*
*
*
*
* Happy Hours (thường là từ 4 giờ chiều tới 7 giờ tối nhưng có thể thay đổi tùy từng nhà hàng), đồ uống sẽ được khuyến mại hoặc miễn phí để khuyến khích khách hàng tới nhà hàng. (DG)
* On the Origin of Species by Means of Natural Selection, or the Preservation of Favoured Races in the Struggle for Life . Tên bản dịch tiếng Việt là Nguồn gốc các loài , NXB Tri thức, 2009, Trần Bá Tín dịch. (BTV)
*
* The Naked Ape . Bản dịch tiếng Việt là Vượn trần trụi , NXB Hội Nhà Văn, Hà Nội, 2010, Vương Ngân Hà dịch. (BTV)
*
*
*
*
* Magna Carta Libertatum (“Đại Hiến chương về những quyền tự do”), là một văn kiện thời Trung cổ, được vua John của Anh chuẩn thuận ở Runnymede, gần Windsor vào 15/06/1215. Hiến chương cam kết bảo vệ quyền lợi của giáo hội, bảo vệ các quý tộc không bị bắt giam bất hợp pháp, được tiếp cận nhanh chóng với công lý và hạn chế các nghĩa vụ đóng góp cho hoàng gia. Năm 1297, Đại Hiến chương được thừa nhận là một phần của pháp luật thành văn tại Anh. (BTV)
*
*
*
*
*
* saliva beer , tức chicha , một loại đồ uống lên men truyền thống của vùng Andes, Nam Mỹ. Trong một số nền văn hóa, thay vì ngô nảy mầm, họ dùng bột ngô, ngô đặt ở dưới đất, được làm ẩm bằng miệng của người làm chicha và tạo hình thành các quả bóng nhỏ, sau đó được làm dẹt và làm khô. Các enzyme tự nhiên trong nước bọt của người làm chicha là chất xúc tác giúp phân hủy tinh bột ngô thành đường mantoza . (BTV)
* Từ Cẩm nang Thủ tục Phân tích Tổng quan - Phương pháp Gia vị . Xem trực tuyến tại: http://www.fda.gov/Food/ScienceResearch/ LaboratoryMethods/MacroanalyticalProceduresManualMPM/ucm084394.htm.
*
*
*
*
*
*
*
* Scientific American Online (02/2015, tr.30) nhà lịch sử khoa học Londa Schiebinger giải thích: “Erasmus Darwin không giới hạn quan hệ tình dục ở mối quan hệ gia đình thần thánh. Trong cuốn Tình yêu Cây cỏ (1789), cây cối của Darwin tự do thể hiện từng dạng kết hợp khác giới có thể hình dung được. Thở dài cùng vẻ lo lắng ngọt ngào, nàng Collinsonia đẹp đẽ lần lượt thỏa mãn tình yêu của hai anh em. Nàng Meadia - một loại cây anh thảo hoa vàng bình thường - được cúi chào với “bầu không khí dâm ô”, vừa đảo đôi mắt đen và lắc mái tóc vàng óng vừa thỏa mãn từng người trong số năm chàng bạn trai… Darwin có thể đã tận dụng tốt lớp vỏ bọc thực vật để tuyên truyền cho thứ tình yêu tự do mà ông vẫn thực hiện sau cái chết của người vợ đầu”.
*
*
* Gia đình Flintstones chiếm một vị trí độc đáo trong lịch sử văn hóa nước Mỹ. Đây là loạt phim hoạt hình giờ vàng đầu tiên dành cho người lớn, loạt phim màu đầu tiên của ABC và là loạt phim hoạt hình giờ vàng đầu tiên kéo dài hơn hai mùa (không có đối thủ cho đến khi Gia đình Simpsons được công chiếu năm 1992) và là chương trình hoạt hình đầu tiên chiếu cảnh một nam một nữ lên giường cùng nhau.
*
*
*
* science writer , chỉ người viết về các chủ đề khoa học nhưng không phải là khoa học gia thuộc chuyên ngành đó. (BTV)
*
*
*
*
* The Blank Slate: The Modern Denial of Human Nature - Tấm bảng trắng: Sự Phủ nhận Hiện đại về Bản chất Loài người), rất lâu sau khi những hình ảnh khác nhiều sắc thái hơn được sử dụng.
*
*
*
* Chuyên luận về nền chuyên chế hai người >, Tạp chí The New York Times , 14/10/2001. Bạn có thể đọc bài luận này trên mạng tại địa chỉ: http:// www.english.ccsu.edu/barnetts/courses/vices/kipnis.htm.
* Người điên , trên kênh truyền hình AMC.
* “Hy vọng nào cho hôn nhân của người Mỹ? ” của Caitlin Flanagan trên Time (02/07/2009), xem trực tuyến tại: http://www.time.com/time/nation/article/0,8599,1908243,00.html.
*
* fire and brimstone . Từ này xuất phát từ Kinh Thánh, lần đầu tiên được dùng trong Sáng Thế ký, chỉ sự trừng phạt thành Sôđôm. Theo Kinh Thánh, hai thần sứ làm khách đến một ngôi nhà ở Sôđôm, dân làng kéo đến đòi giết các khách ngoại đến thành. Chủ nhà là Lot xin dâng hai người con gái còn trinh cho dân thành tùy ý sử dụng miễn sao bỏ qua cho hai vị khách, nhưng dân thành không chịu. Hai vị thần sứ bảo Lot đưa gia đình trốn đi, và thành Sôđôm bị hủy diệt trong mưa diêm sinh và lửa từ trời. (BTV)
*
*
*
*
*
*
* Machiavellian alliances . Thuật ngữ Machiavellian xuất phát từ tên của chính trị gia, nhà triết học Niccolo Machiavelly, hàm ý chỉ những xảo thuật, biện pháp chính trị cần thiết để xây dựng và bảo vệ quyền lực. (BTV)
*
*
*
*
*
* Minangkabau , sống ở Tây đảo Sumatra thuộc Indonesia theo chế độ mẫu hệ. (DG)
*
*
*
* The New Yorker , 30/03/2009. Bài báo này rất đáng đọc vì nó điều tra xem biệt giam có phi nhân văn đến mức bị xem là tra tấn hay không. Gawande kết luận rõ ràng là có, ông viết: “Chỉ riêng việc tồn tại như một con người bình thường cũng đòi hỏi phải được tương tác với người khác.”
*
*
* Hear That Long Snake Moan ( tạm dịch: Hãy nghe con rắn dài than thở) , trong Ventura (1986) [Michael Ventura, Shadow Dancing in the USA , Tarcher ấn hành, 1986
*
*
*
*
*
*
*
* bóc lại . Hiram Caton và những người khác lập luận, khá thuyết phục, rằng việc Freeman không ngừng tấn công Mead chắc là do chứng rối loạn tâm lý thôi thúc, chứng này cũng dẫn tới một số cơn hoang tưởng mạnh đến mức ông bị các quan chức ngoại giao Úc buộc phải rời khỏi Sarawak. Đồng thuận trong cộng đồng nhân học là không biết những phát hiện của Mead sai lầm đến mức nào,nếu có. Freeman đưa ra khẳng định sau nhiều thập kỉ truyền bá Thiên Chúa giáo cho người Samoan, vì vậy không có gì ngạc nhiên nếu như những câu chuyện ông nghe được lại khác nhiều so với những gì được kể cho Mead trước đó nửa thế kỷ. Để đánh giá ngắn gọn, chúng tôi đề xuất đọc Monaghan (2006).
*
*
*
*
*
*
*
*
* In Context: A Quarterly of Humane Sustainable Culture ( tạm dịch: In Context: quý san về nền văn hóa con người bền vững ), tập 34, tr. 30 (1993). Nguồn trên mạng tại: http://www.context.org/ICLIB/IC34/ Some.htm.
* allo-parenting , những người không phải là cha mẹ nhưng chăm sóc, nuôi dạy trẻ như cha mẹ. (DG)
*
* Noble Savage , cũng sử dụng hình thức vứt bỏ trẻ em này. Năm 1785, Benjamin Franklin đến thăm bệnh viện nơi Rousseau gửi năm đứa con ngoài giá thú của mình và phát hiện tỉ lệ tử vong của trẻ em ở đây lên tới 85%. (Xem Jill Lepore, (Thức ăn trẻ em ), 19/01/2009).
*
*
*
* !Kung San , chỉ một tộc người sống ở Botswana và Angola. Cách viết “!K” trong “!Kung” để chỉ cách phát âm như tiếng mở một cái nút chai. (BTV)
*
*
* Me and Julio Doion by the Schoolyard của ca sĩ-nhạc sĩ người Mỹ, Paul Simon. (DG)
*
*
* Vương quốc Nữ giới của PBS Frontline World, có tại www.pbs.org/frontlineworld/ rough/2005/07/qduction_to.html.
*
* The New York Times , có tại đây: http://movies. nytimes.com/2005/06/24/movies/24peng.html?_r=2.
* The San Diego Union-Tribune-. Studies suggest monogamy isn’t for the birds - or most creatures (tạm dịch: Những nghiên cứu cho thấy một vợ một chồng không dành cho chim chóc - hoặc hầu hết các sinh vật ) của Scott LaFee, 04/09/2002.
* Monogamy and the Prairie Vole (tạm dịch: Một vợ một chồng và chuột đồng thảo nguyên ) Scientific American online, 02/2005, tr. 22-27.
* Proceedings of the National Academy of Sciences , (tạm dịch: Biên bản lưu của Viện Khoa học Quốc gia ), DOI: 10.1073pnas.0803081105. Một bản tin tóm lược các phát hiện này tại đây: http://www.newscientist.com/ article/dn 1464 l-monogamy-gene-found-in-people.html.
*
*
*
*
*
*
*
*
* The Spectator , 07/01/2009).
*
*
* Kinh tế học Phi thường , Robin Hanson http://www.spectrum.ieee.org/jun08/6274.
* Người đứng thẳng , đều mang bất lợi rất lớn nếu như có cạnh tranh trong cùng giống loài - điều này chưa được làm rõ. Người ta có thể lập luận rằng sự hiện diện của người Neanderthal ở châu Âu và nhiều vùng ở Trung Á có thể đã dẫn tới việc cạnh tranh khu vực săn bắn, nhưng mức độ giao tiếp giữa tổ tiên chúng ta và người Neanderthal, nếu có, vẫn chưa được giải đáp. Thêm nữa, nếu có chồng lấn thì cũng chỉ là phần nào, bởi có vẻ như người Neanderthal là loài ăn thịt bậc cao, trong khi Homo sapiens lại là loài ăn tạp vô cùng (ví dụ, xem Richards vàTrinkaus, 2009).
*
*
*
*
*
*
* Gene vị kỷ , NXB Tri Thức, 2011. (BTV)
* Thuyết tình cảm đạo đức , Smith viết: “Bất kể người ta nghĩ con người ích kỷ đến mức nào, rõ ràng trong bản chất của anh ta vẫn có một vài nguyên tắc, nó khiến anh ta quan tâm đến tài sản của người khác và tạo ra niềm hạnh phúc cần thiết cho anh ta, mặc dù anh ta chả nhận được gì từ đó cả, ngoại trừ niềm vui được nhìn thấy nó.”
*
* Tại sao chúng ta lại dễ thương đến vậy: Chúng ta gắn bó để hợp tác . Xem Rilling và những người khác (2002).
*
* Giống loài chúng ta , tr. 344-5.
*
*
*
* Những kẻ ăn thịt người và các vị vua , tr. X. Ngoài ra, xem Đơn thuốc thời đồ đá cũ .
* Điều chỉnh hành vi hòa giải qua trải nghiệm xã hội: Thí nghiệm với hai loài khỉ macaque . Child Dev. T6/1993; 64(3): 897-908, de Waal FB, Johanowicz DL.
* Văn hóa hòa bình ở khỉ đầu chó hoang dã: Hình ảnh và truyền bá. Sapolsky, RM, Share LJ PLoS Biol 2004; 4(2): E106 và NYTimes 04/13/2004. Không phải thời của bọn côn đồ: Khỉ đầu chó trang bị lại văn hóa cho mình , Natalie Angier.
*
*
* The Blank Slate: The Modern Denial of Human Nature (Danh sách trống: Lời phủ nhận hiện đại đối với bản chất loài người) , đặc biệt là trong những trang cuối cùng của Chương 3.
*
*
*
*
* Tại sao lại chiến tranh? Hãy xem tại đây: http://realhumannature. com/?page_id=26. Sau khi chúng tôi liên hệ để hỏi xem ông ta có khắc phục được gì đối với việc bỏ sót này không, ban đầu Smith trích dẫn lời bác bỏ của Wrangham và Peterson về việc tinh tinh lùn không tiêu biểu bằng tinh tinh khi đại diện cho tổ tiên chung cuối cùng của chúng ta, nhưng lúc chúng tôi chỉ ra rằng nhiều nhà linh trưởng học lập luận ngược lại (rằng tinh tinh lùn tiêu biểu hơn), và thậm chí Wrangham cũng xem xét lại quan điểm của mình đối với vấn đề này, và trong bất cứ trường hợp nào, thật sự sai khi nói rằng tinh tinh là “họ hàng không-phải-người gần gũi nhất” của chúng ta mà không đề cập đến tinh tinh lùn, cuối cùng thì ông ta cũng dịu đi và bổ sung hai nguồn tham khảo chính về tinh tinh lùn vào những mô tả khủng khiếp của mình về “những cuộc chiến tranh đầy máu me” của tinh tinh.
*
*
*
*
* Good natured: The origins of right and wrong in humans and other animals (Tốt tính: Nguồn gốc đúng sai ở loài người và các loài khác) , ông viết: “Trên cơ sở đọc tác phẩm này, Power (1991) lập luận rằng việc cung cấp đồ ăn ở một số địa điểm điền dã (chẳng hạn như trại chuối của Gombe) khiến lũ tinh tinh bạo lực hơn và kém quân bình hơn, do vậy thay đổi ‘tầng’ quan hệ cả trong lẫn giữa các cộng đồng với nhau. Phân tích của Power - pha trộn sự khảo sát lại một cách nghiêm túc những dữ liệu sẵn có với nỗi luyến tiếc hình ảnh những năm 1960 của loài khỉ như những kẻ mọi rợ cao quý - dấy lên những câu hỏi chắc chắn được giải đáp nhờ cuộc nghiên cứu đang diễn ra về lũ tinh tinh hoang dã không được cho ăn”. Phân tích mang tính phủ nhận này của Power có vẻ phi lý. Bất kể bà có “luyến tiếc những năm 1960 hay không”, de Waal vẫn đang thừa nhận rằng phân tích của bà “dấy lên những câu hỏi” cần được giải đáp. Các câu hỏi này có nguy cơ khiến rất nhiều dữ liệu liên quan đến tương tác xã hội của tinh tinh - điều khiến chúng ta rất quan tâm đến de Waal, một trong những chuyên gia hàng đầu thế giới về hành vi của tinh tinh, và chắc chắn là học thuật của ông thể hiện một đầu óc cởi mở - trở nên mất hiệu lực.
*
*
*
*
*
*
* Washington Post về Bóng tối ở El Dorado: Cơn sốt rừng già , Marshall Sahlins Chủ nhật, 10/12/2000; tr. X01.
*
*
*
*
* Chúng ta có sống mãi được không? , của Gina Kolata. 11/11/2003.
*
*
*
*
*
*
*
* Tại sao ngựa vằn không bị nhọt (2000). Ngoài ra, đối với các vấn đề như căng thẳng và sự tương đồng giữa con người/ tinh tinh lùn, cần lưu ý một điều thú vị là khi bom rơi gần vườn thú của chúng trong Thế chiến II, toàn bộ tinh tinh lùn chết vì căng thẳng do các vụ nổ gây ra trong khi không một con tinh tinh nào bỏ mạng cả (theo de Waal).
*
*
* Điểm sách New York 44 (11): 47-52.
*
* thuyết tiếng vọng sinh dục thừa nhận rằng phụ nữ phát triển cặp vú lủng lẳng để việc phân chia sẽ bắt chước (có thuật ngữ khoa học nào cho khái niệm này không?) khe mông vốn rất cám dỗ đối với tổ tiên linh trưởng của chúng ta. Theo dòng lý giải đó, một số người lập luận rằng son môi có tên gọi lôi cuốn là nhằm tái tạo “phần cửa hậu” màu đỏ tươi vốn khiến cho Darwin tội nghiệp phải hết sức bối rối.
*
*
*
* Homo cổ xưa vẫn còn gây tranh cãi… chúng tôi thấy các mẫu biến đổi nucleotide ở Sgl ở con người giống với các mẫu tìm thấy ở tinh tinh hơn là ở khỉ đột”.
*
*
*
* bukkake ra đời như một cách trừng phạt phụ nữ mắc tội thông dâm ở Nhật - một dạng Dấu ấn Ô nhục (Scarlet Letter) đỡ khắt khe hơn. (Ví dụ, xem Nướng bánh? Vạch trần tập quán tình dục Bukkake . Áp phích trưng bày tại Hội nghị Thế giới về Tình dục học lần thứ 17, của Jeff Hudson và Nicholas Doong: http://abstracts. co.allenpress.com/pweb/sexo2005/document/502l4). Nếu bạn không biết bukkake là gì, và thậm chí bạn có chút dễ bị xúc phạm, xin hãy bỏ qua việc chúng tôi đề cập đến nó.
*
* Hybbates concolor ), có bìu dái lủng lẳng bên ngoài. Điều thú vị là loài vượn này cũng là ngoại lệ trong việc không mấy chung thủy cho lắm (xem Jiang và những người khác, 1999).
*
*
*
*
*
*
*
* Born to Breathe, Born to Eat, Born to Drink, Born to Shit, Born to Die
*
* Remembering our purpose: An interview with Malidoma Somé ” (Hồi tưởng lại mục đích của chúng ta: Phỏng vấn Malidoma Somé) , in trong In Context: A Quarterly of Humane Sustainable Culture (Bối cảnh: Tạp chí quý về Văn hóa Bền vững-Nhân đạo) , số 34, tr. 30 (1993). Nguồn: http://www.context.org/ICLIB/IC34/Some.htm.
* Tiền (2000). Điều thú vị là suy tinh lại là tâm điểm của cách hiểu Đạo Lão về sức khỏe cũng như hoạt động tình dục nam giới. Để có ví dụ, xin hãy xem Reid (1989).
*
*
* Bừa bãi của Naomi Wolf, tr. 143-153, để nắm được lược sử âm vật trong lịch sử phương Tây - một câu chuyện mà bà kể vừa đáng sợ lại vừa vui.
*
* Cernunnos , vị thánh có sừng, cách hiểu của người Celt về tập quán Mật tông Ấn Độ và do vậy ban đầu nó là biểu tượng của sự siêu việt tâm linh thông qua tập quán tình dục.
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
* Hãy để một nghìn cơn cực khoái bùng nổ ). Tải về tại: http://www. epjournal.net/filestore/ep03347354.pdf
*
*
*
* testosterone được bài tiết chủ yếu trong tinh hoàn của con đực và buồng trứng của con cái, mặc dù một lượng nhỏ cũng được tiết ra bởi tuyến thượng thận. (BTV)
*
*
* Prolactin có vai trò kích thích các tuyến sữa sản xuất sữa, được tiết ra từ thùy trước tuyến yên trong sự đáp ứng với sự ăn uống, giao phối, hay trong sự rụng trứng và cho con bú. (BTV)
*
*
*
*
*
*
*
* Latex -, ở đây chỉ những vấn đề liên quan đến đam mê thời trang nhựa dẻo PVQ và cao su (rubber ), những người đam mê xu hướng này tự gọi mình là rubberist . Một rubberist có thể tưởng tượng mình mang bản sắc mới trong những bộ đồ bó sát, được ngâm hóa chất tăng cường mùi. Tương tự là những người sùng bái đồ da (Leather ) đa phần là những người đồng tính nam (gay). Những người sùng bái đồ da thường liên quan đến những người khổ dâm hoặc nô lệ tình dục. (BTV)
* Sado-Masochism , bắt nguồn từ thuật ngữ sadism , dùng để chỉ những hành vi tình dục quái đản. Ở Nhật, có một trò chơi tình dục hợp pháp trong đó S là người thích hành hạ, còn M là người bị hành hạ. (BTV)
* goat or lamb . Trong thần học, goat là biểu tượng cho sự nhạy cảm và khao khát tình dục, do đó Satyr nửa người nửa dê được xem là biểu tượng cho bản năng dục vọng của con người. Ngược lại là lamb , biểu tượng cho sự ân cần, chăm sóc, dịu dàng. Theo đó trong thần học, goat-lamb cũng thuộc hệ thống các cặp đối nghĩa như Địa ngục-Thiên đường, Đêm-ngày. (BTV)
* This American Life ( tạm dịch: Đời sống Mỹ) của NPR (National Public Radio ), Phần 220. Có thể tải miễn phí tại iTunes hoặc tại www.thislife.org.
*
*
*
* consensual sex . Từ này chỉ hành vi quan hệ tình dục tự nguyện giữa hai bên nhưng lại phạm pháp, chẳng hạn trong trường hợp một trong hai bên chưa đến độ tuổi được quan hệ tình dục theo luật. (BTV)
*
* “Vài suy nghĩ về khoa học giao hợp nửa vời”. Bài diễn thuyết dành cho Câu lạc bộ Stomach, một hiệp hội nhà văn và nghệ sĩ Mỹ.
* Klismaphilia là hiện tượng cảm thấy hưng phấn, thậm chí cực khoái khi cơ thể tiếp nhận chất lỏng vào trực tràng và đại tràng qua đường hậu môn. Các chất lỏng có thể là bất kì thứ gì, từ nước, dung dịch thụt rửa đến tinh trùng. (BTV)
*
*
*
*
* Thuê một tín đồ Rasta , kịch bản và đạo diễn J. Michael Seyfert: www.rentarasta.com hoặc bộ phim truyện, Vẽ phương Nam, của đạo diễn Laurent Cantet, nói về những người phụ nữ đến Haiti vào những năm 1970.
*
* Westermark đã xuất hiện để ngăn chặn mối quan hệ tình dục giữa những người cận huyết.
*
* Đời nhẹ khôn kham , NXB Văn học, 2002, Trịnh Y Thư dịch (BTV)
*
*
* “Có hy vọng cho hôn nhân Mỹ” , Caitlin Flanagan, Time, Thứ 5, 02/07/ 2009. http://www.time.eom/time/nation/artide/0,8599,1908243,oo.html.
* The Observer , ngày 08/07/2007.
*
* “Hậu trường hôn nhân nhóm.” Laird Harrison Salon.com. http://mobile.salon.com/mwt/featurc/2008/06/04/open_marriage/ index.html.
* swinger. Trao đổi quyền ân ái tạm thời hay còn gọi là trò trao đổi vợ làm tình (tiếng Anh: Swinging và người tham gia được gọi là swinger) là việc trao đổi vợ chồng tạm thời để quan hệ tình dục, nó có thể xảy ra từ việc thỏa thuận giữa các cặp vợ chồng hoặc từ những người tham gia câu lạc bộ swingers. Đây là một kiểu hành vi tình dục tập thể, theo đó các đối tác vợ chồng cam kết tham gia vào một quan hệ tình dục với người khác theo lựa chọn hoặc một cách ngẫu nhiên như là một quan hệ giải trí, một hoạt động xã hội đơn thuần.
*