Bách Khoa Thư Lịch Sử

Ebook miễn phí tại : www.docsach24.com

THỜI KỲ PHỤC HƯNG (1461-1600)

Thời kỳ này đánh dấu sự khởi đầu của lịch sử hiện đại. Người Hồi giáo vẫn thống trị phần lớn châu Âu và châu Á. Người Ottoman ở Trung Đông và người Moghul ở Ấn Độ đã đưa văn hóa Hồi giáo lên một tầm cao mới. Người Aztec và Inca thống trị châu Mỹ. Tại châu Âu, một thế giới mới đang hình thành. Người châu Âu hoài nghi về các truyền thống và đức tin của mình. Họ đi thuyền khắp các đại dương, khám phá những tư tưởng mới, và xã hội châu Âu thay đổi mạnh mẽ, trở thành một xã hội duy vật hơn, tự do tư tưởng hơn và phức tạp hơn.

SƠ LƯỢC TOÀN CẢNH THẾ GIỚI (1461–1600)

Người châu Âu bắt đầu thoát khỏi biên giới chật hẹp của thời Trung đại để vượt ra bên ngoài châu lục của họ. Năm 1461, các thủy thủ, thương gia và những người châu Âu bắt đầu tìm các tuyến đường mới tới Viễn Đông, cũng như thăm dò và khai thác các vùng còn lại trên thế giới. Lần đầu tiên, các lục địa tiếp xúc trực tiếp với nhau.

Ở Mexico và Nam Mỹ, đế quốc của người Aztec và Inca đang ở đỉnh cao nhưng khi người Tây Ban Nha xuất hiện, thủ đô Tenochtitlán của người Aztec bị phá hủy và người Inca buộc phải rút về vùng cao nguyên của Peru. Đến năm 1535, người Tây Ban Nha đã biến người Nam Mỹ và Trung Mỹ thành nô lệ, cư dân bản địa hầu như bị xóa sổ vì bệnh tật và bị ngược đãi. Những người đi xâm chiếm chuyển sự chú ý lên phía Bắc, nhưng phải vài năm sau, Bắc Mỹ mới cảm nhận được tác động thực sự từ việc họ xuất hiện.

Các nền văn minh châu Phi cũng chịu ảnh hưởng của châu Âu, nhưng chỉ ở các vùng ven biển. Sâu trong lục địa châu Phi vẫn yên ổn. Trung Quốc vẫn do nhà Minh cai trị. Dưới thời nhà Minh, tuy nghệ thuật phát triển rực rỡ nhưng xã hội Trung Quốc bắt đầu trì trệ.

Tại châu Âu, phong trào mà thời nay gọi là Phục hưng được thúc đẩy lên cao nhờ các học giả Hy Lạp vốn chạy sang châu Âu sau khi Constantinople sụp đổ, mang theo mình những kiến thức của Hy Lạp và La Mã cổ đại.

BẮC MỸ

Những người châu Âu đầu tiên đặt chân lên Bắc Mỹ vào khoảng năm 1500, nhưng đến thế kỷ XVII, châu Âu mới thực sự bắt đầu lập thuộc địa tại đây. Nền văn hóa Mississippi suy tàn từ những năm 1450 và các dân tộc có nền văn hóa pueblo (làng) ở Tây Nam vốn có quan hệ hữu hảo với người Aztec, lúc đó đã bước qua thời kỳ đỉnh cao. Các dân tộc bản xứ khác bị cuốn vào những vấn đề chính trị, tôn giáo riêng cũng như xung đột về buôn bán với các dân tộc khác mà hoàn toàn không biết đến mối đe dọa tiềm ẩn của người da trắng đối với cuộc sống của họ.

TRUNG VÀ NAM MỸ

Bệnh tật giáng xuống Nam Mỹ. Các nền văn minh phong phú và tiên tiến ở Mexico và khu vực Andes nhìn chung vẫn đang phát triển khi người Tây Ban Nha tới. Nhưng cả người Aztec (vào những năm 1520) và người Inca (vào những năm 1530) nhanh chóng bị khuất phục trước những kẻ ngoại bang xa lạ mà lúc đầu được họ chào đón này. Các thủ đoạn quỷ quyệt, tiếp đến là các căn bệnh do người châu Âu mang tới đã giết chết hàng triệu người. Người Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha nhanh chóng xâm chiếm, lập nên đồn điền, khu mỏ và thành phố để tìm kiếm vàng, của cải và vinh quang. Dân nhập cư thời kỳ đầu phần lớn là người châu Phi bị đưa sang làm nô lệ tại các đồn điền. Nhưng đến năm 1600, những vị linh mục và các ông chủ Latinh (như Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha) đã cai quản cả một khu vực mà sau đó nhanh chóng trở thành châu Mỹ Latinh. Những người châu Mỹ bản xứ còn sống sót bỗng chốc trở thành thần dân của các ông chủ mới.

CHÂU ÂU

Châu Âu đang thay đổi nhanh chóng. Ở Florence và Amsterdam, quyền lực lúc này nằm trong tay các thương gia. Ở nhiều nước, một hình thức tôn giáo mới bắt đầu hình thành – các tín đồ Tân giáo hay đạo Tin lành đấu tranh để lật đổ sự thống trị của Thiên Chúa giáo. Các thành phố và hoạt động buôn bán phát triển, cùng với chúng là các tập quán xã hội mới, cũng như những cơ hội mới. Các quốc gia và đế quốc châu Âu ở thời kỳ này đều giàu có và hùng mạnh. Các sản phẩm mới từ những nơi xa xôi tràn vào châu Âu, những tư tưởng mới sôi sục bất chấp nguy cơ từ phía những nhà cai trị đang ngày càng lo ngại. Người châu Âu hoàn toàn tự tin về mình, nhưng nhiều khi cũng xảy ra hỗn loạn. Họ cũng là những người dũng cảm, vượt biển tới những nơi tận cùng Trái đất để khám phá các tuyến đường và cơ hội buôn bán mới.

CHÂU Á

Đầu thế kỷ XV, các đoàn thám hiểm của Trung Quốc đi thuyền tới Ấn Độ, xứ Arập và châu Phi, nhưng các hoàng đế nhà Minh chẳng mấy chốc đã cấm cửa các phái đoàn nước ngoài. Nhật Bản đạt tới tầm cao mới dù bị cô lập với thế giới bên ngoài. Ở Đông Nam Á và Ấn Độ, người châu Âu lập các trạm thông thương buôn bán và gây ảnh hưởng đến toàn xã hội châu Á. Người Nga cũng khai phá Siberia. Triều đại Moghul cai trị hầu hết Ấn Độ, tạo dựng một xã hội khoan dung và phát triển thịnh vượng. Ở các nước khác như Tây Tạng, Thái Lan, Việt Nam, Malaya (Mã Lai) và Indonesia, các nền văn hóa tiên tiến tiếp tục đạt được những bước tiến lớn.

ÚC-Á

Ở Australia, Aotearoa (New Zealand) và quần đảo Polynesia (trong Thái Bình Dương), cuộc sống tiếp diễn như trước, với một vài khám phá.

TRUNG ĐÔNG

Vào thế kỷ XVI, người Ottoman đạt tới đỉnh cao trong công cuộc phát triển và xâm lược, trở thành lực lượng thống trị ở Trung Đông. Họ xung đột với một lực lượng hùng mạnh đang trỗi dậy là triều đại Safavid ở Ba Tư. Cả hai đế quốc này đều có nền văn hóa rất phong phú và tinh tế.

CHÂU PHI

Nhiều bộ lạc châu Phi phát triển thành các quốc gia vào thế kỷ XVI, và số đô thị tăng lên nhờ hoạt động buôn bán phát triển giữa các bộ lạc với nhau và với người châu Âu ở vùng duyên hải. Đến năm 1502, châu Phi trở thành nguồn cung cấp cho hoạt động buôn nô lệ.