- Phạm nhân đã đến.
Fouché quay đầu lại phía cửa mở và thấy đúng là Sainte-Hermine đi giữa hai cảnh sát. Ngài Bộ trưởng ra hiệu cho Sainte-Hermine lại gần.
Từ hôm bị bắt, từ lúc anh hy vọng Fouché cho xử bắn không cần kết án, ngài Bộ trưởng này không hề quay lại. Tám ngày, mười lăm ngày, thậm chí một tháng trôi đi, mỗi lần tiếng chìa khoá xoay lách cách bên cánh cửa phòng giam mình, Sainte-Hermine đều lao về đó hy vọng người ta mang anh đi hành hình. Rồi lập tức anh hiểu rằng, mình lại phải tiếp tục nhẫn nhục sống. Một nỗi sợ đã từng xâm chiếm lấy anh, đó là người ta sẽ giữ anh để làm chứng cho những vụ xử án tiếp theo thì sao. Anh trải qua hai tháng lo sợ như vậy, rồi nó cũng tan đi như chính hy vọng của anh tan thành mây khói. Với anh, đó là thời điểm mà thời gian như ngừng trôi, quấy đảo anh bằng hai thứ tình cảm khác nhau, nối tiếp nhau trong tâm hồn. Buồn quá, anh yêu cầu sách, người ta đáp ứng cho anh. Anh lại yêu cầu bút chì, giấy vẽ, dụng cụ toán học, người ta cũng đáp ứng đầy đủ. Anh lại đòi mực, giấy viết, bút lông ngỗng tất cả đều được manh đến.
Rồi những đêm đông đằng đẵng đến, khi mà bốn giờ chiều trong khám đã tối đen như mực thì Hector yêu cầu một ngọn đèn.
Dù hơi khó nhưng cuối cùng người ta cũng cho anh. Anh lại xin phép được đi dạo hai tiếng một ngày trong vườn. Cứ như thế cuộc sống của anh đã qua ba năm trong tù.
Trong thời điểm rực rỡ, có những độ tuổi mà bất hạnh chỉ càng tôn thêm cho người ta về đẹp hình thể và phẩm hạnh đạo đức.
Hector đã hơn hai mươi lăm tuổi và có hoàn cảnh đặc biệt. Trong chuỗi ngày dài bị giam cầm, khuôn mặt anh mất dần vẻ thơ ngây nét tươi hồng trên đôi má nhường chỗ cho nước da bánh mật, vài vết nâu xám, đôi mắt to ra do phải gắng nhìn trong bóng tối râu mọc nhiều và nét đàn ông lộ rõ trên khuôn mặt. Trên đó còn hiện ra ba sắc thái khác nhau khó phân biệt khi chúng hoà tan vào nhau, đó là trầm tư, mơ mộng và đượm buồn.
Với nhu cầu tiêu tán năng lượng thể chất, anh tự giải toả bằng những bài tập thể dục, anh đã xin các quả tạ tập nâng. Anh còn leo dây bằng tay trần. Tóm lại, tất cả những bài tập hiện đại giúp thanh niên hiện đại ngày nay hoàn thiện giáo dục thể chất anh đã phải tự nghĩ ra, không phải để hoàn thiện giáo dục thể chất mà để giải trí.
Như vậy, sau ba năm tù, Sainte-Hermine đã nghiên cứu rất sâu sắc tất cả những gì người ta có thể học được một mình: địa lý, toán học, lịch sử. Thời trẻ đam mê du lịch, anh đã học tiếng Đức, tiếng Anh, tiếng Tây Ban Nha và nói giỏi như tiếng mẹ đẻ. Không được đi đâu, dựa vào sự cho phép gởi sách vở, anh đã đi du lịch trên các bản đồ Ấn Độ nơi vừa trải qua cuộc tranh chấp nảy lửa với những người Anh: Haider - Ali và con trai của mình ngài Tippoo, ngài pháp quan Suffren, Bussy và Dupleix đặc biệt thu hút sự chú ý của anh và trở thành đối tượng nghiên cứu.
Anh đã quen với cuộc sống như vậy cho nên mệnh lệnh đến gặp ngài Bộ trưởng cảnh sát là một sự kiện lớn với anh, và cũng phải nói thật, khi nhận lệnh không khỏi không có nỗi sợ mơ hồ thoáng hiện ra trong lòng anh.
Hector nhận ra ngay Fouché. Ông này không thay đổi gì mấy có chăng cũng chỉ là bộ quần áo thêu thùa cộng với cách gọi Đức ông mà thôi. Nhưng với Sainte-Hermine thì khác, Fouché đã phải nhìn hai lần mới nhận ra anh.
Vừa đứng trước ông Bộ trưởng, mọi kỷ niệm cũ lại ùa về đánh thức Sainte-Hermine.
- A, ngài đây rồi - Anh nói để phá vỡ sự im lặng - Đó là cách ngài giữ lời với tôi đấy!
- Chắc anh trách tôi nhiều lắm vì tôi buộc anh phải sống đúng không? - Fouché nói.
Sainte-Hermine cười buồn.
- Liệu đó có phải là cuộc sống khi ở trong một phòng mười hai bộ vuông với khung cửa song sắt và hai ổ khoá chăng?
- Dẫu sao người ta vẫn thoải mái trong một phòng mười hai bộ vuông hơn là trong cái quan tài dài sáu bộ, rộng hai bộ.
- Dù cỗ quan tài có chật chội đến đâu người ta vẫn thoải mái hơn trong cái chết.
- Thế hôm nay anh có cố chết như lần trước không?
Sainte-Hermine nhún vai.
- Không. Ngày trước tôi ghét cuộc sống, giờ đây, với tôi nó đã khác vả lại nếu ông muốn chẳng phải đến lượt tôi đó sao?
- Sao lại đến lượt anh? - Fouché hỏi.
- Thì các ông đã xong việc với công tước Enghien, tướng Pichegru, Moreau và Cadoudal và ba năm, bây giờ đến lượt tôi thì phải.
- Anh bạn thân mến của tôi - Fouché đáp - Khi Tar quin muốn Sextus biết mệnh lệnh của mình, ông ta đâu phải lật hết gạch trong vườn nhà mình lên mà chỉ cần những cái đầu quan trọng thôi.
- Tôi phải trả lời cho ngài sao đây thưa ngài? - Hector đỏ mặt nói - Chẳng lẽ cất đầu của tôi chẳng đáng một xu để đốn đi chăng?
- Tôi không có ý làm anh bị tổn thương nhưng ngay bản thân anh cũng tự nhận ra rằng anh chẳng thuộc hàng vương tôn dòng dõi như công tước Enghien, chẳng phải kẻ thắng trận lẫy lừng như tướng Pichegru, không phải đại vĩ nhân thao lược như Moreau hay một tay chân nổi tiếng như Georges.
- Ngài nói đúng - Hector cúi đầu nói - tôi chẳng là gì so với những cái tên ngài vừa kể.
- Tuy nhiên, - Fouché nói tiếp - Ngoại trừ dòng máu hoàng tộc anh có thể trở thành người như tất cả bọn họ.
- Tôi ư?
- Tất nhiên. Anh có bị đối xử trong nhà giam như một người sau khi ra tù phải tìm cái chết không? Người ta có làm trí óc anh bị điêu đứng, dày xéo tâm hồn hay trà đạp tim anh không? Anh có muốn điều gì mà lại không được đáp ứng không? Điều đó không chứng tỏ cho anh thấy mối thiện cảm chúng tôi dành cho anh sao? Ba năm qua của anh hoàn toàn không phải là sự trừng phạt mà là hoàn thiện việc học hành cho anh.
- Nhưng tôi cũng phải chịu hình phạt gì chứ? - Sainte-Hermine sốt ruột kêu lên.
- Bị phạt vào quân đội với tư cách là một lính bình thường.
- Thế thì chẳng có tước hiệu gì.
- Thế khi đi cướp anh có quân hàm gì không?
- Sao cơ?
- Tôi hỏi anh lúc làm đồng đảng Jéhu anh có được phong cấp bậc gì không.
Hector cúi đầu.
- Ông nói đúng, tôi sẽ chỉ là một lính quèn.
- Này, hãy tự hào về điều đó, Marceau, Hoche, Klébet cũng bắt đầu sự nghiệp của mình chỉ là không binh lính thường thế mà họ đã trở thành các đại tướng. Jourdan, Masséna, Lannes, Berthier, Augereau, Brune, Murat, Bessières, Moncey, Mortier, Soult Davout, Bemadotte ngày nay là thống soái trước đây cũng chỉ là lính quèn. Hãy bắt đầu như họ và cũng kết thúc như họ.
- Thế là tôi sẽ bị buộc phải phục vụ cho một nhà nước ác cảm với gia đình tôi và không chấp nhận họ.
- Anh phải thừa nhận rằng lúc anh đi tấn công xe thuế trong rừng Vemon, anh không có thời gian để có thiện cảm hay ác cảm. Anh chỉ tuân lệnh theo truyền thống của gia đình chứ không theo lý lẽ sai bảo. Từ khi ở tù, từ khi anh để mắt đến không chuyện đã qua và khả năng tương lai sẽ đến anh cũng nhận ra rằng thế giới cũ đã sụp đổ và mọc trên những đống đổ nát là một thế giới mới. Tất cả những gì liên quan, hiện thân hay dính dáng đến thế giới cũ đã chết một cách tàn khốc, dữ dằn và định mệnh. Từ ngai vàng đến hàng lính áp chót, từ những quan niệm hàng đầu đến xã trưởng trong làng, anh đều thấy họ đã thay đổi, cha anh, hai anh trai của anh đều đã lui vào quá khứ còn anh thuộc về thế giới tương lai, tôi chắc trong đầu anh cũng có lý lẽ như tôi vậy.
- Tôi phải thừa nhận với ngài rằng có rất nhiều điều ngài vừa nói là sự thật, ngay cả đức vua Louis XVI và hoàng hậu Marie-Antoinette cũng là đại diện cho thế hệ cũ còn ngài Bonaparte và hoàng hậu Joséphine thuộc thế hệ thứ hai, đại diện cho thời đại mới.
- Quả nhiên tôi đã không nhầm và tôi rất vui về điều đó, anh là một người thông minh như tôi dự đoán.
- Liệu tôi có thể xoá đi vết tích quá khứ và bắt đầu bằng cái tên khác không?
- Được chứ, không chỉ anh có thể mang tên khác mà anh còn có quyền lựa chọn đội quân nào mà anh bị kết án phải phục vụ.
- Xin cảm ơn ông.
- Anh còn muốn gì không?
- Không, trên con đường tôi đi, tôi sẽ là hạt bụi cho gió cuốn.
- Tại sao lại để cuốn theo chiều gió khi mà người ta có thể chống lại nó? Anh có muốn lời khuyên của tôi không, về việc chọn quân đội ấy?
- Xin ông cứ nói.
- Chúng ta sắp có một cuộc chiến nảy lửa với quân Anh, một cuộc chiến trên biển, nếu chọn, hãy chọn làm thuỷ thủ.
- Tôi cũng nghĩ đến điều đó - Hector đáp.
Trong gia đình anh đã có các bậc tiền bối như vậy: năm trong số các ông của anh mang tên như anh từng chỉ huy hạm đội năm 1734 và giữ cấp bậc danh giá. Chú ruột của anh cũng từng là thiếu tá hải quân, anh rõ điều này hơn ai hết vì đến năm 14 tuổi anh còn phục vụ dưới quyền ông ấy như một hoa tiêu nhỏ. Hiểu biết về hàng hải của anh gần như hoàn tất một nửa khi anh trèo lên cầu tàu.
- Ngài biết rõ về quá khứ gia đình tôi từ hơn một thế kỷ nay vậy ngài có thể cho tôi biết hiện giờ chú của tôi ra sao không? Vì ba năm trong tù tôi như bị tách biệt hẳn khỏi thế giới.
- Chú của anh là một người phục vụ trung thành cho nhà vua đã xin từ chức sau cái chết của công tước Enghien, ông đã cùng hai em họ của anh sang sống ở nước Anh.
- Bao giờ thì tôi bắt đầu công việc?
- Anh mất bao nhiêu lâu để về nhà xếp sắp công việc của mình?
- Mọi việc của tôi sẽ nhanh chóng ổn thoả thôi vì tôi đoán chắc tài sản của mình đã bị xung công rồi.
- Tài sản của anh vẫn còn nguyên nếu quản gia nhà anh không lấy trộm. Anh sẽ thấy ba năm tiền tô tức trong ngăn kéo, ba trăm nghìn phăng, một khoản lớn ở nông thôn cho một anh thuỷ thủ đấy.
- Thưa ngài, sau những gì ngài nói, tôi mang ơn ngài rất nhiều. Tuy thế, tôi vẫn chưa nghĩ đến việc cảm ơn ngài. Xin hãy đặt địa vị của ngài vào hoàn cảnh đặc biệt bối rối của tôi đây và đừng cho tôi là kẻ bạc bẽo.
- Tôi không nghĩ anh sẽ là kẻ bạc bẽo khi nghe lời khuyên quý báu mà tôi để đến cuối cùng vì nó cực kỳ quan trọng.
- Xin ngài cứ nói.
- Anh đừng tòng quân vào hải quân Đế chế.
- Thế ngài muốn tôi đầu quân vào đâu?
- Hãy xin vào một tàu chặn đánh trên biển. Luật pháp vừa trưng dụng tất cả các tàu chặn biển thành tài sản quốc gia, nếu phục vụ như một thuỷ thủ bình thường, anh sẽ không phải theo kỷ luật của chiến hạm. Trên tàu, khoảng cách cấp bậc cũng không rõ ràng lắm, anh có thể nhanh chóng làm thân với thuyền trưởng, tham gia chiến đấu cùng ông ta và nhanh chóng có được cấp bậc.
Khi trở thành bộ phận hải quân không thường trực trong hệ thống hải quân Quốc gia, thâm niên của anh sẽ được tính từ ngày đầu anh phục vụ cho bác của mình.
- Thưa ngài Fouché - Hector ngạc nhiên trước ưu ái lớn từ một con người có bề ngoài không mấy thân thiện này - Tôi phải làm gì cho xứng với sự quan tâm đặc biệt của ngài như vậy?
- Thú thật tôi cũng chẳng hiểu, bản thân tôi cũng không nhận ra mình nữa - Ngài Bộ trưởng cảnh sát đáp - Chỉ có điều tôi hay quan tâm đến những người thực sự thông minh, biết bộc lộ điều đó trong những hoàn cảnh khó khăn. Tôi không biết chuyện gì sẽ xảy ra với anh nhưng anh sẽ thấy một ngày nào đó, anh sẽ cảm ơn tôi với cương vị cao hơn hôm nay.
- Thưa ngài - Sainte-Hermine cúi mình nói - Ngay từ hôm nay, tôi sẵn sàng phục vụ ngài, ngay cả khi phải dùng mạng sống của tôi.
- Hôm nào tòng quân, đừng quên gửi cho tôi tên con tàu và số hiệu của anh trong thuỷ thủ đoàn, cả bí danh của anh nữa đấy, anh đã nói sẽ phục vụ dưới một cái tên khác, đúng không?
- Vâng, thưa ngài, cái tên Sainte-Hermine đã chết rồi.
- Với tất cả mọi người chứ?
- Với tất cả nhất là với người phải mang nó.
- Cho tận đến khi anh ta phục sinh với tước hiệu Tư lệnh hay Tướng quân, đúng không?
- Nhưng trước khi đến lúc đó, tôi hy vọng con người mà ngài kỳ vọng ấy được sung sướng và quên tôi đi.
- Tuy nhiên nếu con ông ấy hỏi tôi, với cương vị là Bộ trưởng cảnh sát, tôi phải biết tất cả mọi chuyện, anh đã chết như thế nào thì tôi biết ăn nói sao đây?
- Ngài hãy đáp rằng tôi đã chết bằng tất cả niềm tôn kính mà tôi mang nợ ông ấy và bằng tất cả tình yêu của tôi.
- Anh được tự do - Fouché nói và mở cửa kèm theo hai tiếng vỗ tay.
Đám cảnh binh lui gót còn bá tước Sainte-Hermine cúi chào đi ra.