BS. ĐÀO XUÂN DŨNG
Ngày nay, bốn quan tâm lớn của xã hội đối với sức khỏe sinh sản tuổi vị thành niên nói chung đã được xác định rõ, đó là quan hệ tình dục sớm dẫn đến sự mang thai không mong muốn – nạo thai không an toàn – nguy cơ nhiễm các bệnh lây truyền qua đường tình dục gồm cả HIV/AIDS và những chấn thương tâm lý là hậu quả của những sự cố nói trên.
Mang thai khi chưa tới tuổi…
Quan hệ tình dục sớm là vấn đề xã hội của nhiều nước. Không phải chỉ ở nước ta mà ở nhiều nước trong khu vực và trên thế giới, những nước đang phát triển và cả những nước đã phát triển, cũng đã phải đối diện với vấn đề quan hệ tình dục sớm ở thanh, thiếu niên và đã phải có những giải pháp để đề phòng những hậu quả của nó (giáo dục phòng tránh thai và các bệnh lây truyền qua đường tình dục…). Thái Lan, nước láng giềng với ta, ngay từ giữa thập niên 70 đã nhận thấy rằng hoạt động tình dục ở thanh, thiếu niên ngày càng gia tăng. Đó là một thực tế làm điên đầu Chính phủ Thái Lan vào thời kỳ đó. Hơn 60% thanh, thiếu niên nam có quan hệ tình dục với bạn gái hoặc với gái điếm, một số mới chỉ 13 tuổi. Số em gái tuy có ít hơn nhưng trở thành các bà mẹ trẻ cũng đã tăng lên. Chính vì tình hình đó mà Thái Lan đã chấp nhận chương trình giáo dục về sinh lý sinh sản ở các trường trung học. Trung Quốc: Theo các thống kê thăm dò thì có khoảng 20% học sinh nữ có quan hệ tình dục dù nhà trường đã răn đe bằng các biện pháp như đuổi học… Trinh tiết không còn là tiêu chuẩn quan trọng. Tuổi dậy thì đến sớm hơn (1 năm ở phái nam và 2 năm ở phái nữ) và môn giáo dục giới tính đã được đưa vào chương trình phổ thông ở ta từ năm 1985 với sự tham dự rất siêng năng của học sinh vị thành niên.
Sinh đẻ sớm
Thai nghén không mong muốn hoặc lỡ xảy ra có thể là một kinh nghiệm buồn với bất cứ người phụ nữ nào nhưng lại là một nỗi kinh hoàng đối với các em gái vị thành niên vì các em chưa được chuẩn bị để làm mẹ và nuôi con. Những cô gái trẻ lỡ có thai thường phải đối diện với nhiều sự lựa chọn khắc nghiệt (giữ thai để buộc bạn trai phải cưới hay phá thai để tránh tai tiếng, để khỏi lâm vào tình cảnh khó khăn về vật chất và tình cảm…). Việc sinh đẻ ở tuổi thanh, thiếu niên luôn là một việc gây lo ngại về nhiều mặt. Sinh đẻ vẫn được coi là hiện tượng sinh lý mang nhiều yếu tố nguy cơ tiềm ẩn đến sức khỏe người phụ nữ, tuổi càng ít thì nguy cơ xảy ra biến chứng khi sinh đẻ gây tử vong cho mẹ và cho con càng cao, nhất là đối với các cô gái tuổi vị thành niên (dưới 17). Họ chưa đạt đến sự trưởng thành đầy đủ về thể chất, xương chậu chưa đủ độ rộng để cho đầu thai nhi xổ. Do đó, cuộc chuyển dạ có thể gặp trở ngại và kéo dài, biến chứng chảy máu, thậm chí tử vong cho cả mẹ và con có thể xảy ra nếu không có điều kiện tiếp cận với cơ sở y tế có trang bị phẫu thuật.
Thai nghén ở các cô gái trẻ thường dễ bị đẻ non, con đẻ ra nhẹ cân và có tỷ lệ tử vong cao. Nguy cơ cho thai nhi của các cô gái trẻ còn do bệnh của bạn tình đem lại (đáng sợ nhất là sự lây nhiễm HIV cho thai do quan hệ với người không rõ đời sống tình dục trước đây của họ), do chính các cô gái đã tìm mọi cách để phá thai bằng nhiều thứ thuốc có hại. Do đó, gây tăng tỷ lệ dị tật ở thai, tăng tỷ lệ tử vong ngay năm đầu tiên của trẻ ở những người mẹ quá trẻ (lớn hơn tới 30% so với trẻ có mẹ lớn tuổi).
Nạo thai không an toàn
Trên bình diện toàn cầu, nạo thai ở lứa tuổi từ 15 – 19 ít nhất cũng có khoảng 5 triệu ca trong tổng số ước đoán là 50 triệu ca phá thai hàng năm. Ở Mỹ, cứ 10 trường hợp có thai ở tuổi vị thành niên thì có 4 trường hợp đi nạo, chiếm tỷ lệ 1/4 tổng số nạo. Ở Thượng Hải năm 1988, khảo sát về nạo thai hàng năm ở lứa tuổi 15 – 19 cho thấy cứ 20 cô gái chưa kết hôn thì có một cô nạo hơn một lần. Nạo thai không an toàn nghĩa là khi thủ thuật này được thực hiện bởi những người không có đầy đủ kỹ năng và tại những cơ sở không có điều kiện tốt nên nguy hiểm cho sức khỏe, thậm chí tính mạng của các cô gái trẻ. Một tỷ lệ lớn các em gái vị thành niên phải nhập viện vì có những biến chứng do nạo thai.
Nạo thai không hoàn toàn dễ thực hiện ở nhiều nước: có thể do luật pháp chưa cho phép, do không tiếp cận được dịch vụ này (không có cơ sở hoặc không có tiền để được hưởng dịch vụ). Nhiều em đã phải tìm đến những người không thành thạo để nạo thai chui với nhiều nguy cơ rình rập (dễ xảy ra tai biến như thủng tử cung, nhiễm khuẩn huyết, chảy máu do sót nhau…).
Đường đi của bệnh lây truyền qua đường tình dục
Các bệnh lây truyền qua đường tình dục như HIV/AIDS chẳng hạn là hậu quả của hành vi tình dục sớm. Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), hàng năm có khoảng 250 triệu trường hợp bị nhiễm các bệnh lây truyền qua đường tình dục. Trong số này chiếm tỷ lệ cao nhất thuộc nhóm tuổi 20 – 24, đứng thứ hai là nhóm tuổi 15 – 19. Thanh, thiếu niên có nguy cơ cao bị lây nhiễm các bệnh lây truyền qua đường tình dục là vì tỷ lệ bước vào hoạt động tình dục sớm gia tăng và vì ít khi sử dụng các biện pháp tránh thai. Hơn nữa, nhiều bệnh nhân AIDS đã nhiễm HIV từ tuổi vị thành niên do đó đã lây nhiễm cho bạn tình. Các em gái đang độ tuổi vị thành niên là đối tượng có nguy cơ lớn hơn các em trai về mặt lây nhiễm các bệnh lây truyền qua đường tình dục và AIDS. Một nguy cơ bao trùm quan trọng để bị nhiễm bệnh lây truyền qua đường tình dục là có nhiều bạn tình hoặc bạn tình đã từng có quan hệ tình dục với nhiều người. Thanh - thiếu niên thường dễ rơi vào hoàn cảnh nguy cơ vì họ có thể là người kế tiếp của một cuộc tình sét đánh nhưng ngắn ngủi. Những em gái bị bóc lột hoặc lạm dụng tình dục cũng có nguy cơ nhiễm bệnh, kể cả những em gái bụi đời phải bán thân xác để kiếm sống. Những thanh, thiếu niên nam, nữ nghiện rượu hoặc ma túy cũng thường có tỷ lệ cao nhiễm các bệnh lây truyền qua đường tình dục hoặc mang thai.
Nếu thanh, thiếu niên biết sử dụng bao cao su thì có thể giảm được nhiều nguy cơ nhiễm AIDS và các bệnh lây truyền qua đường tình dục nhưng họ thường có xu hướng không ý thức được mình là nhóm người có nguy cơ cao. Đặc biệt là các em gái rất khó đề nghị bạn tình dùng bao cao su, vì sợ bị hiểu lầm hoặc người yêu bỏ. Nhiều khi thanh, thiếu niên còn dùng bao cao su không đúng cách và thiếu hiểu biết về các bệnh lây truyền qua đường tình dục. Khi đã mắc bệnh thì chậm trễ hoặc không biết tìm đến nơi điều trị bệnh đáng tin cậy, do đó cứ thế truyền bệnh. Vì thế, thanh thiếu niên có nguy cơ cao nhiễm các bệnh lây truyền qua đường tình dục.
Hậu quả nặng nề
Người con gái chưa đủ 18 tuổi, hầu hết đang ở độ tuổi học phổ thông, kiến thức khoa học cũng như kinh nghiệm sống còn quá ít ỏi, lại chưa thực sự trưởng thành về mặt tâm, sinh lý nên rất dễ bị tổn thương, rất dễ đi đến các quyết định tiêu cực (tự sát, buông thả, trầm cảm…) khi có những khủng hoảng, bế tắc trong cuộc sống. Một cô gái mới lớn khi mang thai ngoài ý muốn thường phải đi đến quyết định nạo thai. Nạo thai xong thì “hậu quả” đã được giải quyết nhưng còn những ảnh hưởng tâm - sinh lý, và các tác động xã hội lên một tinh thần còn non như vậy sẽ ra sao? Liệu họ có thể trưởng thành một cách bình thường?
Viễn cảnh đen tối, bế tắc của việc làm mẹ ở những cô gái trẻ lỡ có thai ngoài hôn nhân là một thực trạng dễ nhận thấy: họ thiếu sự hỗ trợ về tình cảm (bạn tình bỏ rơi, đôi khi cả gia đình cũng ruồng rẫy) và kinh tế để nuôi con. Nhiều cô gái đã phải chịu đựng một giai đoạn dài vất vả, tủi hổ, lẩn tránh để cuối cùng phải bỏ lại đứa trẻ sơ sinh cho một nhà hộ sinh hay một bệnh viện nào đó, thậm chí trên ghế đá công viên hay trong thùng rác vì không thể nuôi con hay vì muốn rảnh rang để lập lại cuộc đời. Một số em mang thai có thể đi đến hôn nhân một cách miễn cưỡng nhưng những cuộc hôn nhân này thường không hạnh phúc hoặc tan vỡ sau đó (vì phần lớn những thai nghén không mong muốn là kết quả của hành động tình dục do lầm lỡ, cả tin, dối lừa, không có sự tôn trọng và tình yêu đích thực). Chương trình VTV3 ngày 18/12/1998 với hai cuộc phỏng vấn các bác sĩ khoa sơ sinh Bệnh viện Từ Dũ (TP.HCM) và Bệnh viện Phụ sản Hà Nội về tình trạng trẻ bị bỏ lại bệnh viện vẫn đang là một thực trạng đau lòng.