Người có trái tim trên miền cao nguyên

Tác giả: William Saroyan

William Saroyan (1908 – 1981) ra đời và lớn lên ở Fresno, California, Hoa Kỳ, trong một gia đình nhập cư từ Armenia. Ông vào đời với nghề bưu tá rồi dọ dẫm viết văn. Truyện ngắn đầu tay Chàng Trẻ Tuổi Gan Dạ Trên Chiếc Đu Bay (The Daring Young Man on the Flying Trapeze) được đăng ngay trên tạp chí chuyên về truyện ngắn Story vào năm 1934. Và ông là người mà, chỉ sau một đêm, thức dậy và thấy mình quá nổi tiếng! Truyện được giới phê bình văn học nồng nhiệt ca ngợi, và điều đó thúc đẩy ông liên tục viết, viết mạnh và xuất bản. Tập truyện ngắn Người Có Trái Tim Trên Miền Cao Nguyên mà các bạn đang cầm trên tay, có truyện ngắn đầu tiên tuyệt vời ấy.

W. Saroyan viết nhanh với một bút lực vững mạnh và thuần nhất, đã xuất bản trên 1500 truyện ngắn, 12 vở kịch, 10 tiểu thuyết và 3 tự truyện. Phần lớn các tác phẩm được xuất bản khi ông đã ngoại tứ tuần.

Ngoài những truyện ngắn nổi tiếng, ông còn có những tác phẩm lừng lẫy như Tên Tôi là Aram (My name is Aram, 1940), tiểu thuyết Hài Kịch Nhân Gian (The Human Comedy, 1943), và hai vở kịch gây nhiều chú ý nhất là Trái Tim Tôi Trên Miền Cao Nguyên (My heart is in highlands) được chuyển thể theo truyện ngắn chính trong tập này, truyện mà theo ông thì "Nếu phải làm cái gì như một Thánh kinh của đời sống thế kỷ 20 – quy tụ những tuyệt phẩm của tất cả các nhà văn thế giới hiện đại – thì truyện ngắn này hẳn xứng đáng có một chỗ trong tuyển tập đó", và Thời Của Đời Bạn (The time of your life) được trao giải thưởng Pulitzer danh giá, nhưng ông đã thẳng thừng từ chối vì khinh miệt những giá trị thẩm định nghệ thuật của "bọn người giàu có".

Truyện ngắn của Saroyan được viết một cách dễ dàng, viết từ bất cứ sự việc tầm thường trong đời sống, mới đọc lên sẽ thoáng nở nụ cười nhưng liền sau đó sẽ cảm thấy xót xa và cay cay trong mắt, ấy chính vì tính chất trào lộng mà bi thiết từ cái nhìn của người dẫn chuyện.

Là một tác giả phương Tây, nhưng ông luôn có cái nhìn về cuộc đời như một nhà hiền triết phương Đông, thâm cảm về lẽ hư phù của cuộc sống, và cho rằng mỗi chúng ta chẳng qua chỉ là những khách bộ hành tình cờ đi ngang qua trái đất quạnh hiu này, và thế đấy, "chúng ta đến, chúng ta nô đùa qua lại, và chúng ta bị quên lãng!"

Các nhân vật trong truyện của W. Saroyan, nếu không là nhân vật xưng Tôi (thường là một chàng trẻ tuổi hay là một nhà văn) thì nhiều nhất vẫn là những trẻ con. Trẻ con xuất hiện khắp nơi và chúng cho phép ông được nhìn ngắm thế giới này theo một kiểu khác biệt, như quy tắc sáng tác mà ông tự đặt ra cho mình "Hãy quên hết mọi tác giả trên đời và viết theo cách mà bạn yêu thích nhất – Thế nên, bạn sẽ không phải ngạc nhiên khi gặp những tình huống kỳ lạ, những phản ứng khác thường ở các nhân vật. Tất cả chỉ để bộc lộ một cảm giác bất an, bơ vơ và hoang mang của con người trong một thế giới xa lạ, dị biệt hoặc nằm ngoài khả năng phán đoán và học hiểu của họ.

Cái tâm trạng đó thường gặp nhất có lẽ ở những người di dân, những con người luôn khắc khoải, luôn thương nhớ về một quê nhà xa xăm, đầy tín cẩn và xúc cảm, khác hẳn với những lạnh lùng mà họ đang sống, đang gắng hoà nhập. Tâm trạng này rồi sẽ và đã trở thành quen thuộc với những tác giả xuất hiện từ cộng đồng thiểu số trên đất Mỹ trong những thập nhiên kế tiếp. Nhưng điều đó không hề có nghĩa rằng tác phẩm của ông luôn đeo nặng một bầu khí bi quan, mà hoàn toàn ngược lại.

Có lẽ, chính vì nhìn cuộc sống qua con mắt của trẻ con mà tác phẩm của W. Saroyan tràn ngập niềm hân thưởng cuộc sống, bất chấp và vượt qua mọi trắc trở hay khổ đau của cuộc đời. Ở đó, nhẹ nhàng và bàng bạc những mách bảo, những minh triết về một cuộc sống sao cho trọn vẹn, say mê, hứng khởi miệt mài, cho dù bạn đang là ai: một phận người đói lạnh, một gã lang thang thất nghiệp, một nhà văn..

Năm ngày trước khi lìa đời vì nạn chứng ung thư, ông còn trò chuyện với các phóng viên Associated Press rằng "Ở đời, ai rồi cũng phải chết, nhưng tôi vẫn luôn tin rằng sẽ có một ngoại lệ cho riêng mình, William Saroyan".

Xin mời bạn đọc đi vào thế giới của Người Có Trái Tim Trên Miền Cao Nguyên qua bản Việt ngữ ít nhiều thi tính và tự thử tìm xem ở riêng mình một "ngoại lệ nào cho William Saroyan".