- Khái niệm tình huống truyện.
+ Tình huống truyện là "cái tình thế của câu chuyện", là cảnh huống chứa đựng trong nó những mâu thuẫn, xung đột hoặc những khả năng tiềm tàng để cốt truyện diễn tiến, phát triển, nhân vật bộc lộ tính cách.
+ Vai trò của tình huống truyện trong tác phẩm. (cụ thể là các tác phẩm tự sự)
Tình huống truyện có vai trò hết sức quan trọng, được ví như "cái chìa khóa vận hành cốt truyện". Từ tình huống truyện, các sự kiện, biến cố của cốt truyện được phát triển, tính cách nhân vật được bộc lộ. Việc giải quyết những mâu thuẫn, xung đột trong tình huống truyện sẽ bộc lộ rõ tư tưởng chủ đề của tác phẩm và dụng ý nghệ thuật của tác giả. Việc sáng tạo nên các tình huống độc đáo biểu hiện khả năng quan sát, khám phá bản chất cuộc sống, bản chất con người của nhà văn.
- Tình huống độc đáo trong truyện Vợ nhặt: tình huống "nhặt vợ". Tràng - một chàng trai nghèo, xấu xí, thô vụng lại bất ngờ "nhặt được vợ", nhất lại là trong cảnh đói khát, khi cuộc sống của chính anh và bà mẹ già cũng không chắc chắn. Đó là một tình huống bất ngờ, độc đáo và cũng rất éo le, trớ trêu.
- Hiệu quả nghệ thuật của tình huống truyện trong Vợ nhặt:
+ Thúc đẩy sự phát triển của cốt truyện: tình huống là một sự kiện tạo ra một bước ngoặt quan trọng trong câu chuyện. Nó tạo điều kiện cho những sự kiện tiếp diễn: sự ngạc nhiên của những người dân trong xóm ngụ cư, cuộc gặp gỡ "nàng dâu mới" của bà cụ Tứ, bữa ăn gia đình sau "đêm tân hôn"...
+ Tạo điều kiện bộc lộ tính cách nhân vật: Qua hành động quyết định "nhặt vợ" của Tràng, ta thấy một con người trung hậu, nhân ái, tuy nghèo khổ, đói khát nhưng vẫn luôn luôn khao khát có được một cuộc sống gia đình đầm ấm, hạnh phúc. Đồng thời thể hiện tấm lòng nhân hậu, bao dung, sự hy sinh của bà mẹ với các con.....
+ Thể hiện tập trung chủ đề tư tưởng tác phẩm: cuộc sống đói khát, tăm tối hiện tại không thể giết chết khát khao hạnh phúc, khát khao được sống một cuộc sống xứng đáng. Chính trong hoàn cảnh khốn cùng, tình người, sự sẻ chia, lòng nhân ái lại càng ngời sáng lên đẹp đẽ.