Chương 5
KHEN THƯỞNG ĐÚNG LÚC
THỜI GIAN TRÔI QUA, Charlie nhận thấy lũ chim non mới hôm qua còn đang nằm gọn trong ổ giờ đã đứng dậy và bay đi. Cậu biết thời hạn đã sắp hết, không bao lâu nữa đàn hải âu sẽ trở lại bờ biển. Điều này khiến Charlie vô cùng lo lắng. Dù thế nào, cậu cũng không muốn mất đi đàn của mình và những nỗ lực của cậu trong nhiều tháng qua đã khiến cậu nhận ra rằng việc sinh ra đã khó, việc tồn tại còn khó hơn nhiều. Charlie đã rất cố gắng thu hẹp mọi thứ để chỉ tập trung vào những lần tiếp xúc với đàn của mình. Trong suốt quá trình này, cậu đã học được rất nhiều từ các bạn hải âu và từ những lần chuyện trò ấy, chúng đã khám phá ra vô số cách làm việc mới hiệu quả hơn.
Với Charlie, giao tiếp hiệu quả thật không dễ dàng gì. Cậu phải từ bỏ những thói quen cũ, làm việc theo một lịch trình mới và những hiểu nhầm trước đây về việc làm một người quản lí tốt là như thế nào cũng biến mất. Cậu thấy mình như đang phải tự điều chỉnh giữa một bên là mong muốn được làm điều gì đó và một bên là việc cả đàn đều cần cậu ở bên. Động lực lớn nhất của Charlie là sự giao tiếp với mọi người trong đàn đã thực sự có hiệu quả. Cậu càng duy trì ổn định những cuộc trò chuyện với các thành viên trong đàn thì chúng càng tin tưởng cậu hơn. Trò chuyện đã trở thành thói quen kết nối các thành viên lại với nhau.
Khi cả đàn hải âu bắt đầu hoạt động có định hướng và có hiệu quả, vẫn còn một vài con chưa béo lên được mấy. Charlie thực sự mong muốn có thể làm được gì hơn để nuôi sống được cả đàn, thuyết phục chúng ở lại hay ít nhất là lấy lại được niềm tin nơi mọi người và cậu biết mình nên đi đâu để tìm được câu trả lời.
Khi Charlie đến bể rùa, cậu thấy Oscar đang ở trong thế giới quen thuộc của mình – cái bể đen ngòm và một khối mờ ảo bí ẩn bay lên từ mặt nước trước khi tan biến trong làn không khí ban đêm mát dịu. Không còn lạ lẫm gì, Charlie không chút sợ hãi nhảy ùm xuống nước và bắt đầu tìm kiếm anh bạn rùa của mình.
Oscar đánh hơi thấy có một con hải âu bên trên mình, nó chắc chắn rằng đó chính là Charlie. Con rùa già nổi lên và nói: “Chào anh bạn, lâu rồi không gặp”.
“À, anh đây rồi. Sao họ không bật đèn lên nhỉ?”. Charlie hỏi, giọng bực bội. “Nghe này, tôi rất cần anh giúp.”
“Anh biết mà, tôi luôn sẵn sàng lắng nghe,” Oscar đáp.
“Lũ chim non ngày càng lớn. Điều đó khiến tôi lo lắng.”
“Tôi đoán đó chỉ là vấn đề thời gian,” Oscar nói vẻ triết lý. Charlie nổi giận nên Oscar phải đổi giọng: “Thế anh có gặp may khi thực hiện giao tiếp hiệu quả không?”
“Thực sự là có. Đó là lí do tại sao rất lâu tôi mới quay lại đây để tìm hiểu bài học cuối cùng. Nó được gọi là gì nhỉ?” Charlie hỏi.
“Khen thưởng đúng lúc.”
“Đúng rồi, thưa sếp. Tôi không có ý hối thúc anh, nhưng đã được một tháng kể từ khi mọi người thông báo về cuộc nổi loạn rồi và họ có thể quay lại bờ biển bất cứ ngày nào. Tôi cần phải học được bài học cuối cùng thật nhanh để họ có thể thấy rằng tôi đã thật sự thay đổi,” Charlie vừa nói vừa đập cánh ầm ầm.
“Ngày mai có được không nhỉ? Chắc chắn là tôi sẽ đưa Annabel đến gặp anh.”
“Anh không thể nói cho tôi ngay bây giờ sao?”
“Tôi có thể nói với anh về chuyện đó, nhưng tôi sẽ không dạy anh những gì anh cần biết,” Oscar giải thích.
“Sao lại không?”
“Chỉ bởi một lí do, tôi không phải là chó và cũng giống những gì anh đã làm trong hai bài học đầu tiên, anh cũng cần trải nghiệm Khen thưởng đúng lúc để biến nó thành của mình. Anh sẽ nhận ra điều đó sau cuộc biểu diễn của những siêu khuyển vào ngày mai.”
“Vậy khen thưởng đúng lúc sẽ giữ đàn của tôi ở lại sao?”
“Không hẳn vậy,” Oscar nói, sự thất vọng hiện rõ trên gương mặt Charlie.
“Thế thì tôi phải học khen thưởng đúng lúc làm gì nếu nó không giúp tôi giữ đàn của mình ở lại đây?” Charlie tức giận.
“Có một câu ngạn ngữ cổ Trung Hoa thế này: Cho một người con cá là cho anh ta thức ăn trong một ngày, còn dạy anh ta cách câu cá sẽ cho anh ta thức ăn cả đời. Ngày mai anh sẽ tiến một bước xa hơn – anh sẽ học được cách để đảm bảo cuộc sống thịnh vượng mãi mãi cho đàn của mình.
Một lần nữa, Charlie lại thấy khó mà tranh luận được với Oscar, vì vậy cậu cảm ơn Oscar vì đã sắp đặt cuộc hẹn ngày mai rồi quay về tổ nghỉ ngơi.
Khen thưởng đúng lúc như những chú siêu khuyển
Sáng sớm hôm sau, khi đang ăn vội bữa sáng, Charlie thấy đàn của mình thu dọn tổ của lũ chim non. Cậu nghĩ: Vậy là mọi người quyết định thật rồi. Ngày hôm nay chắc hẳn sẽ rất tuyệt đấy! Cứ như thể người ta dùng một cái đĩa lớn mang nó đến hội siêu khuyển để họ có thể kéo nó ra khỏi nỗi đau khổ vậy.
Charlie ra khỏi tổ và bay về phía hội diễn siêu khuyển. Đây là lần đầu tiên cậu đến đó và vào bất cứ một ngày nào khác thì có thể cậu đã sợ hãi. Lí do hải âu sống trong công viên hải dương học là vì ở đó rất an toàn trước những kẻ săn mồi dưới nước. Cuộc trình diễn của những siêu khuyển là một điều khác thường. Cậu sẽ bò cùng lũ chó, mèo và thậm chí lũ chim cũng có thể bay nhảy qua rồi chớp lấy cơ hội để biến Charlie thành bữa ăn của chúng. Nhưng hôm nay Charlie lại mải lo lắng về việc mất đi đàn của mình nên không còn chỗ cho cảm giác sợ hãi bị ăn thịt nữa.
Khi Charlie đến gần sân khấu, cậu thấy một nàng chó lông xù khoang đen trắng đang đứng trên sân khấu quan sát bầu trời một cách chăm chú. Cô nàng nhìn thấy Charlie và vẫy cậu xuống bằng một chân trước. “Charlie?” cô nàng hỏi khi cậu hạ cánh xuống sân khấu.
“Đúng vậy. Chắc cô là Annabel,” Charlie đáp, duỗi một cánh về phía cô bạn để bắt tay.
“Sao trông anh không có vẻ sợ sệt gì cả thế?” Annabel hỏi bằng giọng Scotland trầm và đục. “Oscar bảo tôi rằng anh sẽ lo lắng về vụ tấn công bất thình lình từ Labrador hay thứ gì đó đại loại như vậy.”
Charlie cười thầm và nghĩ rằng Oscar quả thật đã quá hiểu cậu. “Tôi nghĩ cô có thể cho là tôi hôm nay không phải tôi thường ngày.”
“Vì đàn của anh đang định rời đi đúng không?”
“Vâng. Một ngày nào đó rồi họ cũng quay trở lại bờ biển. Điều đó khiến tôi tự hỏi sao giờ này tôi vẫn cố gắng giữ họ ở lại.”
“Nhưng họ vẫn đang ở đây phải không nào?” Annabel lên giọng đủ để đánh thức Charlie khỏi cảm giác thất bại.
“Tôi nghĩ vậy.”
“Vậy thì anh còn chờ đợi gì nữa? Tôi phải dạy anh khen thưởng đúng lúc vì thế anh có thể áp dụng điều đó với đàn của mình và cho cả đàn thấy khả năng của anh.”
“Được rồi!”
“Điều đầu tiên là anh cần phải hiểu được tại sao nhiều người quản lí, nhiều con đầu đàn lại không thành công trong việc nắm bắt được khả năng của các thành viên trong bầy đàn của mình. Dường như quá nhiều người trong chúng ta lo lắng về khái niệm một người lãnh đạo tốt hay một người lãnh đạo tồi trong khi thực chất một người quản lí không cần những thứ đó,” Annabel nói.
“Tôi cũng không sao?” Charlie hỏi.
“Thực ra thì anh là một con chim đầu đàn tồi, nhưng nếu anh bắt đầu làm việc theo cách đúng đắn thì những con chim hải âu kia sẽ không nhìn nhận anh như vậy nữa. Tôi dám chắc Imata có bảo anh rằng mục đích duy nhất của người quản lí là phải hướng dẫn cho nhân viên của mình đạt được kết quả, đúng không?” Annabel hỏi đầy châm chọc. Charlie gật đầu đồng ý. “Vậy thì sao anh có thể khiến điều đó xảy ra nếu anh không cho họ biết rằng họ có đang đi đúng hướng hay không?”
“Tôi luôn luôn nhắc nhở khi họ làm sai”, Charlie nói đầy tự hào.
“Và đó là lí do tại sao anh là một con đầu đàn tồi.”
“Ồ!!”
“Vấn đề là, anh chỉ sửa lỗi của họ khi điều đó thuận tiện cho anh – bay đến vào phút cuối để quát nạt họ hay để họ với những rắc rối khi họ đã thổi bay nó đi rồi.”
“Vậy tôi đoán là những ông chủ tốt sẽ ghé qua, ôm ấp và vỗ vai họ khi họ gặp khó khăn đúng không?” Charlie hỏi một cách giễu cợt.
“Không, những người chủ tốt cũng chỉ can thiệp nếu họ cảm thấy thuận tiện. Vì khen thưởng là cách họ thấy rất thoải mái nên họ luôn khen thưởng kịp thời mỗi khi nhân viên làm tốt công việc. Họ cũng bỏ qua lỗi lầm thường xuyên như anh bỏ qua những thành tích vậy.”
Charlie nghe chăm chú đến nỗi quên cả giờ về.
“Hầu hết những người quản lí đều coi trọng khen thưởng vì đây là việc rất vui vẻ trong quá trình dẫn dắt mọi người đi tới việc đạt kết quả. Sẽ rất tốt nếu để người khác biết rằng họ đang làm việc hiệu quả. Điều khó nhất với người quản lí là đưa ra những lời nhắc nhở có tính xây dựng cho nhân viên của mình khi họ làm sai. Nhưng một người quản lí tuyệt vời sẽ biết cân bằng việc đưa ra lời khen cũng như những lời chỉ trích có tính xây dựng vì họ hiểu mục đích duy nhất của mình là gì.”
“Là hướng nhân viên của mình tới thành công,” Charlie nói một cách đắc thắng.
“Tự tôi cũng không thể nói ra điều đó chính xác hơn” Annabel trả lời với một cái nháy mắt.
“Những gì cô vừa nhắc đến – cân bằng hai việc – rất có ý nghĩa với tôi, nhưng lấy đâu ra thời gian bây giờ? Ý tôi là, dường như tôi sẽ không còn thời gian nếu như cứ đi khen ngợi và nhắc nhở đàn của mình.”
“Để tôi chỉ cho anh, Charlie,” mắt Annabel ánh lên cái nhìn sâu sắc. “Chúng tôi được tôn trọng vì có khả năng giữ cho mọi thứ ở đúng vị trí của nó. Các chủ trại giao phó công việc của họ cho chúng tôi vì họ biết chúng tôi sẽ dẫn bầy gia súc đi đúng đường và đến được nơi cần đến. Anh có biết chúng tôi cùng lũ chó xù làm thế nào không? Làm sao một con chó có thể giữ cả đàn cừu đi cùng nhau?
“Sủa thật nhiều à?”
Nỗ lực gây hài của Charlie bị bẽ bàng khi Annabel nói tiếp: “Nếu có một con trong đàn gia súc đi lạc thì không phải là thất bại; đó chỉ là dấu hiệu rằng sự giúp đỡ của tôi là cần thiết. Tôi tiếp cận những sơ suất ấy một cách rất hào hứng vì họ đã cho tôi cơ hội làm việc của mình. Tôi không mong chờ việc tất cả lũ cừu lúc nào cũng đi đúng hàng của mình, vì vậy tôi chắc chắn rằng tôi ở đó để chỉ đường khi họ đi lạc. Không cần thiết phải sủa khi anh tiếp cận với những lỗi lầm một cách quyết đoán mà không hề gây sợ hãi.”
“Cô nói rằng những người quản lí tuyệt vời biết cân bằng khen-chê, nhưng tôi không nhận thấy lời khen nào trong đó cả,” Charlie nói thẳng thắn.
“Ồ, mục đích của tôi là khiến mối quan hệ với họ tích cực hơn. Tôi nhận thấy mình ở bên họ đủ để chỉ ra lỗi lầm và cũng đủ để thấy những việc họ làm đúng. Hãy tưởng tượng một cô cừu cái đang đi đúng đường – tôi đang cần cô ấy dẫn cả đàn qua một vùng đất gồ ghề. Tôi để cô ấy biết được điều đó. Tôi khen ngợi và khiến cô ấy cảm thấy thoải mái. Họ cần mình khen như mình đang làm thôi, vì vậy tôi cũng khen bằng tất cả sự nhiệt tình và công sức như khi tôi nhắc nhở vậy. Cuối cùng, họ không còn quan tâm xem tôi từ đâu đến vì họ biết rằng tôi ở đó để ủng hộ và tích cực giúp họ thành công.”
“Nhưng làm sao cô tránh được việc kiểm soát họ? Nghe cứ như thể tôi sẽ gắn mỏ mình vào những nơi khiến cho cả đàn của tôi nổi điên vậy.”
“Tôi hiểu ý anh. Anh không phải người duy nhất sợ mình bị gắn mác người quản lí thích săm soi,” Annabel dừng lại một lúc, thăm dò phản ứng của Charlie sau câu nói này. Charlie lại lấy ra một cây bút chì và mảnh giấy rồi nhìn Annabel một cách háo hức nên cô tiếp tục nói: “nhưng ngày nay rất nhiều người quản lí sợ cái biệt danh đó đến nỗi họ chọn cách tiếp cận ngược lại. Họ chẳng mấy khi tiếp xúc với nhân viên của mình, mọi chuyện tệ hơn và cả đội bị mất phương hướng. Rồi họ thấy mình phải xuất hiện vào phút chót và…”
“Rồi họ ào ào như một cơn bão, cuốn phăng mọi người và mọi thứ đi. Họ trở thành những người quản lí chỉ biết làm ầm ĩ rồi bỏ đi!” Charlie giương cánh lên trời kết thúc câu nói của Annabel.
“Không hẳn là tôi sẽ nói y như thế, tuy nhiên hoàn toàn đúng Charlie ạ,” Annabel mỉm cười. “Những vấn đề của người quản lí sẽ dễ giải quyết hơn nhiều nếu họ biết nhìn nhận chúng một cách đúng đắn. Việc của anh là phải biết phối hợp với các thành viên trong đàn và làm việc cùng họ. Dù có hay không thì việc anh coi chuyện này là cách quản lí quá sát sao chính là để đo độ bất an, nhu cầu ám ảnh cần phải kiểm soát hay cái gì đang sở hữu anh. Nếu anh thực hành những nguyên tắc trong khen thưởng đúng lúc thì những con hải âu trong đàn của anh có thể làm việc độc lập mà không hề dè dặt và bằng lòng với suy nghĩ anh sẽ ở bên chúng khi chúng cần sự hướng dẫn của anh.”
“Cô dừng lại một giây được không?” Charlie hỏi, lấy ra cây bút chì và mảnh giấy.
“Xin lỗi, Charlie, không được đâu. Tôi phải bắt đầu buổi diễn bây giờ. Nhưng dù sao thì hãy suy nghĩ đi anh bạn. Không diễn viên nào khác ra đây trong nửa tiếng nữa đâu.”
“Ồ, được!” Charlie nhún vai. “Cảm ơn vì đã giúp tôi.”
“Lúc nào cũng được, Charlie ạ. Anh biết phải tìm tôi ở đâu rồi đấy,” Annabel nháy mắt. Cô nàng chạy vào sau cánh gà.
Còn lại một mình, Charlie phải đấu tranh để khôi phục lại dòng suy nghĩ của mình. Nhìn xuống sân khấu trống trơn, cậu tự hỏi liệu cậu có cơ hội được Annabel giúp nữa không hay cậu chỉ là một con hải âu đơn độc chẳng có ai để quản lí. Charlie lấy bút chì, ghi chú một vài điều về khen thưởng đúng lúc:
Khen thưởng đúng lúc bảo đảm:
• khen thưởng những ai làm việc tốt
• hướng dẫn những thành viên làm chưa đúng tìm được đúng hướng đi
• mọi thành viên trong đàn đều phải cảm nhận được sự độc lập cũng như phụ thuộc lẫn nhau
Thực hiện khen thưởng đúng lúc
Ngay sau khi viết xong, Charlie cất cánh bay về khu vực kiếm ăn. Bay vút lên trời cao, Charlie không thể ngừng suy nghĩ về những lời căn dặn của Annabel và mục đích khi Oscar muốn cậu đến gặp cô. Với Charlie, giao tiếp rõ ràng đã trở thành điểm mấu chốt nếu muốn quản lí tốt. Điều này khiến chú thấy thoải mái vì chú đã dành nhiều thời gian quí giá để học điều đó.
Charlie cũng nhận thấy rằng chú nên bắt đầu thực hiện ngay việc khen thưởng đúng lúc. Nếu không, mọi nỗ lực của chú trong việc xây dựng những mục tiêu rõ ràng và giao tiếp hiệu quả sẽ đổ xuống sông xuống bể hết. Lần đầu tiên Charlie nắm bắt được khái niệm về nhiệm vụ của một con chim đầu đàn là phải xắn tay áo, tham gia điều chỉnh cách làm việc của cả đàn. Đột nhiên, mọi thứ trở nên sáng rõ dưới bầu trời San Diego đầy nắng mà chú đang bay lơ lửng.
Charlie hơi run run khi nhìn thấy đàn của mình đang làm việc chăm chỉ ở khu vực kiếm ăn. Cậu hạ cánh xuống ngay giữa đám đông và chú ý đến Alfred đầu tiên. Hồi này cậu chàng có vẻ béo lên, cậu đang lượn khắp các bàn để lấy thức ăn của khách du lịch bằng thái độ giận dữ khác thường.
Charlie cười thầm, nghĩ về lời căn dặn của Annabel. Đây rồi, chỉ năm phút sau cuộc gặp gỡ, cậu đã có cơ hội đầu tiên được thực hành khen thưởng đúng lúc.
“Này, anh bạn, mọi chuyện thế nào?” Charlie hỏi.
Alfred đang đứng trên cái khay đầy khoai tây và pho mát. Cậu cố ngốn ngấu hết chỗ khoai tây đến mức Charlie có thể nhận thấy chỗ khoai tây ấy đang chen nhau trên đường xuống cổ họng Alfred. “Tuyệt!” Alfred vừa cố nuốt vừa cười tươi.
“Không đùa đâu! Anh đang tự kiếm ăn cho mình rất tốt. Chỗ thức ăn anh kiếm được đang làm cho anh béo lên đấy,” Charlie nói.
“Cảm ơn,” Alfred mỉm cười.
“Vẫn có vài việc tôi muốn anh thay đổi,” Charlie nói rồi ngừng lại. Những lời phê bình có tính chất xây dựng đến với cậu một cách tự nhiên đến mức cậu muốn đảm bảo rằng Alfred không cảm thấy gì ngoài những lời nhắc nhở nhẹ nhàng giúp làm việc đúng cách. “Anh thấy đấy, việc cướp thức ăn không phải là thế mạnh duy nhất của anh. Anh cũng biết xem xét mọi việc. Khi đó, du khách chủ động ném thức ăn cho anh, điều đó không hề ảnh hưởng đến các thành viên khác trong công viên này. Ngược lại, việc cướp thức ăn lại khiến mọi người tức giận. Vì thế, tôi mong anh hãy để việc cướp thức ăn cho những lúc anh không đủ thời gian suy xét cẩn thận. Bằng cách đó, con người sẽ không muốn đá chúng ta ra khỏi đây nữa.”
“Đồng ý, thưa đội trưởng!” Alfred nói, giơ cánh ra trước trán tỏ ý tuân lệnh.
Khi Charlie đi thăm các thành viên còn lại vào buổi chiều, chú vẫn làm theo những gợi ý của Annabel và cố gắng cân bằng những lời chỉ trích và khen ngợi. Khi kêu gọi Charlie phải cải thiện tình hình, hầu hết các con trong đàn không nhận thấy sự thay đổi rằng Charlie đã giảm đáng kể việc bới móc lỗi lầm. Nhưng một điều quan trọng khác nữa là - một Charlie mới rất tích cực, khích lệ và thậm chí nhiệt huyết đã gây được sự chú ý. Điều này không giống với những gì đàn của cậu biết trước đây và đối với rất nhiều con hải âu, lần đầu tiên chúng được nhận lời khen từ con chim đầu đàn vốn chỉ biết làm om sòm lên rồi bỏ đi của mình. Sự khen ngợi của Charlie bước đầu đã xây dựng được niềm tin trong cả đàn và chính Charlie cũng ngạc nhiên khi thấy những lời khen đơn giản đã được cảm nhận sâu sắc đến nhường nào.
Vấn đề của Charlie bây giờ là thời gian – cậu phải tranh thủ từng giây. Cậu thấy không có gì liên quan giữa cả đàn và chuyến đi trở về biển khơi nữa. Đến khi đi ngủ, Charlie lại bị ám ảnh bởi suy nghĩ những thay đổi sắp diễn ra. Dù hiện giờ chú vẫn chưa biết, nhưng sáng mai, khi thức dậy cậu sẽ xây dựng được lực lượng tinh nhuệ nhất.
Khen thưởng đúng lúc
Hãy để ý tới cách làm việc của nhân viên, thường xuyên khen ngợi họ cũng như đưa ra những lời phê bình có tính xây dựng. Khen thưởng đúng lúc sẽ giúp cả đội vươn tới những đỉnh cao mới bằng việc nỗ lực thành công và định hướng lại những nỗ lực chưa đúng đắn.