…
Mọi người đều trò chuyện, bá tước tiểu thư với nam tước, tiểu thư Rita Trestka, Luxia cùng Vilus hát những bài dân ca vùng Kracốp, rồi phá lên cười vui vẻ. Trên ghế đánh xe, Valdemar bảo Xtefchia:
- Tiểu thư có trông thấy hai chiếc cột trắng ở bên đường kia không? Đó là cột biên. Chúng ta đang đi trên đất của điền trang Guenbôvitre rồi đó. Chưa bao giờ tôi cảm thấy đầy diễm phúc có được vùng đất này, cảm giác đó chính là vì tiểu thư đấy.
- Vì tôi? Tại sao kia chứ? - Xtefchia kinh ngạc hỏi.
Valdemar mỉm cười.
- À, dẫu chỉ là vì tôi có thể chỉ cho tiểu thư thấy những nội cỏ đầy hoa của mình, dẫu chỉ là vì tôi đang đánh xe đưa tiểu thư về nhà mình. Chỉ nguyên những điều đó thôi chẳng nhẽ không đủ cho người ta vui sướng rồi sao?
Nàng nhìn thẳng vào mắt chàng.
- Điều ông vừa nói chẳng hợp chút nào với ông - nàng nói nghiêm trang.
Chàng nhìn nàng thú vị.
- Vậy nó hợp với ai? - chàng hỏi.
- Có thể là với ông Seliga chẳng hạn, vả lại… tôi cũng không rõ nữa.
- Xin tiểu thư hãy làm ơn giải thích cho tôi.
- Để làm gì, khi mà chính ông hiểu rất rõ.
- Xin thú thực với tiểu thư, tôi không thật hiểu.
- Không hợp với ông, bởi điều đó sáo rỗng quá.
- Ồ!…
- Vả lại ông không thành thực khi nói thế.
- Lạy Chúa lòng lành, thật là tệ hại! Tại sao tôi lại không thành thực kia chứ? Anh chàng Vilus tha hồ ví tiểu thư nào với pha lê, nào với sắc thanh thiên, nào với màu vàng óng, còn tôi lại không có quyền nói lên những điều tôi cảm thụ hay sao? Tại sao Vilus được phép?
- Bởi đó là Vilus! - Xtefchia vui vẻ bật cười, môi chúm lại nom thật xinh.
- Còn tôi là Valđy…
- Còn ông lại là đại công tử Valdemar Mikhorovsky.
Chàng bực mình.
- Đại công tử thừa kế trang Guenbôvitre, chủ nhân trang Xuodkovse, Grabonô, Biauô- Trekax và nhiều điền trang khác cùng các ấp phụ thuộc, xin tiểu thư cứ thêm vào cho đủ - chàng nhại theo nàng, giọng cáu kỉnh.
- Vâng, đại công tử, đại quý tộc, đại trang chủ - Xtefchia nhắc theo, giọng vui vẻ.
Valdemar nhún vai. Rồi chàng bắt đầu nói chậm rãi, mắt không nhìn Xtefchia:
- Tiểu thư khiêu khích tôi quá lắm! Nhưng tôi hiểu, tôi xin nói với tiểu thư điều này. Tiểu thư tin thì tốt, không tin - cũng đành chịu, tôi sẽ nói thành thật. Tất cả các danh hiệu và phẩm hàm mà tiểu thư vừa nêu kia - tôi đều có. Song bởi những danh hiệu và phẩm hàm đó chỉ quanh quẩn trong một bầu không khí chật chội ngạt thở, nên thường khi tôi thấy thiếu khí trời. Bao giờ tôi cũng thích những cánh đồng mênh mông, tôi muốn lao ra với chúng, phá vỡ những chiếc khung đẳng cấp được dùng để vây bọc chúng tôi từ thưở thiếu thời. Chúng tôi là những kẻ chuộng lạ, chúng tôi yêu hoa trà mi, chúng tôi trang trì bằng hoa huệ. mà không hề biết rằng trên đồng ruộng chúng tôi vẫn thường nở rộ những đoá hoa cúc lam rất đẹp. Chúng tôi biết loài hoa ấy tồn tại đâu đó, nhưng nó bị cách biệt rất xa bởi một tín hiệu: bàn chân quý tộc đại gia của chúng tôi không bao giờ chịu nhọc công tìm kiếm loài hoa ấy, vì một lẽ đơn giản là chúng không làm chúng tôi quan tâm. Đôi khi số mệnh khiến cho một đoá hoa cúc lam lạc vào nhà ấm của chúng tôi, và khi ấy chúng tôi chợt nhận ra bao cảm giác: kinh ngạc, tò mò, một mùi hương thân thuộc, đánh thức trong chúng tôi giọt máu của quê hương bản quán đã bị dày xéo thảm thương vì những thứ của ngoại bang. Chúng tôi chợt cảm thấy mình là con cháu của đất nước này, và kẻ luôn thấy hào hứng yêu chuộng những cánh đồng mênh mông chợt cảm nhận một niềm khao khát. Đối với kẻ đó, những cánh đồng của tổ quốc trở thành quý báu xiết bao.
Chàng im lặng giây lâu rồi nói tiếp:
- Đối với bản thân tôi, tiểu thư chính là cánh hoa xa cúc lam đó. Ở trong môi trường chúng tôi, tiểu thư cũng như đại diện điển hình của đất nước quê hương. Bởi mặc dù chúng tôi có thể đòi cái quyền đại diện kia một cách bình đẳng và không kém phần hợp lý, song chúng tôi đã quá " quốc tế hoá " để có thể đảm đương cái trọng trách lớn lao kia. Tiểu thư chính là biểu tượng cho những cánh đồng vàng óng của chúng ta. Vilus nói đúng khi ví tiểu thư với tự nhiên, anh ấy nhận ra điều đó cũng nhanh như tôi. Với tôi, thoạt tiên tiểu thư gây cho tôi ấn tượng một bông hoa mọc trên những cánh đồng phì nhiêu. Đồng thời tiểu thư còn là loài hoa trinh nữ.
Chàng ngẩng đầu nhìn Xtefchia.
- Tôi đã nói một cách cởi mở những gì tôi nghĩ về tiểu thư. Và xin nhắc lại: tôi cảm thấy xiết bao hạn phúc khi được sở hữu những vùng đất như thế này trên đất nước chúng ta, hạnh phúc không phải là đất đai này là thứ sinh lợi cho túi tiền của tôi, mà vì tôi cảm thấy mình là con của đất, và đất đai với tôi thân thiết biết bao. Tôi yêu đất từ ngày thơ ấu, tôi chăm chút cho đất, nhưng tình cảm ấy đến bây giờ mới vụt lớn lên nhờ có tiểu thư. Vì thế, tôi vô cùng biết ơn tiểu thư.
Chàng chân thành đưa tay cho nàng và xiết chặt. Có lúc chàng những định nâng tay nàng lên môi hôn nhưng rồi cố kìm lại. Mặt Xtefchia biểu lộ niềm xúc động, môi nàng run run. Nàng ngước mắt lên nhìn chàng và cũng gặp đôi đồng tử màu xám rừng rực ngọn lửa, chan chứa niềm tự hào thanh cao tuyệt vời mà sao êm dịu đến lạ lùng trong ánh nhìn đang vây bọc lấy nàng.
- Chẳng lẽ bây giờ tiểu thư cũng vẫn bảo là tôi không thành thực? - chàng khẽ hỏi.
- Ồ không! Bây giờ ông nói khác hẳn, đất đai của ông có thể tự hào về một người con như ông. Ông thật xứng đáng là một người con thuộc họ Mikhorovsky - nàng sôi nổi đáp.
Chàng cười mỉa mai.
- Xin khoan hẵng khen ngợi tôi, rất có thể tôi không xứng với lời khen ngợi. Bởi lẽ người ta không tin vào tình yêu mà tôi dành cho đất nước. Dòng họ chúng tôi có mang cái họ Đờ Mikhorovsky ( Dòng họ quý tộc thýờng có chữ DE ( Đờ ) trýớc cái họ ) quá lâu nên tôi không thể trở thành Mikhorovsky ngay được, không có đệm thêm một chữ nước ngoài. Ai dám tin rằng niềm tin đang sống trong lòng tôi quả thực bám sâu rễ trong tâm hồn, chứ không phải bò trườn trên bề mặt vì những động cơ ít phần xã hội nhiều hơn cá nhân?
- Xin ông chớ đem sự phân tích làm hỏng mất ấn tượng, đó là hệ thống tồi tệ nhất - Xtefchia ngắt lời chàng- Chỉ cần ông tin chắc là đủ, chỉ cần ông cảm nhận điều ấy một cách vẹn toàn. Chỉ riêng điều đó cũng là quá nhiều đối với ngài Mikhorovsky.
Cả hai cùng bật cười.
- Tiểu thư nói phải, ta không nên coi mình xấu hơn thực chất, và ta hãy biết sướng vui với những giờ phút như lúc này.
Chàng ghé sát đầu nàng vừa mỉm cười vừa hỏi:
- Tiểu thư cũng vui sướng chứ?
Mắt Xtefchia bừng lên vui tươi.
- Tôi vui lắm - nàng đáp.
- Và tiểu thư thích ngồi trên chiếc ghế đánh xe này?
- Rất tuyệt!
- Nghĩa là sau những lời của anh chàng Vilus tôi cũng không đến nỗi là một lão già đáng ngán? Đúng không?
- Sao lại thế?
- Là đại quý tộc, là ông lớn, là dòng dõi đại gia - chàng nói với vẻ khiêu khích đùa.
- Những danh hiệu ấy thì bao giờ ông chả mang.
- Hay lắm, hay lắm! Tôi chỉ không muốn mang chúng lúc này. Vào giây phút này tôi chỉ là chàng Mikhorovsky, tôi yêu hoa cúc lam và đang đưa một cánh hoa quý giá ấy đến với những cánh đồng ruộng của mình. Điều đó khiến tôi sung sướng. Sao tiểu thư lại sầm mặt thế?- chàng hỏi đột ngột, chăm chú nhìn nàng.
- Tôi ư?… Đâu có - nàng đáp lạnh lùng.
- Tiểu thư giống như loài hoa xấu hổ, chỉ khẽ chạm vào là cụp hết lá cành. Tôi biết tiểu thư nghĩ gì rồi: Tiểu thư nghĩ rằng tôi là một đại quý tộc, chỉ vì một thoáng bốc đồng mà từ bỏ áo tía của đại quý tộc để khoác áo lam của hoa xạ cúc. Và vì tôi đã gọi tiểu thư bằng loài hoa ấy nên tiểu thư không hài lòng. Có đúng thế không?
- Giả sử nếu tôi có là xạ cúc lam, thì chắc chắn cùng không phải là thứ hoa để người ta đem trang điểm.
- Đặc biệt cho nhà quý tộc đại gia. Đúng không?
- Không cho ai cả!
…
Họ đến chiếc cầu đá bắc ngang qua dòng sông chảy xiết. Bên kia cầu, trên đồi cao, giữa những lùm cây xanh tươi nổi bật lên những bức tường thành vững chãi của toà lâu đài, với những vọng lâu và tháp canh nhấp nhô. Trên ngọn tháp chính xây theo phong cách cổ xưa phấp phới một ngọn cờ mang gia huy giòng họ Mikhorovsky…
Valdemar cho xe lăn bánh chậm rãi. Cảm thấy điền sản của chàng bỗng trào dâng cả niềm tự hào lẫn ưu tư. Chàng tự nhủ:
"Nhưng những thứ này đem lại gì cho ta kia chứ? "
Và đột nhiên, chàng cảm thấy buồn man mác…Lần đầu tiên, chàng nhận ra rằng giữa chốn xa hoa trang trọng này, trong toà dinh thự tuyệt với này, chàng vẫn vò vỏ một mình một bóng. Rồi chàng chợt mỉm cười:
"Chí ít lúc này ta không cô đơn" - Chàng kín đáo liếc Xtefchia.
Nàng ngồi lặng, như đang bị đè bẹp bởi vẻ uy nghi của những hàng thông cổ thụ đang rủ bóng xuống đầu nàng. Mặt nàng hơi nhợt nhạt, lòng nàng chợt lạnh đi, một nỗi lo lắng vẩn vơ trào lên trong tâm linh.
"Ta làm gì nơi đây?… Bên cạnh vị đại quý tộc kia… Ta lạc lối rồi… Một cánh hoa cúc lam lạc vào nhà ấm… "
Và cũng như Valdemar lúc nãy, đến lượt nàng chợt nghĩ rằng giữa chốn xa hoa sang trọng này, trong toà dinh thự tuyệt vời này, nàng hoàn toàn cô đơn, cô đơn quá! Nàng chợt rùng mình. Valdemar nhận thấy thế. Chàng xúc động nói:
- Tôi rất sung sướng đã đưa tiểu thư - biểu tượng của những cánh đồng và thảo nguyện - đến với tổ ấm này, không phải đến với đẳng cấp và những định kiến, không phải tới chốn bồng lai tiên cảnh, mà đến với tổ tiên dòng họ Mikhorovsky, nơi cánh hoa xa cúc lam sẽ cảm thấy tự do và vui vẻ.
Giọng chàng âm vang bao chân thành nồng hậu. Xtefchia nhìn vào mắt chàng, lòng đầy biết ơn…