kính, hay nói điều không tốt về bạn thì hãy nhớ rằng, họ hành xử như vậy bởi vì họ cho rằng làm thế là đúng.
Thật là không thực tế khi mong đợi người khác nhìn bạn như bạn nhìn chính mình[82]. Nếu người ta đi tới kết luận dựa trên những ấn tượng sai lầm, thi họ là người bị thương tổn hơn bạn, bởi vì chính họ là kẻ bị hướng dẫn một cách sai lầm. Khi một điều nào đó là đúng nhưng bị ai đó cho là sai, thì tự thân nó không bị thương tổn; chỉ có kẻ nào giữ quan điểm sai lầm, kẻ đó mới bị lừa gạt và bị tổn hại. Một khi đã hiểu rõ điều này thì bạn sẽ ít cảm thấy bị xúc phạm bởi những kẻ khác, cho dẫu họ thóa mạ bạn. Bạn có thể tự nhủ thầm: “Đối với người đó, nó có vẻ như thế, nhưng nó chỉ là ấn tượng chủ quan của đương sự mà thôi”.
Mọi sự đều có hai cái quai, một cái bạn có thế xách được, cái kia thì không.
Chẳng hạn, giả thử anh trai hay chị gái xử tệ với bạn, thì đó là cái quai mà bạn không thể xách được. Nếu bạn nhè nó mà xách thì bạn sẽ trở nên cay đắng, không chịu nổi. Hãy chọn cái quai mà bạn có thể xách được, đó là những mối ràng buộc gia đình. Nói cách khác, hãy tập trung trên sự kiện rằng, đây là anh trai hay chị gái mình; rằng bạn và họ được nuôi dạy cùng nhau, và như vậy có một mối ràng buộc bền vững không thể nào phá vỡ. Nhìn tình huống theo cách đó, bạn sẽ hiểu nó một cách đúng đắn và duy trì được sự quân bình của mình.
Cuộc sống minh triết là cuộc sống của lý tính. Học cách tư duy rõ ràng thật là điểu quan trọng. Tư duy rõ ràng không phải là một sự việc tình cờ, ngẫu nhiên. Nó đòi hỏi sự rèn luyện thích đáng. Chính là qua tư duy rõ ràng mà chúng ta có thể hướng dẫn ý chí của ta một cách thích hợp, bám sát mục đích chân thực của ta, khám phá ra những mối quan hệ mà chúng ta có đối với kẻ khác, và những bổn phận vốn theo sau những mối quan hệ đó. Mọi người đều nên học cách nhận diện tư duy sai lầm và lộn xộn. Hãy học cách suy luận đúng logic, để tránh rút ra những kết luận vô căn cứ.
Chẳng hạn, hãy chú ý thí dụ về việc suy luận sai logic sau đây: "Tôi giàu hơn bạn; do vậy, tôi tốt hơn bạn”.
Người ta gặp những khẳng định phi lý như vậy trong mọi lúc. Cách suy luận đúng logic là như sau: “Tôi giàu hơn bạn; do vậy, tôi có nhiều vật sở hữu và nhiều tiền hơn bạn”.
Một thí dụ khác: “Tôi nói thuyết phục hơn bạn; do vậy, tôi tốt hơn bạn”. Nói như vậy là sai logic. Phải nói: “Tôi nói thuyết phục hơn bạn; do vậy, lời nói của tôi có trọng lượng nhiều hơn lời nói của bạn”.
Nhưng hãy nhớ: Tính cách của bạn thì độc lập với tài sản hay lời nói thuyết phục.
Hãy dành thời gian để miệt mài học cách tư duy rõ ràng, và bạn sẽ không bị lường gạt. Một kiến thức về logic và những qui tắc để lý luận đúng sẽ giúp bạn rất nhiều.
Chú thích:
(82) Suy ngẫm cho kỹ ta phải thừa nhận rằng rất nhiều khi ta không hiểu được chính mình! Chính bản thân cũng không hiểu mình thì việc mong đợi kẻ khác “hiểu mình” quả thật là điều ngờ nghệch! Do vậy, việc hiểu lầm nhau là chuyện đương nhiên: không hiểu lầm, mới là điều lạ! Khi nhận ra điều này thì tâm hồn ta sẽ nhẹ nhõm và khoan dung hơn rất nhiều.