Đặt cạnh bác giám mã Xancho Panxa- một kẻ có đầu óc tỉnh táo nhưng lại quá lười biếng và thực dụng, Xervantex đã gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh và chôn vùi văn chương kiếm hiệp.
Toàn bộ câu chuyện là cuộc hành trình đi đó đi đây của một gã hiệp sĩ và giám mã của chàng. Hai người hai quan điểm sống hoàn toàn trái ngược nên xuyên suốt câu chuyện đã tạo biết bao tiếng cười và sự chế giễu cho độc giả. Nếu như trí tưởng tượng phong phú của Đôn Kihôtê đã biến mọi thứ từ cuộc sống thành những hình ảnh trong truyện kiếm hiệp thì, trái lại, những lời nói của bác giám mã gốc nông dân luôn luôn kéo ta trở về với hiện thực.
Lý tưởng tốt đẹp cần phải gắn với thực tế cuộc sống. Cho nên câu chuyện là một bài học đắt giá dành cho loài người rằng có mơ mộng nhưng phải gắn sát với thực tế nhưng đừng nhìn đời bằng con mắt quá thực dụng cần chăm chỉ và có hoài bão. Đừng ảo tưởng như Đôn Kihôtê nhưng cũng đừng quá thực dụng như Xancho Panxa.