Ngày càng thấy giới doanh nhân quan tâm đến thiền. Cứ tưởng thiền là cái gì xa lạ với doanh nhân, có vẻ trái nghịch với nếp sống của họ vì Thiền là buông bỏ, là thanh tịnh, là độc cư... nhưng không, chính doanh nhân mới cảm nhận rất rõ thiền cần cho họ ra sao trong một cuộc sống lúc nào cũng căng thẳng và bận rộn hiện nay. Điều thú vị, hình như doanh nhân nào có thiền tập đều có cuộc sống thảnh thơi hơn, thành đạt hơn, thành công và hạnh phúc hơn thì phải. Steve Jobs cũng đã thiền mỗi ngày, nhờ đó mà “sáng tạo” ra nhiều ý tưởng mới lạ, mang lại hiệu quả kinh doanh cao…
Từ ngày Âu Mỹ “phát hiện” ra Thiền có những hiệu quả tích cực trong chữa trị một số tâm bệnh, thân bệnh thì họ đã cật lực khai thác và không hiếm các “thiền sư” đưa ra rất nhiều lời khuyên dạy, nhiều người viết sách bày vẻ đủ thứ từ thần bí tâm linh đến khoa học hiện đại, gây khá nhiều hoang mang… Không ít những doanh nhân tìm đến Thiền như một giải pháp trị liệu hoặc phòng ngừa. Không chỉ thiền mà yoga, khí công, dưỡng sinh, quyền thuật các thứ vô cùng phong phú cũng được quảng bá ầm ỉ. Không ít các lớp huấn luyện mở ra, rước thầy Ta, thầy Tây thầy Tàu, thầy Ấn về dạy, ai cũng muốn học trò mình mau đạt kết quả đến nỗi nhiều người lửng lửng lơ lơ, đau xương nhức khớp, thậm chí… tẩu hoả nhập ma! Ngành tâm lý trị liệu, tâm thần học hiện nay phát triển nhanh chóng hơn bao giờ hết. Chính vì thế mà Tổ chức sức khỏe thế giới (WHO) đã coi vấn đề “sức khỏe tâm thần” là một trong 3 ưu tiên ở cộng đồng. Thuốc điều trị tâm thần nay được coi là thuốc thiết yếu, đưa về tận y tế cơ sở như lao, sốt rét…
Đối với đa số doanh nhân, thiền là một giải pháp cho một nếp sống hạnh phúc, an lạc thân tâm và thành công trong sự nghiệp. Thiền góp phần giúp cho có sức khỏe tốt hơn, làm việc tập trung, bền bỉ, đời sống cân bằng hơn. Nhờ biết chánh niệm tỉnh giác mà bữa ăn sẽ ngon hơn, giấc ngủ sẽ yên hơn; nhờ biết từ bi hỷ xả mà cuộc sống có ý nghĩa hơn, biết đối đầu với thất bại, biết “thưởng thức” thành công trong sự chia sẻ với cộng đồng, xã hội. Thiền giúp cho đầu óc sáng suốt hơn vì đã tạo ra những khoảng “không” cho trí tuệ. Cần chọn lọc một kỹ thuật thiền, một phương pháp thiền tập sao cho phù hợp với tâm sinh lý mình, không chạy theo đám đông, không “tham lam” muốn mau thành công, đạt thần thông này nọ để rồi khổ vì “tẩu hỏa nhập ma!
Một số câu hỏi từ doanh nhân:
• Những phương pháp hành Thiền hiện đại mà mọi người vẫn tập theo bắt nguồn từ đâu?
Bắt nguồn từ thiền Phật giáo. Phật giáo có một Tông phái gọi là Thiền tông. Các chùa chiền vẫn thường được gọi là cửa Thiền. Nhưng ngày nay thiền được nghiên cứu và ứng dụng khá rộng rãi, không giới hạn đối tượng và ở một số trường hợp, Thiền còn được coi là một liệu pháp, giúp chữa trị một số bệnh cho tâm và thân, đặc biệt các bệnh mà thuốc men không đáp ứng được hoàn toàn. Cần biết rằng Thiền có trước Phật giáo. Đức Phật Thích Ca lúc còn trẻ đã từng đến học thiền với hai vị thầy và lần lượt rời bỏ, mặc dù đã đạt đến các mức từ sơ thiền đến tứ thiền rồi từ “không vô biên”, “vô sở hữu” đến “phi tưởng phi phi tưởng” các thứ. Từ bỏ vì các bước thiền sắc giới, vô sắc giới này đã không đủ đưa đến “giải thoát” rốt ráo. Sau 6 năm tu khổ hạnh, ngài cũng rời bỏ và tìm ra con đường Trung đạo, đạt đến cửu thiền “Diệt thọ tưởng” và Thành Đạo dưới cội Bồ đề để rồi hoằng pháp suốt 45 năm trời như ta đã biết.
• Ý tưởng mở một trung tâm thiền, một phòng dạy yoga trong công ty có khả thi không?
Thiền tập là sự tự nguyện, không thể bắt mọi người trong công ty phải tham gia vì mỗi người là một cá thể riêng, có người thích thiền, có người không thích. Cũng có nhiều người theo các tôn giáo khác nhau. Việc mở một “trung tâm thiền” nghe lớn chuyện quá, nhưng để tăng “năng suất” cho nhân viên, giảm stress, giữ gìn sức khỏe thân-tâm thì có thể lập một phòng “thư giãn”, “tĩnh tâm” gì đó. Nếu trong công ty có nhiều người muốn tập thiền, tập yoga thì có thể mời một vị thầy đến hướng dẫn. Nguyên tắc vẫn là không nên “dị đoan mê tín”, càng không nhắm mắt theo thầy với những lời hứa hẹn “bay bỗng” trên mây!
• Thiền giúp ích cụ thể những gì?
Chắc chắn mang lại những lợi ích về thể chất và tinh thần cho người rèn tập. Ở đây không đề cập vấn đề tâm linh, chỉ nói riêng về Thiền và sức khỏe cũng đã thấy mang lại nhiều lợi ích thiết thực. Âu Mỹ tuy mới đi sâu nghiên cứu về thiền chừng khoảng hơn nửa thế kỷ nay, nhưng gần đây thì thiền đã được coi là một phương pháp trị liệu khoa học trong y học, đã chứng minh được thiền có khả năng làm giảm stress, giảm huyết áp, góp phần chữa bệnh tim mạch, tâm thần, nghiện ngập…
Đa số bệnh nhân đi bác sĩ là có vấn đề stress trong cuộc sống. Bác sĩ chỉ chữa bệnh trước mắt, chữa được cái đau mà không chữa được cái khổ. Stress liên quan đến rất nhiều bệnh lý như nhồi máu cơ tim, tăng huyết áp, tiểu đường, hen suyễn, đau nhức kinh niên, mất ngủ, dị ứng, nhức đầu, đau thắt lưng, một số bệnh ngoài da, ung thư, tự tử, trầm cảm, suy giảm miễn dịch… Thiền có thể hỗ trợ điều trị bằng thuốc men hay kỹ thuật y khoa của thầy thuốc, và một phần cũng nhờ thay đổi hành vi, lối sống với cái tâm từ bi hỷ xả hơn.
• Thiền là buông thư, là chú ý tới hơi thở, hay là sự tập trung?
Có rất nhiều phương pháp thiền tập, phần lớn do các vị “Tổ” hay thiền sư xưa nay đề xướng, theo phong cách và kinh nghiệm riêng của mỗi vị nên có thể nói là rất phong phú. Phong phú đến nỗi nhiều khi gây hoang mang. Thế nhưng phương pháp căn bản nhất trong thiền tập do chính Phật hướng dẫn xuyên suốt quá trình 45 năm hoằng pháp nằm trong Tứ niệm xứ (Satipatthana). Trong đó, phương pháp thiền Anapanasati (Nhập tức xuất tức niệm, An-ban thủ ý hay Quán niệm hơi thở) là phương pháp đơn giản mà hiệu quả, có tính “khoa học thực nghiệm” nhất, dễ thực hành, dễ luyện tập cho bất cứ lứa tuổi nào mà đem lại hiệu quả nhanh chóng nhất cho những người sơ cơ và bận rộn như chúng ta hiện nay. Khi “quán niệm” đến người ta yêu thương, ta sẽ sinh ra cảm xúc rộn ràng trong lòng, nếu “quán niệm” đến... kẻ ta thù ghét, ta sẽ sinh ra cảm xúc oán hận, còn “quán niệm hơi thở” thì hoàn toàn trung tính, nên khi buông thư và tập trung nhớ nghĩ (niệm) về hơi thở, tâm ta sẽ không bị dao động bởi những cảm xúc, nhờ đó mà tâm được an.
Tâm an thì thân lạc. An lạc thân tâm là vậy. Đó là bước đầu để cải thiện sức khỏe. Từ đó, những bước sâu hơn về tâm linh là những giai đoạn nối tiếp có thể có tùy mỗi người.
Tóm lại, buông thư, chú ý tới hơi thở và tập trung... đều là các thành phần cần thiết của thiền tập. Thả lỏng toàn thân, buông thư, là rất cần thiết trước khi đi vào buổi thiền tập. Nhờ đó, sự căng cứng của các cơ bắp sẽ giãn ra, sự tiêu hao năng lượng sẽ giảm bớt đáng kể. Tiếp đó là sự chú ý, quan tâm, hay nói cách khác, chánh niệm vào hơi thở. Thở vào thì «biết» thở vào, thở ra thì «biết» thở ra... thở vào thở ra dài ngắn đều «biết», nghĩa là có sự dõi theo, nhờ đó mà tâm được định (thiền chỉ, samatha) không còn bay nhảy lung tung nữa. Còn tập trung, không phải là sự cố gắng nắm bắt mà ở đây là sự tinh cần, nhẫn nại, kiên trì... từ đó có thể có sự phân tách, nhìn thấy đằng sau các «tướng trạng» và nhận ra.. sự thật (thiền quán, vipassana), nhận ra duyên sinh, thật tướng vô tướng...
• Tập thiền dễ hay khó?
Khó. Không dễ đâu. Phải bền chí và nhẫn nại. Nếu người tập ráng sức quá, muốn mau đạt đến thành công thì dễ dẫn tới thất bại, bỏ cuộc, chán nản. Có người mong học thiền để có được thần thông này nọ càng nguy hiểm hơn. Có một “thiền sư” thách Phật dùng thần thông đi trên mặt nước để qua một con sông lớn, Phật hỏi ngài đã thiền bao nhiêu năm để có được thần thông này, ông trả lời “hơn ba mươi năm”, Phật bảo, tôi chỉ cần ba xu để nhờ người lái đò đưa qua sông!
• Các doanh nhân có phải là những người khó tập thiền không, vì họ thường xuyên bận rộn?
Nếu các doanh nhân biết quản lý thời gian tốt thì sẽ tập thiền dễ dàng thôi. Ở đâu và lúc nào ta cũng có thể thiền. Thiền thực ra không nhất thiết phải ngồi, không nhất thiết phải “kiết già bán già”. Đi đứng nằm ngồi gì cũng thiền được cả. Ngay cả trong một buổi họp căng thẳng, ta vẫn có thể thiền… và chính thái độ ung dung, buông thư của ta sẽ dẫn đến những thành công bất ngờ trong giao tiếp.
• Thiền có lợi ích gì cho doanh nhân?
Thiền giúp cho doanh nhân sáng suốt hơn, thành công hơn trong công việc của mình, nhờ tự chủ, sáng tạo. Nhờ thiền mà sức làm việc bền bỉ hơn, tập trung giải quyết tình huống tốt nhờ luôn bình tĩnh, dễ thành công trong giao tiếp.
Bên cạnh đó, thiền còn giúp cho doanh nhân có đời sống hướng thiện, làm những việc có ích cho cộng đồng xã hội, vì cảm thông với cuộc sống quanh mình.
Nhờ có lòng từ bi, bác ái, biết cảm thông, thương người, các doanh nhân sẽ tìm thấy hạnh phúc cho chính bản thân mình, cho gia đình mình.
Thiền rất phù hợp cho doanh nhân, những người có nếp sống luôn căng thẳng, bận rộn trong thời đại ngày nay.