Đột nhiên một người Manđinka bắt đầu ré lên hát mừng Chúa Ala và phút chốc tất cả hòa theo - cho đến khi dấy lên một cơn náo động trộn lẫn cả hát mừng, cầu nguyện và xích sắt vung loảng xoảng với tất cả sức lực có thể dồn lên được cánh tay. Giữa tiếng ồn ào, Kunta không nghe thấy tiếng cửa hầm kẹt mở, nhưng luồng ánh sáng ban ngày chói gắt làm anh im bặt và quay phắt đầu về hướng đó. Hấp háy mắt để gạt bớt rử, anh kèm nhèm ngó bọn tubốp xách đèn vào hầm và bắt đầu lùa họ trở lên boong, với một vẻ vội vã khác thường. Một lần nữa, bọn tubốp khua những chiếc chổi cán dài cọ lớp cáu bẩn đóng bánh trên thân mình mưng mủ của những người tù, không đếm xỉa gì đến tiếng kêu la của họ, trong khi tên tubốp đi xuôi hàng người làm cái công việc rảy bột vàng của hắn. Nhưng lần này, thấy chỗ nào thịt bị loét sâu, hắn ra hiệu cho tên phụ việc to lớn dùng một chiếc bàn chải bẹt, rộng, trát vào một chất đen đen. Khi cái chất đó chạm vào đôi mông trầy trợt của Kunta, anh đau xói lên, choáng váng ngã vật xuống sàn boong.
Đang nằm sóng soài, toàn thân cảm thấy như bị bỏ vào lửa, anh bỗng nghe thấy tiếng anh em lại gào lên kinh hãi, và ngóc đầu dậy, anh trông thấy mấy tên tubốp đang bắt tay vào cái việc chỉ có thể là chuẩn bị ăn thịt bọn họ. Từng cặp một, chúng đẩy anh em tù, thoạt tiên là một người rồi đến người tiếp theo, bắt quỳ xuống trong khi một tên thứ ba xát lên đầu họ một chất sủi bọt trắng rồi với một vật hèm hẹp, bóng loáng, cạo tóc khỏi da đầu, mặc cho máu ròng ròng trên mặt.
Khi chúng tới nắm lấy Kunta, anh hét lên và vật lộn với hết sức mình cho đến khi một cái đá như trời giáng vào mạng sườn khiến anh hộc lên, trong khi da đầu anh thấy tê tê ngầu bọt lên và bị gãi sồn sột. Sau đó, mình mảy đám tù nhân được thoa dầu bóng nhãy, rồi chúng bắt họ mặc một thứ khố kỳ lạ có hai lỗ để xỏ chân và che luôn cả hạ bộ. Cuối cùng, dưới sự giám sát chặt chẽ của tên trùm tubốp, họ bị xiềng trong tư thế nằm, dọc theo lan can, trong khi mặt trời lên tới đỉnh.
Kunta nằm đờ đẫn như mụ đi. Anh mường tượng rằng cuối cùng, khi chúng ăn thịt anh và mút xương anh thì hồn anh đã thoát ra hay về với Chúa Ala rồi. Anh đang lặng lẽ cầu nguyện thì những tiếng quát tháo của tên trùm tubốp và tên phụ tá to lớn của hắn làm anh mở mắt vừa đúng lúc để quan sát lũ bộ hạ leo lên những cây cột cao. Có điều lần này, trong khi kéo căng thừng, những tiếng ậm ạch của chúng lại pha lẫn tiếng reo hò phấn khởi và tiếng cười. Một lúc sau, phần lớn những tấm vải trắng lớn trùng lại và rụi xuống.
Lỗ mũi Kunta phát hiện ra một mùi mới trong không khí, thực ra nó là hỗn hợp của nhiều mùi, phần lớn là kỳ dị và xa lạ đối với anh. Rồi anh tưởng chừng nghe thấy những âm thanh mới ở đằng xa, nơi bờ biển. Nằm trên boong, đôi mắt toét nhoèn nửa nhắm nửa mở, anh không thể biết chắc chúng từ đâu lại. Nhưng chẳng mấy chốc, những tiếng đó gần lại, trong khi đó, anh sợ hãi rên lên, hòa vào tiếng rền rĩ của các bạn. Những âm thanh kia mỗi lúc một to, tiếng cầu nguyện lắp bắp của họ cũng vậy - cuối cùng, trong làn gió nhẹ thổi, Kunta có thể ngửi ra mùi thân thể của nhiều tên tubốp không quen. Đúng lúc ấy, con xuồng lớn va mạnh vào một vật gì vững chãi, trơ trơ và nó tròng trành mạnh, đảo tới đảo lui cho đến khi, lần đầu tiên kể từ lúc rời Châu Phi bốn tuần trăng rưỡi trước, nó được néo thừng buộc chặt, rồi nằm im trên bến.
Những con người bị xiềng ngồi sững ra, kinh hoàng. Hai cánh tay Kunta ôm lấy đầu gối và mắt anh nhắm nghiền như toàn thân bị tê liệt. Anh cố nín thở thật lâu chừng nào có thể được để khỏi phải chịu đựng cái đợt sóng những mùi lộn mửa kia, nhưng khi có cái gì đó lộp cộp nặng nề trên boong tàu, anh liền he hé mắt và trông thấy hai tên tubốp mới từ một tấm ván rộng bước xuống, tay cầm một miếng vải trắng ấp lên mũi. Đi lại cử động, nhanh nhẹn, chúng bắt tay tên trùm tubốp lúc này toe toét cười, rõ ràng là đang đon đả muốn làm vừa lòng chúng. Kunta lặng lẽ cầu xin Chúa Ala mở lượng từ bi và khoan dung, trong khi bọn tubốp bắt đầu chạy dọc lan can tháo xích cho những người da đen và hoa chân múa tay quát họ đứng dậy. Khi Kunta và các bạn anh níu chặt lấy dây xích - không muốn buông cái đã gần như trở thành một bộ phận của cơ thể mình - thì những ngọn roi bèn quật xuống đen đét, thoạt tiên là vào đầu, rồi vào lưng họ. Lập tức, giữa những tiếng la hét, họ buông dây xích ra và chệnh choạng đứng dậy.
Nhìn qua sườn tàu xuống bến, Kunta có thể thấy hàng tá tubốp náo nức giậm chân, cười ha hả, chỉ trỏ, trong khi hàng chục tên khác từ khắp ngả chạy tới nhập bọn với chúng. Dưới làn roi vọt, anh em tù bị dồn thành một hàng dọc, chệnh choạng bước qua sườn tàu đi xuống tấm ván dọc, hướng về phía đám đông đang đứng đợi. Đầu gối Kunta như rủ xuống khi chân anh chạm vào mảnh đất tubốp. Nhưng bọn tubốp cầm roi lăm lăm trong tay vẫn thúc họ đi sát vào đám đông đang cười cợt, cái mùi tập thể quánh lại của chúng như một nắm đấm khổng lồ thoi vào mặt Kunta. Mỗi khi một người da đen ngã, miệng gào Chúa Ala, dây xiềng lại kéo theo cả người đằng trước và đằng sau. Roi vọt lại thúc họ đứng dậy trong tiếng reo hò náo nức của đám đông.
Trong Kunta, nổi lên một thôi thúc mãnh liệt xui anh vùng ra chạy trốn, song những ngọn roi vẫn lùa hàng người bị xiềng tiến lên. Họ hì hụi đi qua trước những tubốp cưỡi những cỗ xe kỳ lạ hai bánh và bốn bánh kéo bởi những con vật to tướng trông hơi giống lừa, rồi qua một đám tubốp nhốn nháo quanh một thứ bãi chợ đầy những đống sặc sỡ màu sắc có vẻ như là rau, hoa quả. Một số tubốp ăn vận đẹp đẽ nhìn họ, vẻ ghê tởm, trong khi những tubốp quần áo xoàng xĩnh hơn thì chỉ trỏ và hú lên vui thích. Một trong số này - Kunta nhận thấy - là một tubốp cái, tóc lõa xõa màu rơm. Đã từng chứng kiến bọn tubốp trên tàu hau háu thèm khát phụ nữ da đen như thế nào, anh lấy làm ngạc nhiên thấy giống tubốp cũng có đàn bà của riêng chúng nhưng nhìn cái bản mẫu này, anh có thể hiểu tại sao chúng lại thích phụ nữ Châu Phi hơn.
Kunta liếc mắt nhìn sang bên khi đi ngang qua một nhóm tubốp hò hét như điên quanh hai con gà trống đánh nhau túi bụi. Và tiếng ồn ào đó vừa mới lắng đi đằng sau họ, thì lại gặp một đám khác vừa la vừa nhảy như choi choi để tránh khỏi bị ba thằng nhóc tubốp đâm sầm vào, mấy đứa này đang bổ nháo bổ nhào rượt theo một con ủn ỉn bẩn thỉu kêu eng éc mình bóng nhãy những mỡ. Kunta không dám tin ở mắt mình nữa.
Thế rồi bất thần như sét đánh, Kunta chợt nhìn thấy hai người da đen không phải trong đám được giải từ con xuồng lớn xuống - một người Manđinka và một người Xêrer, không còn nghi ngờ gì nữa. Anh quay ngoắt đầu đăm đăm nhìn họ lặng lẽ bước sau một tên tubốp. Rút cục thì ra không phải chỉ có mình anh cùng các bạn tù trên mảnh đất khủng khiếp này! Và nếu như hai người này được phép sống thì có lẽ bọn anh cũng không đến nỗi bị bỏ vào chảo nấu. Kunta những muốn xô lại ôm chầm lấy họ: song anh nhìn thấy vẻ mặt không chút thần sắc và nỗi sợ trong cặp mắt cụp xuống của họ. Thế rồi mũi anh bắt được mùi họ: nó có một cái gì làm sao ấy, không ổn. Đầu óc anh quay cuồng: anh không thể hiểu nổi, làm sao những người da đen lại ngoan ngoãn đi theo một tên tubốp không cần ngó ngàng tới họ hoặc thậm chí cũng chả thèm mang vũ khí, mà không tìm cách chạy trốn - hoặc giết béng hắn đi.
Anh không có thì giờ nghĩ thêm về chuyện đó, vì bất thình lình họ thấy mình đứng trước cánh cửa mở của một ngôi nhà lớn vuông vắn xây bằng gạch hình chữ nhật, có những song sắt rào những ô trồng dọc sườn nhà. Bọn tubốp gác cổng quật roi lùa đoàn người bị xiềng vào trong sân, rồi vào một căn phòng lớn. Chân Kunta thấy man mát khi đặt lên sàn nhà rắn chắc. Trong ánh sáng lờ mờ lọt qua hai ô mở rào chấn song sắt, đôi mắt hấp háy của anh nhận ra năm bóng người da đen nép vào nhau dọc một bức tường. Thậm chí họ cũng không buồn ngẩng đầu lên khi bọn tubốp khóa cổ chân, cổ tay Kunta và đồng bạn vào những còng sắt dày kèm những đoạn xích ngắn gắn vào tường.
Cùng với anh em khác, Kunta co ro ngồi xuống, tỳ cằm vào hai đầu gối bó lại, tâm trí choáng váng, quay cuồng với tất cả những gì đã trông thấy, nghe thấy và ngửi thấy từ lúc bước chân khỏi con xuồng lớn. Một lát sau, một người da đen khác bước vào. Không nhìn ai cả, anh ta đặt trước mỗi người vài hộp sắt tây đựng nước và thức ăn, rồi vội vã bỏ đi. Kunta không đói, song cổ anh khô se lại, đến nỗi cuối cùng, anh không thể ngăn mình hớp một chút nước; mùi nó là lạ. Anh đờ đẫn ngắm ánh ngày tàn dần và chuyển thành bóng tối qua những khoang rào chấn song sắt.
Càng ngồi đó Kunta càng ngụp vào một nỗi kinh hoàng không thể xác định. Anh cảm thấy hầu như thích cái hầm tàu tối mít hơn, vì ở đó, ít ra anh đã đạt đến chỗ đoán biết được điều gì sắp đến. Anh rúm người lại mỗi khi có một tên tubốp vào buồng ban đêm; mùi chúng lạ lẫm và nồng nặc. Anh đã quen với những mùi khác nhau - mồ hôi, nước đái, những thân người bẩn thỉu, mùi thối hoắc khi một tù nhân nào đó quằn quại tháo dạ, trong khi những người khác vừa cầu kinh, vừa chửi thề, vừa rên rẩm, vừa giựt xiềng loảng xoảng.
Bỗng nhiên, mọi tiếng ồn ào ngừng bặt khi một tubốp bước vào, mang theo một cái đèn như loại được dùng ở trên con xuồng lớn và đằng sau hắn là một tubốp khác đang lấy roi đánh một người da đen mới, người này kêu những câu gì nghe như tiếng tubốp. Phút chốc, anh ta bị xiềng lại và hai tên tubốp đi khỏi. Kunta cùng các bạn vẫn ngồi yên, nghe những tiếng rền rĩ kêu đau của người mới tới.
Kunta cảm thấy là sắp rạng đông. Thốt nhiên không biết từ đâu vẳng tới tâm trí anh cái giọng kim sắc gọn của vị kintangô, rành rọt như giữa kỳ rèn luyện trưởng thành: "Kẻ nào biết quan sát kỹ và học giống vật mới là người khôn ngoan". Điều đó gây một chấn động mạnh đến nỗi Kunta ngồi thẳng người dậy. Phải chăng, rốt cuộc, đây là một lời phán truyền của Chúa Ala? Học giống vật - điều đó, ở nơi đây, vào lúc này có nghĩa là thế nào nhỉ? Bản thân anh cũng giống như một con vật bị mắc bẫy. Anh hình dung trong đầu những con vật mắc bẫy mà anh đã thấy. Ờ, đôi khi có những con trốn thoát được trước khi bị giết. Chúng là những con vật như thế nào?
Cuối cùng câu trả lời đã đến với anh. Những con vật đã thoát ra khỏi bẫy, theo anh biết, là những con không lồng lộn trong bẫy để yếu dần đến độ kiệt sức, những con trốn thoát đã biết nén mình chờ đợi một cách lặng lẽ, giữ sức cho đến khi những người bẫy chúng tới và lợi dụng sự sơ ý của họ, trút hết năng lượng bùng lên một đợt công kích tuyệt vọng - hay, khôn ngoan hơn, chạy trốn trở lại tự do.
Kunta cảm thấy tỉnh táo nhanh nhẹn hơn gấp bội. Đây là hy vọng tích cực đầu tiên của anh kể từ sau vụ âm mưu tập thể định tiêu diệt bọn tubốp trên con xuồng lớn. Giờ đây, tâm trí anh níu chặt lấy hy vọng đó: trốn. Anh phải làm ra vẻ chịu thất bại trước mặt bọn tubốp. Anh không được lồng lộn hay đấu tranh gì hết, anh phải làm như thể đã từ bỏ mọi hy vọng.
Nhưng ngay cả nếu anh tìm cách thoát thân được, thử hỏi anh sẽ chạy đi đâu? Anh có thể trốn đâu được trên mảnh đất lạ này? Vùng quê xung quanh Jufurê thì anh thuộc lầu như trong lều riêng của mình, nhưng ở đây, anh chẳng biết đâu vào đâu cả. Thậm chí anh cũng không biết tubốp có rừng không, hoặc giả nếu có, liệu anh có tìm ra được trong đó những dấu hiệu mà một người đi săn có thể lợi dụng không? Kunta tự nhủ những vấn đề đó hẵng để vậy, bao giờ đến sẽ liệu.
Khi những tia sáng đầu tiên của rạng đông lọc qua song cửa sổ, Kunta lăn ra ngủ chập chờn. Nhưng vừa mới nhắm mắt được tí ti - anh cảm thấy thế - gã da đen lạ mặt mang nước và thức ăn đã đến làm anh thức giấc. Bụng Kunta đói quặn lại, nhưng mùi thức ăn làm anh buồn nôn, và anh quay mặt đi. Anh cảm thấy lưỡi mình lườm lượm và sưng vều. Anh cố gắng nuốt cái thứ cháo nhớt trong miệng, đau cả cổ họng.
Anh đờ đẫn nhìn các bạn cùng bị bắt trên con xuồng lớn; tất cả đều như không trông, không nghe thấy gì - thu mình vào vỏ ốc. Kunta quay đầu quan sát năm người có mặt trong buồng này khi họ tới. Hai gã có nước da nâu sáng mà các bậc huynh trưởng bảo là kết quả của việc một tubốp nào đó ngủ với một phụ nữ da đen. Rồi Kunta nhìn anh chàng mới được đưa đến hồi đêm, gã ngồi gục, chúi về đằng trước, máu khô kết lại trên tóc và bê bết bộ quần áo tubốp mặc trên người, một cánh tay lủng lẳng một cách ngượng nghịu, rõ ràng là bị gẫy.
Thời gian tiếp tục trôi và cuối cùng, Kunta lại ngủ thiếp đi - để rồi lại bị một bữa ăn khác đến đánh thức dậy, tuy nhiên lần này muộn hơn nhiều. Đó là thứ cháo nóng bốc hơi, ngửi mùi còn tệ hơn cái món được đem đặt trước mặt anh hồi nãy. Anh nhắm mắt lại để khỏi nhìn nó, song khi hầu hết các bạn tù đều vớ lấy bát và nuốt nghiến cái của nợ ấy, anh độ chừng là, xét cho cùng, nó cũng chẳng đến nỗi quá quắt lắm. Nếu muốn trốn khỏi nơi này, Kunta nghĩ, mình cần phải có sức. Anh cần tự ép mình ăn chút đỉnh - một tí tẹo thôi. Cầm lấy bát, anh đưa lên miệng và húp, và nuốt ừng ực cho đến hết nhẵn. Ghê tởm ngay chính mình, anh dằn mạnh bát xuống và bắt đầu oẹ, nhưng rồi lại cố nén xuống. Anh cần phải giữ thức ăn trong người nếu muốn sống.
Từ hôm ấy trở đi, mỗi ngày ba lần, Kunta tự buộc mình ăn cái món đáng ghét ấy. Gã da đen mang thức ăn, mỗi ngày một bận xách xô, xẻng cuốc đến dọn sạch sẽ. Và mỗi chiều một bận, hai tubốp tới bôi thêm cái chất lỏng đen đen xót giẫy nảy lên những vết loét nặng nhất của đám tù nhân và rảy bột vàng lên những nốt nhỏ hơn. Kunta tự khinh bỉ mình vì sự yếu đuối đã khiến anh giãy lên và kêu đau cùng với những người khác.
Qua cửa sổ chấn song, Kunta đếm được sáu ngày và năm đêm. Bốn đêm đầu, anh loáng thoáng nghe thấy từ đâu đó không xa lắm, tiếng la thét của phụ nữ mà anh nhận ra là các chị em cùng chuyến tàu. Anh và các bạn đã phải ngồi lặng đó, mặt nóng bừng với nỗi nhục bất lực không bảo vệ được nữ đồng loại của mình, chưa nói chi đến bản thân. Nhưng đêm nay còn tệ hơn nữa vì tịnh không có tiếng phụ nữ kêu. Điều khủng khiếp gì mới đã xập xuống đầu họ vậy?
Gần như ngày nào cũng có một hoặc nhiều gã da đen kỳ dị mặc quần áo tubốp, bị đẩy rúi vào phòng và xích lại. Phục xuống dựa mình vào tường hoặc nằm co quắp trên sàn, tất cả đều mang rành rành dấu hiệu vừa bị đánh, coi bộ không biết mình đang ở đâu hoặc bất cần những gì có thể sắp xảy đến với mình. Rồi, thường thường là không quá một ngày sau, một tubốp bộ dạng quan trọng bước vào phòng tay cầm một mảnh vải bịt mũi và lần nào cũng vậy, một trong số tù nhân mới liền sợ hãi kêu thất thanh - trong khi tên tubốp vừa quát vừa đánh anh ta, sau đó người da đen này bị đưa đi biệt.
Mỗi khi thấy thức ăn trong bụng đã lắng, Kunta cố ngừng suy nghĩ để ngủ. Dù chỉ mấy phút nghỉ ngơi cũng tạm xóa đi được trong chừng này thời gian cái nông nỗi kinh khủng này mà, không biết vì lý do gì, lại là ý thánh linh của Chúa Ala. Những khi không ngủ được - mà đa phần thời gian là thế - Kunta thường cố gắng lái tâm trí về những chuyện khác ngoài gia đình và làng bản, vì cứ nghĩ đến cái đó, anh lại khóc nức nở.