KHI CHÀNG LINH TRƯỞNG GẶP NỬA KIA
(ghi chép của một trong hai tác giả)
Tự nhiên, ông Allnut, là thứ mà chúng ta phải vượt lên khi sinh ra trong thế giới này.
• KATHERINE HEPBURN, vai cô Rose Sayer, trong phim Nữ hoàng châu Phi
Vào một buổi chiều oi bức năm 1988, vài người đàn ông địa phương đang bán lạc trên lối vào vườn thực vật ở Penang, Malaysia. Khi đó tôi đang cùng bạn gái là Anna đi dạo một vòng ở đây sau bữa trưa thịnh soạn. Nhận thấy vẻ bối rối của chúng tôi, họ giải thích rằng lạc không phải cho chúng tôi, mà là cho mấy chú khỉ con đáng yêu quá đỗi đang lăn lộn trên bãi cỏ gần đó, chúng tôi đã không để ý. Chúng tôi mua vài túi.
Chúng tôi nhanh chóng đến chỗ một con khỉ bé xíu đang dùng đuôi treo mình trên một cành cây vắt qua lối mòn. Đôi mắt giống-hệt-mắt-người của nó chăm chăm nhìn túi lạc trên tay Anna với vẻ khẩn khoản. Chúng tôi đang thủ thỉ như những cô gái tuổi teen trong cửa hàng bán mèo con thì bất ngờ từ trong bụi cây một bóng khỉ lao ra. Một con khỉ trưởng thành chạy vụt qua tôi, nhảy qua Anna và biến mất cùng túi lạc. Tay Anna bị con khỉ cào chảy máu. Chúng tôi sững sờ, run rẩy, im re. Chẳng có thời gian mà la hét nữa.
Mấy phút sau, khi adrenaline* bắt đầu hạ, nỗi sợ đông lại thành cảm giác kinh tởm. Chưa bao giờ tôi cảm thấy bị phản bội như thế. Cùng với túi lạc, những giả định về sự thuần khiết của thiên nhiên và về cái xấu như là tai họa chỉ có ở con người, cũng biến mất theo. Ranh giới đã bị xâm phạm. Trong tôi không chỉ là phẫn nộ; tôi bị xúc phạm một cách thản nhiên.
Tôi cảm thấy điều gì đó đang thay đổi trong tôi. Ngực tôi như căng lên, vai tôi rộng ra. Cánh tay như khỏe hơn; mắt nhìn rõ hơn. Tôi thấy mình giống như Popeye* sau khi ăn một hộp rau chân vịt. Tôi trừng mắt nhìn vào bụi cây như một đô vật hạng nặng mà lúc này tôi thấy mình đúng như thế. Tôi sẽ không để cho bọn linh trưởng hạng nhẹ này dám sỉ nhục mình nữa.
Đúng vậy, lẽ ra tôi phải biết rõ hơn. Tôi du ngoạn ở châu Á đủ lâu để hiểu rằng bọn khỉ ở đó chẳng có gì giống với đám bà con thổi kèn trombone, chơi trống lục lạc của chúng mà tôi xem trên ti vi hồi nhỏ. Lũ linh trưởng hoang dã ở châu Á mang một đặc tính khiến tôi choáng váng và khó hiểu ngay từ lần đầu thấy chúng: tự trọng. Nếu bạn phạm phải sai lầm là cứ nhìn chằm chằm vào một con khỉ trên đường phố ở Ấn Độ, Nepal hay Malaysia, bạn sẽ thấy mình phải đối mặt với một sinh vật thông minh và hiếu chiến với vẻ bề ngoài như muốn nói, cùng vẻ cau có kiểu Robert De Niro*: “Mày nhìn cái quái gì thế? Muốn xẻo tao một miếng à?” Hãy quên cái ý nghĩ đặt một gã như thế vào bộ com lê đỏ bé xíu đi.
Không lâu sau đó chúng tôi bắt gặp một gương mặt van vỉ, lông lá, đang treo ngược trên cây ở giữa một bãi đất trống. Đến lúc này, Anna đã sẵn sàng tha thứ và quên. Dù đã cố gắng trở nên dửng dưng trước bất cứ vẻ đáng yêu nào, tôi vẫn đồng ý đưa nàng túi lạc còn lại. Chúng tôi đang ở xa bụi cây thấp, có vẻ đủ an toàn để không bị rơi vào một cuộc phục kích khác. Nhưng khi tôi lôi túi lạc ra khỏi túi áo ướt đẫm mồ hôi, lớp giấy bóng kính kêu sột soạt xuyên qua bụi rậm như tiếng chuông lanh lảnh báo bữa tối.
Chỉ trong tích tắc, một con vật to lớn ngạo mạn xuất hiện bên rìa bãi đất trống, cách khoảng 20m. Nó nhìn chúng tôi chằm chằm, cân nhắc tình huống, đánh giá tôi. Cú ngáp ngoại cỡ dường như được tính toán để vừa xua đuổi vừa đe dọa tôi: một cuộc trình diễn răng nanh dài và chậm. Quyết tâm lập tức lấp đầy bất cứ khoảng trống quyền lực nào, tôi nhặt một cành cây nhỏ và ném bừa về phía nó, khẳng định chỗ lạc này chắc chắn không dành cho nó và đừng có đùa với tôi. Nó quan sát cành cây rơi trước mặt mấy bước chân, không hề nhúc nhích. Trán nó thoáng nhăn lại trong một cảm xúc kỳ quái, cứ như tôi vừa khiến nó tổn thương. Rồi nó ngước lên nhìn thẳng vào mắt tôi. Tôi nhận thấy rằng cái nhìn đó không có chút dấu hiệu nào của sự sợ hãi, tôn trọng hay hài hước.
Như bắn ra từ đại bác, nó nhảy qua cành cây trước mặt, những chiếc răng nanh màu vàng dài như dao găm nhe ra, phát ra thanh âm gì đó giữa tiếng gầm gừ trầm thấp và tiếng gào cao vút.
Trong tôi có điều gì đó đột ngột thức tỉnh. Trước con thú chuẩn bị tấn công và cô bạn gái đang sợ chết khiếp, lần đầu tiên trong đời tôi hiểu nghĩa đen của việc bị “khỉ bám sau lưng”*. Bằng chuyển động nhanh hơn cả ý nghĩ, hai cánh tay tôi dang rộng, chân tôi chùng xuống như đô vật lấy đà, còn hàm răng ám màu cà phê, đã được nha khoa chỉnh hình, nhe ra cùng tiếng thét hoang dại. Tôi bị ném vào tình thế thể hiện ưu thế của bản thân theo kiểu nhảy chồm chồm như điên, nước dãi phun tung tóe.
Tôi kinh ngạc chẳng kém gì nó. Nó dừng lại và nhìn chằm chằm một vài giây rồi lùi lại. Mặc dù vậy, lần này tôi khá chắc là đã nhìn thấy vẻ cười nhạo trong mắt nó.
Vượt lên tự nhiên ư? Đừng hòng. Xem gương ông Allnut thì rõ.