Lần này chúng tôi được nghe kể về New York. Một bài báo của tờ New York Times viết về chuyện phát pho mát miễn phí cho công nhân thất nghiệp được trích dẫn. Người ta đã phát hết mấy tấn pho mát, mỗi người được một trăm gram. Cô giáo đặc biệt nhấn mạnh rằng những con người bất hạnh đó sẽ không nhận được gì trong suốt tháng tiếp theo. Tôi hỏi, vậy liệu bọn họ có chết đói không?
Tất nhiên, họ sẽ chết – cô giáo trả lời – Nhưng thay thế họ sẽ là những làn sóng công nhân bị sa thải mới.
Tôi tin.
°
Chỉ có hai chúng tôi trong lớp. Tôi và thầy giáo dạy lịch sử. Thầy đang viết gì đó vào sổ đầu bài, tôi đọc sách. Thầy ngồi ở bàn giáo viên, tôi nằm trên sàn cách thầy không xa.
Thầy có bận lắm không ạ?
Em muốn gì à?
Thầy ngừng viết, ngẩng đầu. Thầy có đôi mắt rất hiền từ và thông minh, mái tóc chớm bạc. Huy hiệu cài trên ve áo khoác.
Em muốn hỏi.
Em hỏi đi.
Trong giờ chính trị chúng em được nghe kể rằng người dân ở các nước tư bản sống trong sự cùng cực, sắp chết đói. Em có tinh sơ qua, mọi thứ đều khớp. Tỷ phú ở Mỹ thì có, nhưng họ rất ít. Phải không ạ?
Đúng.
Triệu phú cũng có, họ ít, nhưng dù sao cũng nhiều hơn tỷ phú. Những người trung lưu – dân buôn bán, thợ làm tóc – chắc phải nhiều hơn triệu phú nhiều lần, công nhân – nhiều hơn người buôn bán nhiều lần, phải không ạ?
Đúng. Chẳng có gì đáng ngạc nhiên cả. Ở đó người ta đang sống rất khổ.
Đúng vậy sao? Nếu vậy thì, theo tính toán sơ bộ, hàng ngày trên đường phố, thí dụ như của New York, có hàng trăm nghìn người thất nghiệp chết vì không có gì ăn. Đó là chưa kể những công nhân có việc nhưng vẫn chết đói. New York ngập trong xác chết! Phải có những ai đó luôn đi gom xác chết. Em không hiểu những người Mỹ đó. Đi lại trên phố giữa các xác chết và những người sắp chết đói. Tại sao cho đến bây giờ họ vẫn chưa lật đổ bọn bóc lột và tư bản?
Thầy giáo rời bàn, ngồi xổm trước mặt tôi. Thầy nhìn tôi rất lạ và mỉm cười. Thầy gần như cười chế giễu vấn đề nghiêm túc của tôi. Hình như hôm nay tâm trạng của thầy rất vui.
Em bao nhiêu tuổi?
Thầy cũng biết rồi còn gì, em mười tuổi.
Thầy biết, thầy biết – thầy nói giọng phấn chấn – Không quá sớm đối với em để suy nghĩ những chuyện như thế này sao?
Tôi im lặng.
Em đừng giận. Điều này vẫn còn quá phúc tạp đối với em.
Thầy giáo đứng dậy và đi ra cửa. Ở cửa, thầy quay lại, nhìn chăm chú và nghiêm khắc như thể lần đầu tiên trông thấy tôi.
Không được nói với ai, em nghe rõ chưa, không được nói với bất cứ ai về đề tài này. Em đã là một cậu bé lớn, em cần phải hiểu.
Hôm sau thầy đến bên tôi, đặt xuống bên cạnh một cuốn sách dầy, thật đẹp.
Em hãy đọc đi. Đây là một cuốn sách tiểu thuyết lịch sử nghiêm túc. Thầy biết là em sẽ rất thích.