Vệ Sinh Yếu Quyết

Điều Dưỡng Bệnh Nhân

Chăm nuôi người bệnh rất cần

 

Cũng nên biết cách giữ gìn thì hơn

 

Khi đau nằm ở trên giường

 

Mọi điều lo nghĩ thường thường hiện ra

 

Nào lo việc cửa việc nhà

 

Mong sao chóng khỏi để mà làm ăn

 

Đau lâu sợ chết đến gần

 

Bỏ con, bỏ vợ, thương thân tiếc đời

 

Âu sầu bệnh nặng chẳng sai

 

Cần khuyên người bệnh thảnh thơi trong lòng

 

Tinh thần giữ vững ở trong

 

Yên tâm điều trị mới mong chóng lành

 

Nhược bằng xúc động thất tình

 

Kém ăn, kém ngủ, bệnh tình sẽ tăng

 

Ví bằng lo chết quá chừng

 

Dễ sinh sợ hãi, mê trầm ngất đi

 

Dù khi gặp bệnh chí nguy

 

Ta đừng thổ lộ chớ hề xôn xao

 

Cấm người khóc lóc ồn ào

 

Cần nên vững dạ tin vào thuốc thang

 

Khi đau tuyệt chớ nhập phòng

 

Uống ăn tiết độ, cấm dùng rượu nem

 

Đương sốt, sau hạ (xổ) kiêng cơm

 

Nên ăn cháo loãng, chớ ham bánh quà

 

Oẹ nôn tả lụ cần ngừa

 

Ăn chất khô nóng, thịt thà khó tiêu

 

Kiêng ăn bệnh chóng khỏi nhiều

 

Uống ăn hỗn tạp, bệnh đều nặng thêm

 

Áo quần nên giặt cho liền

 

Lại năng thay chiếu, lau giường đỡ hôi

 

Trừ rận xông củ ba mươi (bách bộ)

 

Chăm người bệnh nặng, tiện (đại tiện) rồi lại lau

 

Xương khô gió thở nằm lâu

 

Trầy da loét thịt, bôi dầu mộc qua

 

Đầu giường chớ để than lò

 

Muốn đêm ngon giấc, chớ cho ngủ nhiều

 

Để đèn chói mắt muỗi vào

 

Thức khuya uống nước, đái nhiều thâu canh

 

Không ngủ sức khoẻ sụt mau

 

Ăn được ngủ được là liều thuốc tiên

 

Giữ gìn nguyên khí trước tiên

 

Làm cho cơ thể khoẻ lên, bệnh lùi

 

Vững lòng uống thuốc tin thầy

 

Đừng tin phù phép theo lời thế gian

 

Chớ nên cất mả, làm đàn(1)

 

Rồi ra: tiền mất, tật mang được gì

 

Phải đâu sinh ký tử quy (2)

 

Phải đâu số mệnh mà quy cho trời

 

Dở hay: vốn tự ở người

 

Bệnh mà thất trị(3): quá thời, chết oan

 

Chữa sao cho được vẹn toàn

 

Khuyên người thầy thuốc chớ toan công(4) liều

 

Theo gốc mà chữa mới hèo (hiệu) 

 

Bệnh không biến chứng, tà tiêu tan dần

 

Ngộ(gặp) khí thế bệnh tiến lên

 

Kịp thời ngăn chặn biến thuyền, khỏi nguy

 

Công liền, tiếp bổ tuỳ nghi

 

Giữ cho Chính khí khỏi suy vì tà

 

Chữa gần mà phải phòng xa

 

Chặn đường bệnh biến từ da vào lòng

 

Chữa ngay khi bệnh còn nông (5)

 

Chần chứ bệnh nặng khó lòng khỏi ngay

 

Có câu: đau chóng đỡ chầy

 

Là vì không biết chữa ngay kịp thời

 

Thuốc thang sẵn có khắp nơi

 

Trong vườn, ngoài ruộng, trên đồi, dưới sông 

 

Hàng ngàn thảo mộc thú trùng

 

Thiếu gì thuốc bỏ, thuốc công quanh mình

 

Cứ gì phải đợi Sâm, Linh

 

Hạt sen, ý dĩ tính bình sẵn ngay

 

Đại hoàng công hạ tốt đây

 

Chu biên, lô hội dùng thay kém gì

 

Chớ nên chuộng lạ cầu kỳ

 

Chi bằng chữa được kịp thì là hơn

 

Nên dùng các thứ thức ăn

 

Thay vào thuốc bổ có phần lợi hơn

 

Đậu đen trồng được trong vườn

 

Hà tất phải đợi Địa hoàng từ xa

 

Ong rừng lại có hươu nhà(6)

 

Thiếu gì thuốc bổ mà lo gày mòn

 

Bình thường rau đậu bổ hơn

 

Đến khi liệt nhược Sâm, nhung chẳng vào

 

Dù cho Sâm phụ (7) nhiệm màu

 

Âm dương ly thoát thuốc nào cứu đang

 

Ngoài cách điều trị bệnh thường

 

Cũng nên biết cách đề phòng lúc nguy

 

Cứu người bổ ngã tường đè

 

Bỗng dưng chết ngất, cần dè chuyển lay

 

Động di khí loạn nguy ngay

 

Dần dà khí huyết phục hồi thì hơn

 

Cứu người bị bỏng lửa hun

 

Chớ nên ngâm lạnh đắp bùn mà nguy 

 

Trong uống thanh bổ tâm tỳ

 

Mật ong, thuốc bỏng bôi thì đỡ ngay

 

Phạm phòng ngừng thở đôi khi

 

Khuyên người phụ nữ để y trên mình

 

Chớ vì xấu hổ mà kinh

 

Lăn xuống thì chết vô tình sát phu

 

Cứu người chết đuối bến đò

 

Chớ nên dốc thằng chống giò lên trên

 

Nước đè thì khí tuyệt liền

 

Chỉ còn nằm chếch nước bèn chảy ra

 

Cứu người trúng nắng đường xa

 

Chớ nên uống lạnh mới là được yên

 

Cho nằm chỗ ướt không nên

 

Chườm nóng vào rốn dần dần tỉnh ra

 

Gọi là mấy phép phòng ngừa

 

Ta nên hiểu biết để cho đỡ lầm

 

Chẳng qua mấy việc thường làm

 

Sách này hợp lại thành bài “vệ sinh”

Chú Thích
 

1) Bốc mộ tổ tiên đem chôn nơi khác và cúng lễ để cầu giải hạn thay số cho khỏi bệnh theo quan niệm duy tâm

2) Sống là ở gửi, chết là về quê, theo thuyết luân hồi duy tâm của đạo Phật

3) Không được chữa đúng phép và kịp thời (thiếu sót về điều trị)

4) Phép chữa đuổi bệnh tà: hãn, thổ, hạ

5) Bệnh tà lúc đầu ở ngoài da thịt (biểu), nếu không chữa đúng phép và kịp thời thì tà khí dần vào trong(lý)

6) Ý nói ngoài việc nuôi ong lấy mật và săn hươu lấy gạc để dùng, còn nên đi kiếm thêm mật ong rừng và nuôi thêm hươu nai ở vườn nhà để lấy nhung, gạc làm thuốc bổ

7) Sâm phụ thang: nhân sâm 5 đồng cân. Phụ tử chế 2 đồng cân 5 đồng phân, là phương thuốc hồi dương