Plato Và Con Thú Mỏ Vịt Bước Vào Quán Bar

Đây là câu đố làm đau đầu người ta suốt mấy thập kỷ:

Một người chứng kiến con trai mình bị tai nạn xe đạp khủng khiếp. Anh ta bế đứa bé lên, đặt vào ghế sau xe ô tô và lao nhanh đến phòng cấp cứu. Khi thằng bé được đẩy vào phòng mổ, bác sĩ giải phẫu kêu lên, “Ôi Chúa ơi! Nó là con tôi!”

Chuyện này có thể giải thích ra sao?

Rất đơn giản! Bác sĩ giải phẫu là mẹ đứa bé.

Thời nay, ngay cả Rush Limbaugh (người dẫn chương trình truyền thanh và phê bình chính trị bảo thủ nổi tiếng ở Mỹ) cũng không phải rối trí chút nào trước câu đố này; số lượng nữ bác sĩ ở nước này đã gần cân bằng với số lượng bác sĩ nam. Và đó là kết quả của sức mạnh triết lý nữ quyền cuối thế kỷ hai mươi.

___oOo___

Khi đài BBC tổ chức cuộc thăm dò ý kiến thính giả về bình chọn triết gia vĩ đại nhất thế giới, không có nhà triết học nữ nào lọt vào top hai mươi (đứng đầu là Karl Marx). Các học giả nữ trên toàn thế giới nổi giận. Hypatia, triết gia Hy Lạp theo chủ nghĩa Plato mới đâu rồi? Hoặc nhà tiểu luận thời Trung cổ Hildegard von Bingen nữa? Tại sao Heloise thế kỷ mười hai bị gạt ra, trong khi Abelard - học được từ bà cũng tương đương bà học được từ ông ấy - thì được bầu (mặc dầu cũng không lọt vào top hai mươi)? Còn Mary Astell thế kỷ mười bảy, nhà nữ quyền buổi đầu thì sao? Và đâu rồi những triết gia thời hiện đại: Hannah Arendt, Iris Murdoch, và Ayn Rand?

Phải chăng chủ nghĩa sô vanh vô phương cứu chữa trong giới học thuật đã khiến cho công chúng học thức không biết đến các triết gia lớn này? Hay là phải trách những đám học giả nặng tư tưởng sô vanh đương thời đã không nhìn nhận những người phụ nữ này đủ nghiêm túc ở thời của họ?

***

Buổi rạng đông thực sự của triết học nữ quyền bắt đầu từ thế kỷ mười tám với tác phẩm phôi thai (hay ta nên gọi là tác phẩm trứng nước?) của Mary Wollstonecraft Chứng minh các quyền của phụ nữ. Trong khảo luận này, bà thách thức không ai khác ngoài chính Jean-Jacques Rousseau, người đề xuất một hệ thống giáo dục cấp thấp cho phụ nữ.

Chủ nghĩa nữ quyền trong thế kỷ hai mươi được giải thích lại theo quan điểm hiện sinh với việc xuất bản cuốn Giới tính thứ hai của nhà triết học (và là người tình của Jean-Paul Sartre) Simone de Beauvoir. Bà tuyên bố không tồn tại thứ nữ tính bản chất nào hết, đó chỉ là tấm áo bó buộc do nam giới khoác cho nữ giới mà thôi. Về thực chất, phụ nữ tự do tạo ra phiên bản đàn bà theo quan niệm của họ.

Nhưng quan niệm về nữ tính mềm dẻo đến mức độ nào? Phải chăng những cơ quan sinh sản có từ khi chúng ta chào đời không liên quan gì đến nhận dạng giới tính của chúng ta? Một số nhà nữ quyền hậu de Beauvoir cho là vậy. Họ tuyên bố rằng con người bẩm sinh là một tấm bảng trắng về giới tính, nhận dạng giới tính là thứ chúng ta sở hữu về sau từ cha mẹ và xã hội. Và ngày nay, việc lĩnh hội vai trò giới tính đã trở nên phức tạp hơn bao giờ hết.

Hai anh chàng đồng tính đang đứng ở góc phố thì có một cô gái tóc vàng thon thả, đẹp lộng lẫy trong bộ váy mỏng bó sát, ngực áo khoét sâu, đi qua.

Một chàng thốt lên với chàng kia, “Những lúc như thế này, tôi ước gì mình là les!”

Phải chăng những vai trò giới tính truyền thống chỉ là định ước xã hội do đàn ông tạo ra để giữ đàn bà trong vòng lệ thuộc? Hay là những vai trò đó được quy định về phương diện sinh học? Thế lưỡng nan này tiếp tục chia rẽ cả các nhà triết học lẫn tâm lý học. Một số nhà tư tưởng sâu sắc ủng hộ mạnh mẽ quan điểm cho rằng những khác biệt giới tính được quy định bởi yếu tố sinh học. Chẳng hạn, khi Freud tuyên bố rằng “giải phẫu học là số phận”, ông đã sử dụng mục đích luận để chứng minh rằng cấu tạo cơ thể của phụ nữ quyết định vai trò của phụ nữ trong xã hội. Có điều vẫn chưa rõ ông nói đến thuộc tính giải phẫu học nào khi kết luận là ủi quần áo là công việc của phụ nữ?

Một câu hỏi khác - vậy liệu quy định sinh học có chi phối đàn ông hay không? Chẳng hạn, phải chăng do kết quả giải phẫu học của họ, đàn ông dễ có xu hướng dùng những tiêu chuẩn nguyên thủy nhất trong việc lựa chọn bạn đời?

Một anh chàng hò hẹn với ba cô gái và đang cố gắng quyết định sẽ cưới ai. Anh ta đưa cho mỗi người 5.000 đô la để xem họ làm gì với số tiền đó.

Người thứ nhất đi mông má lại toàn thân. Cô ta vào một salon thượng hạng, làm tóc, làm móng, sửa mặt, và mua nhiều quần áo trang sức. Cô nói với anh rằng cô làm thế để trở nên hấp dẫn hơn với anh, bởi vì cô rất yêu anh.

Cô thứ hai mua cho anh một vài món quà. Cô mua một bộ gậy chơi golf, một số phụ kiện máy tính và quần áo đắt tiền. Cô nói rằng cô đã tiêu tất cả số tiền đó cho anh bởi vì cô rất yêu anh.

Cô thứ ba đầu tư số tiền đó vào chứng khoán. Cô kiếm được gấp đôi gấp ba 5.000$. Cô trả lại anh 5.000$ và tiếp tục đầu tư số còn lại vào chứng khoán. Cô nói với anh rằng cô muốn đầu tư cho tương lai của hai người bởi vì cô rất yêu anh.

Vậy anh ấy chọn ai?

Trả lời: Cô có bộ ngực to nhất.

___oOo___