VALE- Thưa cụ, đích là cụ rồi, không thể nào cãi được.
ARPAGÔNG: - Anh có biết là chúng ta nói chuyện gì không đã?VALE- Không ạ. Nhưng cụ không thể nào trái được, và cụ là lẽ phải mười mươi rồi.
ARPAGÔNG: - Ta định chiều tối nay gả chồng cho nó, lấy một người vừa giầu có, vừa hiểu đời, thế mà con ranh dám nói thẳng vào mặt ta là nó chẳng thèm lấy. Anh bảo thế nào?
VALE- Cháu bảo thế nào à?
ARPAGÔNG: - Phải.
VALE- Ờ! Ờ!
ARPAGÔNG: - Sao?
VALE- Cháu bảo rằng về căn bản thì cháu cũng đồng ý với cụ, và không có lý nào mà cụ lại không phhải, nhưng kể ra thì cô cũng không hoàn toàn sai trái và...
ARPAGÔNG: - Thế nào! Quý ngài Anxem là một đám rất đáng trọng vọng; đó là một vị quý tộc có dòng có dõi (1), hiền hậu, chững chạc, hiểu đời và rất giầu có, lại không còn đứa con nào của vợ trước. Liệu nó còn có thể gặp đám nào hơn nữa không?
VALE- Đúng thế; nhưng có lẽ cô cũng có thể thưa với cụ rằng như thế cũng hơi gấp gáp quá, và cũng cần phải có ít ra là một chút thời gian để nghe xem lòng mình có thể lựa chiều theo với...
ARPAGÔNG: - Đây là một cơ hội phải nắm lấy rất nhanh không để lỡ. ở đám này, ta thấy có một cái lợi không thể tìm thấy ở đám nào khác được, là ông ta cam kết lấy nó không cần hồi môn...
VALE- Không cần hồi môn?
ARPAGÔNG: - Phải.
VALE- Ôi! Thế thì cháu chả dám nói gì nữa. ấy đấy, thật là một lý lẽ hoàn toàn thuyết phục; phải chịu phép thôi.
ARPAGÔNG: - Như vậy, ta để ra được một món tiền lớn.
VALE- Cố nhiên rồi, còn ai dám cãi nữa. Kể ra thì cô cũng có thể trình thưa với cụ rằng hôn nhân là một việc trọng đại hơn là người ta tưởng; rằng nó quyết định hạnh phúc cả một đời người và một sự kết giao bền chặt đến chung thân, thì bao giờ cũng phải hết sức thận trọng rồi hãy tiến hành.
ARPAGÔNG: - Không cần hồi môn!
VALE- Cụ nói đúng quá. Cái điều ấy quyết định cả tất cả; dĩ nhiên rồi. Cũng có người có thể thưa với cụ rằng trong những trường hợp như thế này, ý hướng của người con gái là một điều cố nhiên cũng nên chú trọng, và sự chênh lệch lớn như vậy về tuổi tác, về tính tình và tâm tư, làm cho một cuộc hôn nhân dễ phát sinh nhiều chuyện chẳng lành.
ARPAGÔNG: - Không cần hồi môn!
VALE- Ôi! Chà! Thật không còn nói năng vào đâu được, cái đó đành rồi. Con ma nào dám chống đối lại? Không phải là không có rất nhiều người bố ưa chiều ý con gái họ, hơn là quý món tiền họ có thể bỏ ra; họ không muốn hy sinh con vì lợi, và họ chả mưu cầu gì hơn là, trong việc hôn nhân, được vừa đôi phải lứa, làm cho đời sống vợ chồng luôn luôn được thơm tho, đầm ấm vàvui vẻ, và...
ARPAGÔNG: - Không cần hồi môn!
VALE- Đúng quá. Gì mà chả phải câm miệng. Không cần hồi môn - Làm thế nào mà cưỡng nổi cái lý lẽ cứng như vậy!
ARPAGÔNG: (Nói riêng, nhìn về phía sau vườn) - Ấy! Hình như ta nghe thấy có tiếng chó sủa. Hay là có đứa định dòm dỏ món tiền của ta chăng? (Nói với Vale) - Cứ ở yên đây nhé, ta trở lại ngay. (Lão đi vào).
ÊLY- Anh Vale, anh đùa hay sao mà ăn nói với ông cụ như thế.
VALE- Ấy là để cho cụ khỏi cáu tiết và để dễ bề thắng phục được cụ mà. Cứ trực diện mà chống đối ý kiến của cụ thì hỏng bét. Có những thứ đầu óc phải tìm đường ngoắt ngoéo mới chinh phục được, những thứ tính khí không chịu cho ai kháng cự, những thứ bản tính bướng bỉnh, thấy sự thật lè lè ra đấy thì chồm lên phản đối, đứng trước con đường thẳng tuột của lẽ phải thì lì ra không chịu theo, và ta phải dẫn dụ quanh co mới dắt được tới chỗ ta muốn. Em hãy cứ giả tảng ưng thuận theo ý muốn của cụ, rồi em sẽ đạt được mục đích dễ dàng hơn, và...
VALE- Nhưng anh Vale ơi, còn cái việc cưới xin kia thì sao?
VALE- Ta sẽ tìm cách mưu mẹo mà phá đi.
ÊLY- Nhưng biết tìm mưu kế gì, nếu chiều tối nay đã phải giao kết?
VALE- Phải xin hoãn lại và giải vờ ốm.
VALE- Nhưng rồi người ta biết là giả vờ, nếu người ta cho mời thày thuốc đến.
VALE- Em nói đùa đấy à? Bọn thày thuốc thì biết cái quái gì? úi chà, đối với họ, em muốn là có bệnh gì cũng được, họ sẽ ra đủ các lý lẽ để bảo cho em biết nguyên do từ đâu mà bệnh đã phát sinh.
ARPAGÔNG: (Trở ra, vừa đi và nói riêng) - Ơn Chúa, không có chuyện gì.
VALE- Sau hết, ta còn một nước cuối cùng, là đi trốn, có thể thoát mọi nỗi nguy. Em ÊLY xinh đẹp ơi, nếu tình em có đủ sức kiên trinh...
(Trông thấy Arâpgông) - Phải rồi, làmcon gái phải vâng theo lời cha dạy. Không được xét nét đến chuyện người chồng xấu tốt thế nào; và khi gặp phải cái lẽ to tát là không cần hồi môn, thì phải sẵn lòng mà lấy bất cứ cái gì mà người ta ban cho.
ARPAGÔNG: - Được lắm! Thế mới gọi là ăn nói ra trò.
VALE- Thưa cụ, cháu xin cụ thứ lỗi cho, cháu đã hơi quá hăng tiết và dám bạo mồm nói năng với cô như vậy.
ARPAGÔNG: - Có sao đâu! Ta rất lấy làm vui thích, và ta muốn anh sử dụng với nó một cái quyền hành tuyệt đối (Nói với Êly) - Phải, mày đừng có hòng lẩn trốn, tao trao cho anh ấy cái quyền mà trời phú cho tao đối với mày, và tao truyền cho mày, anh ấy bảo gì mày cũng phải làm đấy.
VALE(Nói với Êly) - Đấy, cô cứ chống cự những lời khuyên răn của tôi nữa đi! Thưa cụ, để cháu đi theo cô và tiếp tục những bài học đương dở dang.
ARPAGÔNG: - Được, trăm sợ nhờ anh. Cố nhiên là....
VALE- Phải kèm sát vào mới được ạ
ARPAGÔNG: - Đúng thế. Cần phải....
VALE- Xin cụ chớ nhọc lòng, cháu tin rằng cháu sẽ thắng phục được.
ARPAGÔNG: - Cứ làm đi, cứ làm đi. Để ta đi phố một tí, ta trở về ngay.
VALE(Nói với Êly, vừa nói vừa đi theo phía cô vừa vào) - Phải, tiền bạc là quý hơn tất cả mọi thứ ở đời, và cô phải cám ơn trời đã cho cô được có một ông bố thật là hòa nhã. Cụ hiểu rõ thế nào là cuộc sống. Khi người ta tình nguyện lấy một cô con gái không của hồi môn, thì ta chả nên xét nét gì hơn nữa. Tất cả đều nằm gọn trong đó rồi, và không cần hồi môn là thay thế cho dung mạo, cho thanh xuân, cho dòng dõi, cho danh dự, cho hiền đức và thiện lương.
ARPAGÔNG: (Một mình) - Ôi chà! Thằng bé giỏi quá. Nói cứ như lời sấm. Có được một tên người nhà như thế, thật là tốt phúc!