BS. NGUYỄN THỊ KIỀU OANH
Mục đích của bài viết nhằm nhấn mạnh vai trò chủ đạo của chương trình giáo dục sức khỏe về tình dục cho thanh, thiếu niên để ngăn ngừa và giảm thiểu các nguy cơ có thể gây ra do dịch bệnh HIV/AIDS, cũng như các bệnh liên quan đến hoạt động tình dục. Góp phần giúp các bậc phụ huynh giảng giải cho con em về những thắc mắc liên quan đến hoạt động sinh lý của con người, vài nguyên tắc căn bản trong vấn đề giáo dục sức khỏe về tình dục. Đồng thời, khuyến nghị việc thực hiện chương trình giáo dục sức khỏe về tình dục trong học đường và một chương trình chuyên biệt cho trẻ em không gia đình sống lang thang ngoài đường phố.
Tầm quan trọng của vấn đề
Kết quả hiện hữu và màu nhiệm nhất của mối quan hệ tình dục lành mạnh nam, nữ là việc cho ra đời những đứa con – những mầm non tương lai của xã hội. Nhưng vấn đề nào cũng có mặt trái của nó. Tình dục cũng thế, sinh hoạt tình dục kém lành mạnh không chỉ gây tác hại đến sức khỏe, tinh thần cho cha, mẹ mà còn ảnh hưởng đến tương lai, hạnh phúc của con cái sau này. Những tác hại do tình dục gây ra thường là do thiếu hiểu biết. Do đó, giáo dục sức khỏe về tình dục là một vấn đề hết sức quan trọng và cần thiết nhằm giúp con người giữ được thế quân bình, tự chủ trong cuộc sống và tận hưởng những gì đẹp nhất từ báu vật thiên nhiên này.
Với sự lan tràn của dịch bệnh AIDS, hiện nay giáo dục sức khỏe về tình dục là vấn đề mang ý nghĩa sống còn đối với một quốc gia. Đây không chỉ là trách nhiệm của những người làm công tác y tế, mà còn là trách nhiệm của mọi ngành, mọi giới, mọi thành viên trong xã hội. Tuy nhiên, giáo dục sức khỏe về tình dục mang tính đặc thù riêng, vừa phức tạp vừa tế nhị nên đòi hỏi người truyền đạt ngoài những kiến thức và kỹ năng còn phải có tính kiên nhẫn và khéo léo, nhất là khi đối tượng tiếp xúc là các em còn nhỏ tuổi. Hơn nữa, chương trình giáo dục sức khỏe về tình dục cần được xây dựng trên tinh thần không làm phương hại thuần phong mỹ tục của dân tộc, cũng như cần tôn trọng đức tin và quyền chọn lựa thông tin phù hợp của cá nhân và gia đình.
Có sự khác biệt giữa giáo dục sức khỏe về tình dục và giáo dục sức khỏe về giới tính. Giáo dục sức khỏe về tình dục chú trọng về sự phát triển và những hoạt động tâm sinh lý trong đời sống tình dục của con người, bao gồm việc truyền bá kiến thức về cuộc sống gối chăn hay ngăn ngừa những bệnh lây truyền qua giao hợp. Trong khi đó, giáo dục sức khỏe về giới tính lại quan tâm đến đặc điểm cấu tạo, sự phát triển của cơ quan sinh dục, chức năng sinh sản của phái nam và nữ, vai trò và quyền bình đẳng giới tính.
Đa số các chương trình y tế cộng đồng thường kết hợp và bao gồm giáo dục sức khỏe về giới tính và tình dục. Riêng các chương trình cho thanh, thiếu niên, đề tài chủ yếu là giáo dục sức khỏe về giới tính và cách phòng ngừa các bệnh lây truyền qua đường sinh dục.
Cho đến nay, một số bậc phụ huynh và các tổ chức tôn giáo ở các nước Tây Âu và châu Á vẫn còn phản đối việc giảng giải cho trẻ em những vấn đề liên quan đến hoạt động sinh lý của con người. Nhưng trước sự lan tràn của bệnh AIDS, nạn lợi dụng tình dục trẻ vị thành niên, sách báo, phim ảnh khiêu dâm trên hệ thống truyền hình và mạng vi tính... việc giảng giải cho trẻ em về những vấn đề liên quan đến sức khỏe về tình dục là một việc cấp thiết cần được thực hiện, cần được công nhận như là một phương thức chủng ngừa hữu hiệu để giúp các em có những “kháng thể” cần thiết, đủ sức chống lại những tác hại xấu của môi trường xã hội.
Sau đây là vài nguyên tắc chung cần lưu ý trong việc giảng giải những thắc mắc liên quan đến sức khỏe về tình dục cho trẻ em tuổi vị thành niên và các em cơ nhỡ, không nơi nương tựa.
Vài nguyên tắc chung cần lưu ý
Giảng giải những thắc mắc liên quan đến sức khỏe về tình dục cho trẻ em cần được thực hiện một cách đúng đắn, lời khuyên bảo phải chính xác dựa trên cơ sở khoa học và sự hiểu biết tốt nhất. Phương pháp và nội dung giáo dục phải phù hợp với khả năng hiểu biết của từng đối tượng, từng lứa tuổi và phải cập nhật kịp thời. Các bậc phụ huynh cần tôn trọng và tuyệt đối không nên xem thường những thắc mắc của con em về vấn đề này. Ngày nay, phương pháp phổ cập thông tin đang được khuyến khích sử dụng. Với phương pháp này, những thắc mắc về tình dục của các em sẽ được giải đáp một cách đầy đủ và phù hợp với lứa tuổi bởi các bậc phụ huynh hay các chuyên viên nhiều kinh nghiệm.
Ở một số phụ huynh, do những cổ tục và định kiến về tình dục, chắc chắn họ sẽ gặp khó khăn do còn tránh né trong vấn đề giảng giải những thắc mắc liên quan đến sức khỏe về tình dục cho con em mình. Do đó, việc đầu tiên là nên tự chuẩn bị nhiều hơn về mặt tinh thần, tham khảo thêm sách vở, dự đoán những câu hỏi và tìm câu trả lời thích hợp cho từng vấn đề. Nên xem việc giải đáp thắc mắc như là một cơ hội để chăm sóc, là dịp để gần gũi, tìm hiểu thêm về những sinh hoạt hằng ngày và các quan hệ bạn bè của con em mình ngoài xã hội. Sự phát triển tâm, sinh lý của trẻ em, ngay cả trong cùng một gia đình, vẫn có sự sớm muộn không đồng đều. Do đó, phụ huynh nên lưu tâm để có thể hướng dẫn kịp thời nhằm tránh và giảm thiểu đến mức tối đa những hậu quả đáng tiếc cho con em mình.
Giáo dục sức khỏe về tình dục trong trường học
Nhiều nước trên thế giới đã có chương trình giáo dục sức khỏe về tình dục và giới tính trong học đường cho trẻ em bắt đầu từ năm 11 hay 13 tuổi. Với chiều hướng tuổi dậy thì ngày càng sớm, một số chuyên gia trong ngành ở các nước Tây Âu đang đề nghị nên bắt đầu chương trình này ở bậc tiểu học hay thậm chí ở lứa tuổi mẫu giáo. Cũng nên lưu ý rằng, các bậc phụ huynh cần được tham vấn và thông báo về nội dung giáo dục trước khi nhà trường bắt đầu thực hiện chương trình giảng dạy.
Việc giáo dục sức khỏe về tình dục trong học đường là một đề án giáo dục quan trọng, tạo cơ hội giáo dục đồng đều và có quy củ. Đây là vấn đề cải cách giáo dục mang lại nhiều lợi ích trước mắt và lâu dài cho xã hội và trẻ em Việt Nam, đặc biệt là trẻ mồ côi và những gia đình mà cha mẹ, vì nhiều lý do khác nhau, không đủ thời gian hay điều kiện để hướng dẫn con em các kiến thức cần thiết.
Giáo dục sức khỏe về tình dục cho trẻ em cơ nhỡ
Trẻ em không gia đình đặc biệt cần sự quan tâm, bảo vệ của xã hội. Do đó, một trong những công việc hàng đầu của giới hữu trách là thực hiện chương trình giáo dục sức khỏe về tình dục, giới tính, cách phòng ngừa bệnh AIDS và các bệnh lây truyền qua quan hệ tình dục nhằm giảm bớt nguy cơ sa đà không lối thoát cho các em. Bên cạnh những kiến thức căn bản liên quan đến sức khỏe về giới tính và tình dục, trẻ em không gia đình cần được hướng dẫn chi tiết hơn về những vấn đề phức tạp khác liên quan đến cuộc sống thiếu gia đình.
Hy vọng bài viết này sẽ đem lại ít nhiều bổ ích cho các bậc phụ huynh trong việc giáo dục, hướng dẫn con em mình về vấn đề sức khỏe tình dục, với ước nguyện được góp phần vun đắp một tương lai tốt đẹp, một cuộc sống an lành, hạnh phúc hơn cho thế hệ trẻ Việt Nam.