Tôi thả bước trên con phố đông người này không biết bao nhiêu lần. Quán xá nườm nượp khách vào ra. Quái lạ! Tôi cứ có cảm giác tiền trong túi của họ lấy ra mãi không hết. Liệu họ có hiểu tiền là gì không nhỉ? Mà tiền là cái quái gì cơ chứ? Tôi cũng không biết!
Những chiếc lá già nua đuổi nhau quẩn cả vào chân khách qua đường. Bỗng nhiên tôi cúi xuống nhặt lấy một chiếc lá bị sâu gặm nham nhở, thận trọng rút kính trong túi ra soi. Ồ, nó vẫn còn xanh mà... Tại sao nó lại rụng nhỉ? Lỗi tại vì nó quá xanh, hay lỗi tại những con sâu phàm ăn tục uống...? Tôi cũng không hiểu!
Mải nghĩ về chiếc lá tôi không rõ mình đã ngồi ở trong quán "Chợt nhớ" tự khi nào. Xung quanh tôi vẫn những gương mặt nhờn mỡ, những câu chúc tụng, những câu chuyện phần nhiều đầu Ngô, mình Sở. Tất cả được hâm nóng lên bởi "màn sương" đậm đặc khói thuốc lá. Mùi thức ăn cộng với mồ hôi người làm tôi phát buồn nôn. Tệ thật. Mọi thứ quanh tôi đều diễn ra theo một trình tự như từ một ngàn năm trước, và có lẽ, đến một ngàn năm sau cũng không thay đổi. Thời gian vẫn là thứ dư thừa nhất ở đây.
Cô nhân viên nhà hàng đặt trước mặt tôi một đĩa cá rô rán ròn. Chết tiệt, tôi chưa uống một ngụm rượu nào mà đã cảm thấy người, bàn ghế... đang trôi theo một trật tự ngược với hướng nhìn của mình. Phía dưới mấy con cá khô cứng nằm trên đĩa đang trợn mắt nhìn tôi như cầu cứu. Bỗng nhiên chúng há cái miệng nhẵn thín, tranh nhau kể cho tôi nghe vì sao số phận chúng lại bi thảm đến vậy, tại sao chúng lại có mặt ở đây. Ồ! Chuyện này, chuyện này...
Không thể tin nổi. Chúng biết nói ư? Không thể nào! Nhưng rõ ràng tôi đã nghe được câu chuyện của chúng, về nỗi oan nào đó. Những đôi mắt vẫn nhìn tôi như chờ đợi. Khỉ thật. Mắt của chúng mới đáng sợ làm sao. Thậm chí mắt chúng giống như mắt chúng ta vậy. Từ trong cái hốc sâu thẳm ứa ra một giọt nước...
Tôi cũng đã đi gặp người câu cá. Ông ta hoàn toàn là người tốt, người ta nói với tôi như vậy. Nhìn sự lam lũ hằn sâu trên gương mặt và hai bàn tay chai sạn của ông tôi tin họ nói đúng. Ông không lừa ai, hại ai bao giờ. Điều này cũng đúng. Câu cá chính là nghề của ông. Theo chỗ tôi hiểu ông sinh ra là có duyên với nghề này rồi. Vì thật ra, không câu cá thì ông biết làm nghề gì cơ chứ?! Khả năng của ông không cho phép ông được chọn lựa. Vậy đấy.
Cái cần câu thật ra là một cây trúc. Nó cũng tốt, không chỉ nó mà cả họ hàng của nó cũng vậy. Toàn là người tốt. Vật dụng xung quanh chúng ta từ cái chiếu, cái mành đến cán cuốc, cán xẻng... Tôi còn nhớ ông Thép Mới có hẳn một tùy bút "Cây tre Việt Nam" ca ngợi chúng. Trúc từ ngàn xưa được ví với người quân tử thì không tốt sao được. Ôi, thật là rắc rối. Lần theo dấu vết tôi đến làm quen với sợi dây. Đúng như tôi hình dung, nó hoàn toàn là vật có ích. Nó giúp chúng ta ghép hoặc nối các vật với nhau. Tôi chẳng thấy nó có khuyết, nhược điểm gì. Vậy thì lạ thật đấy. Phải chăng chính cái lưỡi câu là thủ phạm gây nên sự kinh hoàng cho lũ cá? Dẫu sao vẫn phải đi tìm câu trả lời mặc dù tôi biết điều này là vô nghĩa.
Cái lưỡi câu nhìn tôi như chế giễu. Hình như nó đợi tôi đã lâu lắm rồi. Bên cái miệng cong cớn, nhọn hoắt của nó mọc ra một cái ngạnh trông mới ngứa mắt làm sao. Tuy tôi hoàn toàn không có chút cảm tình gì với lưỡi câu, nhưng thẳng thắn mà nói nó cũng không phải kẻ xấu. Cho dù lục lọi tổ tông mười tám đời nhà nó cũng vậy thôi. Thành phần cơ bản, lý lịch tốt. Đương nhiên nó cũng là người tốt. Vậy thì sao nhỉ?
Tất cả mọi thứ đều tốt. Rõ ràng là vậy. Nhưng chỉ cần kết hợp tất cả những cái tốt ấy với nhau lại thành ra một thứ... hung thần đối với lũ cá. Tôi không hiểu, và có lẽ sẽ chẳng bao giờ hiểu được. Chả nhẽ những con cá thay phiên nhau lần lượt chui vào mồm những gã háu ăn kia chỉ vì chúng là thực phẩm, và những chiếc lá sâu rơi rụng ngoài kia chỉ vì màu xanh của chúng quá mỡ màng?! Đầu óc tôi trống rỗng. Trước mắt tôi cảnh và người như quen, như lạ. Mọi thứ diễn ra trong đầu như hiểu, như không...
Thời gian trôi đi dưới chân tôi. Lũ cá vẫn được rán ròn nằm ngay ngắn trên đĩa. Những chiếc lá bị sâu gặm vẫn đuổi nhau trên đường. Cuộc sống vẫn diễn ra theo cái trật tự của riêng nó. Tôi đi tìm lời giải cho số phận của những con cá mà không tìm được. Thật là tồi tệ. Những cái xấu nhất, khủng khiếp nhất lại được sinh ra chính từ sự kết hợp của những cái... tốt nhất.
Mùa Đông 2004