2. Lịch Sử - Chính Trị
  3. Bách Khoa Thư Lịch Sử
  4. Người Aztec (1430–1520)

Bách Khoa Thư Lịch Sử

Người Aztec (1430–1520)

NGƯỜI AZTEC (1430–1520)

Người Aztec thống trị miền Trung Mexico, trải dài từ bờ biển bên này tới bờ biển bên kia, bao gồm một loạt thành phố, và họ cũng ảnh hưởng đến các vùng lớn hơn nhiều ở phía Bắc cũng như phía Nam.

Vào thế kỷ XV, người Aztec cai trị Mexico từ thành phố Tenochtitlán kỳ diệu nằm trên một hòn đảo giữa hồ, với những kim tự tháp.

Đến năm 1500, người Aztec đã kiểm soát một đế quốc rộng lớn ở Mexico. Họ bắt đầu mở rộng lãnh thổ của mình vào năm 1430 dưới thời Hoàng đế Itzcoatl. Thành phố Tenochtitlán có khoảng 300.000 dân vào khoảng năm 1500, khi đang ở giai đoạn hùng mạnh nhất dưới thời Hoàng đế Montezuma II. Để có đủ lương thực cho người dân, cây lương thực được trồng trên các hòn đảo nhân tạo (chinampas) trên hồ Texcoco với thành phố Tenochtitlán tọa lạc ở chính giữa. Các vùng đất mà họ xâm chiếm được phải cung cấp ngô, đậu, dừa, vải bông, và vàng, bạc, ngọc cho thợ thủ công Aztec. Các thương gia mua ngọc lam của thổ dân da đỏ Pueblo ở miền Bắc, và mua lông chim màu sắc sặc sỡ từ miền Nam để làm các loại áo choàng, quạt, mũ và khiên trang trí cầu kỳ. Xã hội Aztec được tổ chức theo lối quân sự. Tất cả đàn ông phải phục vụ trong quân đội từ năm 17 đến 22 tuổi. Một số tại ngũ lâu hơn so với thời gian quy định vì ngay một nông dân cũng có thể được thăng chức chỉ huy trong quân đội nếu có đủ năng lực.

Các thầy tu là tầng lớp đặc biệt trong xã hội Aztec, chịu trách nhiệm tổ chức tất cả các buổi lễ trang trọng và các lễ tế thần trong năm. Để giết người tế thần, họ dùng những lưỡi dao sắc làm từ các loại đá như chanxêđon, đá lửa hoặc đá vỏ chai (obsidian).

GIẾT NGƯỜI TẾ THẦN

Một trong những nhiệm vụ chính của quân đội Aztec là bắt nhiều tù binh chiến tranh. Các tù binh này sẽ bị giết để tế thần trong các đền thờ kim tự tháp khổng lồ nằm giữa thành phố Tenochtitlán. Việc lấy máu tế thần này có ý nghĩa quan trọng đối với những người Aztec vốn thờ phụng nhiều vị thần. Họ tin rằng tất cả các vị thần này cần rất nhiều máu người, nhất là thần Chiến tranh Huitzilopochtli. Hành động xâm chiếm quân sự và tập quán giết người tế thần của người Aztec dần dần khiến các nước láng giềng chống lại họ.

Dân thường Aztec sống trong những ngôi lều mái tranh. Họ ăn bánh kếp ngô nhân đậu và rau tẩm gia vị, rất giống món bánh ngô (tortilla) của người Mexico ngày nay.
Hoàng đế được coi như một vị thần, chỉ có thầy tu và các nhà quý tộc mới được thưa chuyện với hoàng đế. Dân thường phải cúi mặt xuống mỗi khi hoàng đế ngao du khắp thủ đô.
Chiếc mũ nghi lễ của thế kỷ XVI này được làm chủ yếu từ lông chim đuôi seo (quetzal). Ngoài ra, còn có lông vẹt màu nâu, đỏ sẫm, trắng và xanh.
Bức tượng đất nung này của người Aztec mô tả bộ mặt gớm ghiếc của thần Chết. Người Aztec cũng dùng sọ người để làm mặt nạ. Họ dát ngọc lam và vỏ sò lên mặt ngoài sọ và lót da màu đỏ bên trong sọ.

SỰ PHÁT TRIỂN VÀ SUY TÀN CỦA NGƯỜI AZTEC

Người Aztec buôn bán khắp nơi quanh Mexico, tới cả nơi là nước Mỹ ngày nay và Colombia. Họ bán các mặt hàng có giá trị cao do thợ thủ công làm ra như quần áo, đồ trang sức, đồ gia dụng và đồ phục vụ nghi lễ. Người Aztec cũng đòi cống vật – những khoản tiền mà các thành phố khác phải nộp để không bị họ tấn công. Thủ đô Tenochtitlán là một trong những thành phố được quy hoạch tốt nhất trên thế giới. Trên đảo giữa hồ, đường phố, kênh rạch được bố trí thành một mạng lưới hợp lý vây quanh một khu nghi lễ lớn có các kim tự tháp, các ngôi đền, cung điện và vườn tược. Ba con đường đắp cao rộng rãi nối thành phố với đất liền. Nhưng vì người Aztec ham bắt người để tế thần nên khi người Tây Ban Nha đến vào năm 1520, các bộ lạc láng giềng của họ đã giúp người Tây Ban Nha đánh bại họ ngay năm sau.

Ba con đường dài đắp cao nối Tenochtitlán với đất liền. Các thương gia từ thành phố này đi khắp nơi, một số thương gia làm chỉ điểm cho hoàng đế. Các con đường đắp cao này cũng là tuyến phòng thủ rất tốt bảo vệ thành phố. Khi người Tây Ban Nha tới đây, chỉ nhờ thủ đoạn gian trá và mầm bệnh mang theo, chứ không phải tấn công trực tiếp, họ mới đánh bại được người Aztec.