Máy quay cố định có giá đỡ và một máy lưu động. Ba màn hình lớn đặt ở ba khu vực phía ngoài phòng xử án cho những người đứng ngoài theo dõi. Ngoài đường, Cảnh sát giao thông rải ra, hướng dẫn xe qua lại, đảm bảo không ùn tắc.
Cảnh sát trật tự, môi người một vị trí trấn giữ. Xe bảo vệ, cái trước cái sau dẫn hai xe chở các bị cáo vào. Đám người nhà bị can sấn lên, chen lấn, cố đến thật gần, những mong nắm được tay, chạm được vào người nhà mình. Các bị cáo bắt được mắt người thân, mừng tủi, buồn vui lẫn lộn. Không biết họ nói gì, trên những đôi môi mấp máy kia?
Ai vị trí nào, đã yên vị ở đấy. Quản giáo ngồi kèm các bị cáo ngay sau vành móng ngựa. Thư ký toà mời mọi người đứng dậy. Các quan toà vào vị trí. Không khí trang nghiêm, căng thẳng.
Vị chủ toạ đứng dậy dõng dạc:
- Nhân danh Toà án nước Cộng hoà Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam…
Ở dưới thiên hạ tha ho bàn tán, nhận xét.
- Cái con bé thư ký xinh quá nhỉ? Cứ như người mẫu ấy. Được cặp chân dài nữa thì nhất.
- Ngày xưa cứ bảo quan toà mặt sắt đen sì. Bây giờ, cha nào cũng mập mạp, mũm mĩm, mỡ màng.
- Ăn của đút mới được thế chứ.
- Đương nhiên! Thế mới có đường dây chạy án chứ. Chạy cả công an, cả kiểm sát, chạy cả toà án. Vào tù thì chạy cả quản giáo, nên ở tù mà vẫn chửa được mới tài chứ.
- Thử xem vụ này, các bố xử thế nào. Toàn công chức nhé. Chuyện, có chức có quyền mới có người hối lộ chứ. Tao trông cái mặt lão Định mới ghét chứ. Mặt đầy mặt thịt, tròn xoe như đĩa sắt tây. Đầu như quá bí ngô ủng ấy. Ở mà sao toàn đàn ông nhỉ? Chả nhẽ đàn bà không ai dính vào à?
- Tao chỉ muốn nhìn cái thằng Trưởng phòng sở Kế hoạch Đầu tư, xem cái mặt nó khi tao lên nộp hồ sơ đăng kí kinh doanh với mặt nó hôm nay khác nhau thế nào… A, nó kia. Trông mới thiểu não chứ. Ngẩng lên để tao nhìn rõ cái mặt ăn tiền của mày một tí. Tao quên không mang cái ống nhòm đi, để nhìn cận cánh cái bản mặt mày. Con ông cốp Thành uỷ viên, có ngờ đâu lại đến nông nỗi này? Không muốn ai nhìn mặt mình, mà lại không thể lấy rổ mà che, lấy nong mà đè, lấy ra mà úp mới nhục chứ. Không muốn nhìn ai mà lại không thể nhắm tịt mắt lại mới nhục chứ. Đành cứ gằm mặt xuống thế kia. Ở kìa, nó ngẩng mặt lên, dớn dác nhìn về phía đám đông. Chắc nghe tiếng gọi? Vợ? Con? Hay bồ?… Vẫn dớn dác tìm. Chắc không thấy. Kể cũng tội nghiệp. Thế lúc cầm phong bì của tao, mày có tội nghiệp không? Có phải ai sản xuất kinh doanh cũng xúc được tiền đâu mà bất kể ai, mày cũng mơi, cũng moi, cũng dền dứ để phải đưa phong bì ra mới giải quyết…
Nhà nào cũng bật ti vi. Cả thành phố bàn tán về phiên toà xét xử dàn quan chức Thanh Hoa nhận hối lộ. Dân sản xuất, kinh doanh muốn xem mặt những kẻ đã hành mình, lúc ra toà thế nào. Ngay những người vốn là đồng nghiệp trong cơ quan cùng tò mò muốn nhìn họ. "Ăn cho lắm vào… tham thì thâm". Chẳng biết, nếu người nói mà ngồi vào ghế ấy, liệu có thoát khỏi vòng tội lỗi này không? Tại lòng tham không đáy, hay tại cơ hội đến tay, tội gì không ăn. Chắc nhiều quan chức giật mình sờ gáy.
Sau này, khi công bố thăm dò dư luận theo chỉ thị của Tổng Bí thư, quả thật mấy ngành kế hoạch đầu tư, tài chính vật giá, cảnh sát giao thông… được dư luận "bầu" vào loại "top ten" tham nhũng.
Đài Truyền hình Thanh Hoa chọn cách làm khôn ngoan: những buổi toà lấy lời khai bị cáo, công tố viên đọc cáo trạng thì chỉ thu hình một đoạn rồi biên tập lại. Buổi tối, sau chương trình thời sự của đài Trung ương, mới phát lại để bạn đọc theo dõi diễn biến vụ án, đảm bảo tính liên tục, hệ thống. Đến khâu tranh tụng mới lại truyền hình trực tiếp.
Phạm Tấn, Giám đốc công ty trách nhiệm hữu hạn Thiên Thai trông khá bảnh bao. Hắn là một người nhanh nhẹn, hoạt bát, khôn ngoan và xảo quyệt vào loại đẳng cấp quốc gia.
Không có chí làm quan, nhưng gan làm giầu thì có hạng. Khi phát hiện ra khâu vé máy bay từ Nga về nước có thể ăn được, Tấn quyết định bỏ học đại học. Thì cũng thế thôi. Học xong về nước đã chắc gì có việc. Có việc chắc gì đã đủ ăn tiêu? Công chức tính thu nhập hằng tháng, không, tớ tính thu nhập hằng năm kia. Mua hàng bên này, đóng côngtenơ gửi về mà không hay à? Mấy năm tích lại, Tấn được một món kha khá.
Về Thanh Hoa, đúng vào thời kỳ mở cửa. Kiếm mấy mảnh đất cho chắc ăn. Đùng một cái, cả Thành phố lên cơn sốt đất, Tấn bán đi, quyết định đầu tư vào một công trình lớn, mới chỉ có ở thành phố Hồ Chí Minh - công viên nước.
Nhưng hắn sáng tạo thêm: kết hợp với thuỷ cung. Tấn tính chán rồi. Ngần ấy vốn liếng chỉ đủ rắc trên đường từ nơi thuê đất lên đến… trời. Khi đã có trong tay hai giấy phép sử dụng mấy ngàn mét vuông đất và giấy phép xây dựng, chỉ cần cắt ra vài chục lô đất bán đi và gọi thiên hạ góp cổ phần là đủ chi phí xây dựng và mua sắm trang thiết bị.
Nói gọi thiên hạ mua cổ phần, không phải dưới gầm trời này, hễ ai có tiền xỉa ra là mua được. Tao chỉ bán cho những vị tai to mặt lớn, để họ còn che chắn, phòng khi sự cố xảy ra. Trong lễ cắt băng khánh thành chỉ riêng sự có mặt của những vị ấy cũng đã làm vẻ vang cho tao rồi.
Gần hai năm trời chạy chứ ít gì. Mọi chuyện đều trót lọt, nhờ làm tốt việc "đầu tiên". Từ phường lên quận, tới thành phố, đến tận các bộ liên quan. Xong hết. Tao không lót tay thì có đến tết chúng mày mới giở hồ sơ ra. Mà đâu chỉ lót tay. Phải lót cả chân, cả người chúng mày ấy chứ. Ngần ấy tiền của tao đủ bọc kín người ngợm chúng mày, thành cái quan tài tiền đấy.
Thế mà một thằng nhà báo chó chết nào đó lại moi ra. Chết cái, đó là báo Thời luận. Thế là các báo nhâu nhâu vào đánh hội đồng. bung bét, tứ tung cả.
Miếng ăn đã vào mồm. Mới trệu trạo nhai đã phải nhè ra. Rồi vào đây bóc lịch. Mất cả chì lẫn chài. Thân bại danh liệt. Chúng mày thì vẫn ung dung phè phỡn ăn chơi. Vẫn được tiếng là trong sạch. Thằng nặng nhất mới bị buộc thôi việc vì đã quá sốt sắng làm hộ cả công văn giấy tờ cho tao.
Ông là ông đ… có chịu đâu nhé. Mẹ kiếp, không ăn thì ông đạp cho đổ kềnh đổ càng hết. Bọn mày phải nôn ra và cũng phải vào đây bóc lịch với bố mày.
Trái với các quan chức cúi gằm nhìn đất, hắn nhìn quanh khắp lượt. Nhìn xoáy vào hàng ghế những người hắn đã từng cầu thân, chạy vạy, nhờ vả. Điều cốt tử là phải chứng minh được rằng, chúng nó đã nhận tiền của mình. Bấy lâu ở trong tù Tấn đã nghiền ngẫm chuyện này. Hắn nhớ lại mọi chi tiết những lần tiếp xúc, đã ghi nhớ cẩn thận. Vốn là tay buôn bán lọc lõi, hắn cũng lường trước tình huống xấu nhất. Không bao giờ chịu nắm đằng lưỡi, nên chưa bao giờ bị hớ. Vậy mà lần này mất hết. Bao nhiêu vốn liếng đi đời nhà ma.
°°°
Tất cả các báo in đều có bài vừa tường thuật, vừa bình luận sự kiện này. Vụ án thuỷ cung Thần Tiên trước đây, xử lý qua loa chiếu lệ, gây không khí bất bình trong dư luận Thanh Hoa và cả nước. Nay toà án mang ra xử công khai, làm mọi người háo hức chờ đợi. Thử xem kết cục thế nào?
Sáng nay bắt đầu cuộc tranh tụng giữa hai bên.
Toà hỏi bị cáo Trần Thanh Định:
- Khi còn đương nhiệm Phó chủ tịch thường trực Uỷ ban Nhân dân thành phố Thanh Hoa, bị cáo có ký công văn trả lời công ty trách nhiệm hữu hạn Thiên Thai, đồng ý cho công ty này sử dụng đất ở bán đảo Kim Ngưu, trong vòng năm mươi năm làm công viên nước và thuỷ cung không?
- Thưa toà có ạ!
- Sau đó, bị cáo đã ký thay Chủ tịch Uỷ ban Nhân dân thành phố Thanh Hoa, kính đề nghị các cơ quan hữu quan Trung ương xem xét quyết định, có đúng không?
- Thưa toà đúng ạ.
- Để được tờ trình ấy, bị cáo Phạm Tấn có đưa, tặng, hay biếu bị cáo tiền, ngân phiếu hay đồ vật gì không?
- Thưa toà, hoàn toàn không ạ.
Định rất vững tâm. Chẳng để lại dấu vết gì, chẳng ký tá gì, chẳng nhân chứng, vật chứng gì. Thằng chó chết kia đừng hòng làm gì được tao.
- Một công trình lớn như thế, đi lại gần hai năm trời, trước lạ sau quen, có thể trở nên thân thiết chưa chừng. Chả nhẽ lại không hậu tạ cái gì à?
- Thưa toà, hồ sơ của họ hội đủ điều kiện theo luật định. Sở Kế hoạch Đầu tư và sở Tài chính Vật giá, sở Tài nguyên Môi trường, Nhà đất đã xem xét, có tờ trình Uỷ ban, lại có ký nháy của Phó chánh văn phòng, bị cáo chỉ việc ký thôi ạ.
- Trong hơn hai năm đi lại, hai bên có lần nào ngồi với nhau, có kéo nhau đi đâu, có mời nhau ăn uống gì không.
- Thưa toà, việc ấy thì có ạ.
- Bị cáo hãy khai cụ thể.
- Thưa toà, sau khi nhận được tờ trình do bị cáo ký, ông Tấn có mời bị cáo và một số người nữa đi chiêu đãi ạ.
- Ăn ở đâu? Uống rượu gì? Có những món gì, có nhớ không?
- Thưa toà, ăn ở nhà hàng Toà Sen ạ! Thưa, khai vị là món súp vây cả mập ạ, có món tiết canh cá sấu ạ, thịt đà điểu ạ, cuối cùng có món yến hấp đường phèn tráng miệng ạ. Còn nhiều món khác nữa, bị cáo chỉ nhớ mấy món lạ miệng ấy thôi ạ.
Một gã ngồi dưới bình luận: "Chà chà! Toàn những món giờ mới được nghe. Tao chưa được nếm bao giờ nên không tiết nước bọt. Chúng mày không làm món ngấu pín chim sẻ à?"
Toà vẫn tiếp tục hỏi:
- Thế còn rượu?
- Thưa toà, là rượu XO ạ.
- Ăn xong có được chiêu đãi gì không?
- Thưa toà, không ạ!
- Có phong bì lót tay không?
- Thưa toà, không ạ!.
- Toà hỏi xong, luật sư bào chữa cho bị cáo Phạm Tấn có ý kiến gì?
Ở dưới, bàn dân thiên hạ có ý kiến ngay: "… Không thể nào ngửi được. Thời buổi xin - cho, mà lại không có phong bì phong bao thì… chó cũng không nghe được". "No cơm, ấm cật rượu ngà ngà, chân tay dậm dật ngay ấy mà. Mấy em váy ngắn, chỉ dài hơn váy vũ nữ ba lê tí tẹo, áo thì phía dưới hở bụng, phía trên hớ nửa vú. Chỉ mới trông, các bố đã "điên" lắm rồi. Bét nhất thì cũng sang phòng bên, hát Karaoke bằng… tay. Khoái em nào thì dìu ngay sang phòng nghỉ gần đấy "làm việc". "Nó còn kéo nhau đi đánh bạc nữa cơ. Cũng các em áo váy kiểu ấy, mỗi thằng một em. Thắng thì nhét tiền thưởng vào giữa hai bầu vú nung núc trắng ngần, thua thì kéo luôn vào phòng gần đây… giải đen. Mà thắng thua thì các em cũng sẵn sàng làm dịch vụ sinh lý cả. Lo gì? Trông các vị cặp đen xách tay, từ ô tô bước xuống thì oai phong lẫm liệt thế thôi, chứ thả ra ấy à, ăn chơi tàn bạo!…"
Đến lượt Phạm Tấn bị toà thấm vấn:
- Toà hỏi bị cáo Phạm Tấn: Dự toán toàn bộ khu công viên nước, thuỷ cung Thần Tiên, kể cả tiền thuê khu đất là bao nhiêu?
- Thưa toà là x tỉ ạ.
- Thế vốn liếng của bị cáo là bao nhiêu?
- Thưa toà… bị cáo chỉ có y tỉ thôi ạ.
- Nếu chỉ có ngần ấy tiền thì làm sao bị cáo lại được các cơ quan chức năng của thành phố Thanh Hoa duyệt dự án để trình lên cấp trên.
- Thưa toà… thì bị cáo hứa sẽ chạy đủ vốn sau khi dự án được phê duyệt.
- Bị cáo định chạy vốn bằng cách nào?
- Thưa toà, bị cáo sẽ dùng cách mà các doanh nghiệp chưa đủ vốn vẫn dùng là… "lấy mỡ nó rán nó ạ".
- Yêu cầu bị cáo nói cụ thể.
- Thưa toà, bị cáo sẽ phát hành cổ phiếu ạ.
- Đã tiến hành chưa? Bán được bao nhiêu cố phiếu rồi? Sao không ai biết việc ấy?
- Thưa toà, bị cáo có thông báo đấy ạ.
- Nhưng khi thông báo đưa ra thì đã ban hết rồi phải không? Bị cáo trả lời, có đúng thế không?
- Dạ thưa toà đúng ạ.
- Ngoài biện pháp ấy ra, bị cáo còn dùng biện pháp nào không?
- Thưa toà không ạ.
- Thế sao lại có danh sách những người mua đất trong đám hồ sơ của bị cáo. Và diện tích đất trong bản thiết kế so với diện tích đất được phép sử dụng lại chênh lệch nhau nhiều đến thế? Bị cáo trả lời toà, diện tích đất để lại bị cáo sẽ dùng vào việc gì?
- Dạ thưa quý toà… đế… để bị cáo bán cho các đối tác đã giúp đỡ bị cáo và những người thân quen ạ.
- Giá bán thế nào?
- Thưa toà, theo giá thị trường ạ.
- Bán được bao nhiêu lô rồi?
- Thưa toà, cũng được vài chục lô rồi ạ, nhưng khi sự việc vỡ lở, bị cáo đã trả lại tiền họ rồi ạ.
- Bị cáo làm thế nào mà lại được chứng nhận vốn pháp định gặp nhiều lần số tiền thực có trong tài khoản như thế?
- Thưa toà, thật sự việc ấy là rất bình thường ạ. Ai ở vào hoàn cảnh như bị cáo chả làm thế ạ.
- Cụ thể là làm thế nào? Bị cáo khai rõ ra
- Thưa toà, bị cáo nói thế là rõ rồi chứ ạ.
Thẩm phán có vẻ cáu. Ông gay gắt:
- Đã nói gì đâu mà bảo rõ. Bị cáo có thành khẩn khai báo trước toà hay là để bị ghép thêm tội quanh co chối tội?
- Thưa toà, tất nhiên là phải biếu tiền những người làm việc này.
- Việc biếu tiền ấy theo nguyên tắc nào, hay tuỳ theo khả năng của bị cáo?
- Thưa toà, không phải theo khả năng đâu ạ. Nó có luật bất thành văn đấy ạ.
- Cụ thể là thế nào? Bị cáo nói rõ ra, đừng làm mất thì giờ mà tội càng nặng thêm đấy.
- Thưa toà, bị cáo hiểu rồi ạ. Thưa toà, cứ xác nhận khống ngần này thì phải biếu ngần này ạ.
- "Ngần này" là bao nhiêu? Nói cụ thể ra.
- Thưa toà, "ngần này" là một đơn vị tiền mặt được quy ước là mười triệu ạ. Vâng, cứ ngần ấy thì phải biếu một trăm. Bị cáo thấy thế là rẻ ạ. Người ta giúp mình giải quyết được một trở ngại rất lớn ạ.
- Thề khi nhận tiền, có ký nhận gì không?
Tấn hơi cười cười. Từ khi bắt đầu cuộc thẩm vấn, ống kính máy quay đều chĩa vào hắn. Vì thế, bàn dân thiên hạ đều thấy rõ hắn cười. Chỉ không nghe thấy tiếng cười thôi, còn bộ mặt, nhất là cái mồm nhe hẳn răng ra thì rô mười mươi là cười rồi còn gì? Hắn cười gì mới được chứ? Ra toà, chết đến đít rồi còn cười. Trên đời chưa thấy ai láo như hắn. Nhưng ngẫm ra hắn cười cùng có lý. Bởi vì không chỉ hắn cười. Những ai nghe thấy câu hỏi ấy của thẩm phán đều cười. Hãy nhìn mọi người theo dôi phiên toà xem. Bao nhiêu người cười. Người ta cười vì câu hỏi quá ngu ngơ, ngủ ngớ, nghĩ ngờ. "Nó có ngu ngơ khối ra tay. Nó thừa biết là không bao giờ có chuyện kẻ nhận hối lộ lại ký khi nhận hối lộ. Thế nghĩa là mày không có chứng cớ gì hết. Mà đã thế thì tất cả những lời khai của mày không mảy may có giá trị pháp lý, hiểu chưa?
Thẩm phán trông thấy rõ ràng Tấn cười. Biết rất rõ hắn cười mình. Nhưng đành làm ngơ. Thằng nào ngu lại chấn chỉnh: "Bị cáo dám cười quan toà à? Thì chắc chắn sẽ nhận được câu trả lời: "Thưa toà, bị cáo xin lỗi đã cười. Lí do cười, ai cũng hiểu, chỉ có toà không hiểu".
Nhưng vị thẩm phán trên kia đủ khôn để lờ lớ lơ đi cái cười đểu ấy. "Hãy cứ để mày đấy đã". Ông ta hỏi tiếp để cuối cùng mới trói hắn lại:
- Ngoài vụ biếu tiền để được xác nhận khống vốn pháp định, bị cáo còn phải biếu tiền những ai?
- Thưa toà chỉ có nhân viên bảo vệ ở cổng ra vào là không phải biếu thôi ạ. Còn đến cơ quan nào, phòng nào, liên quan đến ai đều phải biếu, tuỳ theo người ta tham gia giải quyết việc của mình đến đâu.
- Bị cáo có chứng cớ gì không?
Bây giờ Tấn không cười được nữa. Hắn biết câu hỏi ấy đang trói hắn lại - Toà án không bao giờ chấp nhận lời khai ấy hắn đành trả lời:
- Thưa toà nói chung là không ạ.
Cũng là người có phản xạ ngôn ngữ, thẩm phán vặn ngay:
- Bị cáo trả lời toà hỏi, sao lại có chuyện nói chung, nói riêng là thế nào?
Đến đây, luật sư của Tấn mới đứng dậy xin phép toà được nói:
- Thưa toà, thân chủ tôi thì trả lời toà rằng, ai cũng phải biếu, trừ người gác cổng. Còn ông Định thì lúc nãy trả lời toà là không nhận bất kỳ quà biếu xén gì. Thưa toà, nếu vậy thì nền hành chính nước ta đã không bị Tổ chức minh bạch thế giới xếp vào loại bét ạ!
Luật sư phía bị cáo Định bật dậy:
- Phản đối! Thưa toà, không được có lối nói mỉa mai châm biếm ở đây. Nhất là ông này lại mang cả nền hành chính nước ta ra giễu cợt.
Toà chấp nhận phản đối!
Luật sư của bị cáo Tấn thừa biết việc mình cố tình chọc tức toà sẽ bị phản đối, nhưng ông ta cũng biết trong tay mình có một cái mà nhờ nó, tình thế sẽ bị đảo ngược.
- Tôi xin rút lui lời nói vừa rồi! Xin phép toà cho tôi hỏi bị cáo Trần Thanh Định:
- Gia đình ông có mấy nhân khẩu?
Phản đối, câu hỏi không liên quan gì đến vụ án.
- Có đấy ông luật sư ạ ông chịu khó nghe thêm chút nữa sẽ thay câu chuyện này dẫn đến đâu.
Quan toà:
- Phản đối không được chấp nhận!
- Xin ông Định vui lòng trả lời cho.
- Gia đình tôi có sáu nhân khẩu.
- Là những ai, thưa ông?
Lại có tiếng ai đó bình luận không chính thức: "… Uất thật! Đường đường một vị phó chủ tịch mà phải chịu để nó lục vấn như hỏi cung ấy. Mà đúng là hỏi cung rồi còn gì. Luật tố tụng cho phép kia mà". "Đúng là trót đà tay đã nhúng chàm. Dại rồi còn biết khôn làm sao đây. Định ơi là Định ơi!…"
Trần Thanh Định buộc phải trả lời:
- Mẹ tôi, tôi, vợ tôi, hai con đẻ và một con dâu.
- Cụ chắc không đi xe máy. Ông đã từ lâu chắc cũng không dùng xe máy. Vậy là nhà có bốn chiếc xe máy cho bà nhà và ba cháu dùng?
Nghe thiên hạ nhận xét là một thứ khoái đặc biệt:
- Quái quỷ, cái tay luật sư này hỏi vớ vẩn gì thế nhỉ?
- Này, đừng có bảo người ta vớ vẫn nhé. Nó chăng bẫy đấy. Đến uỳnh một cái, nó mới giật, ngửa bổ chửng cho mà xem…
Luật sư của Tần tiếp tục:
- Chắc ông biết, trong bốn chiếc xe tay ga ấy, có một chiếc đắt tiền nhất phải không?
- Có thể thế, tôi không dùng nên không quan tâm đến đắt rẻ, tốt xấu.
- Chiếc xe ấy mang biển kiểm soát số hiệu thế nào, chắc ông cũng không biết?
- Tôi không biết.
- The mà thân chủ tôi biết.
- Cái đó không khó. Ai nhìn thấy con tôi đi xe lại chả đọc được biến số.
- Vâng, cái đó không khó. Nhưng thân chủ tôi lại biết cả số máy, số khung xe con ông thì phật lạ. Thế ông mua cho cháu hay cháu tự mua?
Bị cáo ngần ngừ một tí rồi trả lời:
- Cháu tự sắm lấy.
- Cháu mua ở cửa hàng nào, chắc cháu vẫn nhớ?
- Cái đó thì tôi không biết.
- Chắc cháu cùng tự đi đăng ký lấy?
- T…ấ…t nh…i…ê…là… là như thế.
Định đã không còn làm chủ được giọng mình.
- Thế cháu còn giữ hoá đơn không ông?
Ông hỏi lạ, làm sao tôi biết được chuyện của nó. Sau khi đăng ký xong, người ta chỉ giữ cái giấy đăng ký thôi. Giữ hoá đơn làm gì?
- Vâng, đúng là không giữ hoá đơn ấy làm gì, vì… có đâu mà giữ. Thưa toà, cái hoá đơn ấy đây. - ông ta cầm tờ giấy đưa đến cho vị chủ toạ. - Đúng hơn là bản phôtô cái hoá đơn ấy đây! Trong hoá đơn ấy, tên người mua là thân chủ tôi. Trong đó có ghi rõ tên xe, kiểu xe, dung tích xilanh, số máy, số khung đầy đủ. Nhưng khi đăng ký lại đứng tên con ông Định, với tất cả các thông số kỹ thuật khớp hoàn toàn với những thông số kỹ thuật ghi trong hoá đơn này, - ông ta cao giọng: - Thế nghĩa là chiếc xe ấy chính là quà biếu của thân chủ tôi cho ông Trần Thanh Định, sau khi dân chủ tôi nhận được tờ trình của Uỷ ban Nhân dân thành phố Thanh Hoa do ông Trần Thanh Định ký, gửi các cơ quan hưu quan Trung ương.
"Ái chà, thằng cha khiếp quá. Nó đề phòng có lúc phải dùng đến cái hoá đơn ấy nên cất thật kỹ, thấy chưa, đã bảo mà". - Gã ban nãy vừa phì phèo thuốc lá vừa quay sang bạn hất hàm. "Cha Định tắc kỳ ngôn lộ rồi… Sức mấy mà chối được…" - Bạn gã hưởng ứng.
Luật sư của Tấn tiếp tục:
- Hôm ấy thân chủ tôi đến nhà ông Định chơi, đúng lúc ra cửa thì con ông Định đi đâu về. Thấy nó đi chiếc Dream đã cũ, thân chủ tôi bảo: "Con đồng chí Phó chủ tịch thường trực Thành phố mà đi xe cà tàng thế này à? Ông Định nói lấy lệ: "Kệ cháu, bao giờ đủ sức thì nó thay xe mới". Và thế là, thân chủ tôi thực hiện ý đồ hậu tạ của mình. Ông Định đưa hộ khẩu, chứng minh thư con ông ta cho thân chủ tôi đi đăng ký xe. Thưa toà, tôi còn mang theo băng ghi âm cuộc trò chuyện giữa thân chủ tôi và ông Định. Nếu toà cho phép, tôi xin mở đế toà, ông Định và mọi người cùng nghe.
Quan toà:
- Có lẽ không cần, bị cáo Trần Thanh Định trả lời cáo buộc của luật sư bị cáo Phạm Tấn.
- Thưa toà, tôi không có gì để nói cả.
- Nghĩa là bị cáo Trần Thanh Định nhận rằng, mình đã nhận hối lộ chiếc xe tay ga biển số…
- Thưa vâng ạ!
Luật sư của bị cáo Trần Thanh Định có ý kiến gì không?
- Thưa toà, thế là thân chủ tôi đã thành khẩn nhận tội. Đề nghị toà xem xét như một tình tiết giảm nhẹ.
Toà nghỉ để hội đồng xét xử nghị án.
Buổi chiều, sau khi nghị án, vị chủ toạ phiên toà dõng dạc:
- Bị cáo Trần Thanh Định nghe toà tuyên án:
Bị cáo Trần Thanh Định, 57 tuổi, nguyên Phó chủ tịch thường trực Uỷ ban Nhân dân thành phố Thanh Hoa, đã không xem xét, kiểm tra cẩn thận hồ sơ xin được cấp phép quyền sử dụng đất của bị cáo Phạm Tấn, Giám đốc Công ty trách nhiệm hữu hạn Thiên Thai để làm công viên nước và thuỷ cung Thần Tiên, đã thay mặt Chủ tịch Uỷ ban Nhân dân thành phố Thanh Hoa ký vào tờ trình, đồng ý với đề nghị của bị cáo Phạm Tấn, gửi lên các cơ quan hữu quan Trung ương xem xét quyết định. Cho đến lúc bị báo chí lên tiếng, chỉ ra sự bất hợp lý trong việc sử dụng khu đất được coi là địa linh, nằm ở vị trí vào loại đẹp nhất Thành phố, thì công việc mới bị dừng lại. Trong khi tiến hành thủ tục xin làm chủ đầu tư và xây dựng trên khu đất này, bị cáo Phạm Tấn đã có nhiều việc làm khuất tất như khai khống để che đậy năng lực tài chính nghèo nàn của mình. Lại có hành vi hối lộ những người có trách nhiệm nên đã bị truy tố.
Bị cáo Trần Thanh Định đã nhận hối lộ của bị cáo Phạm Tấn một chiếc xe máy Honda SH. Trước toà, bị cáo Trần Thanh Định đã thừa nhận việc này. (đằng hắng lấy giọng)
Xét thấy bị cáo Trần Thanh Định xuất thân trong một gia đình có truyền thống cách mạng, trong quá trình công tác đã có nhiều cống hiến cho sự nghiệp chung, nhất là sự nghiệp đổi mới thành phố Thanh Hoa, đã từng được thưởng Huân chương chống Mỹ cứu nước và Huân chương Lao động, trong lý lịch tư pháp, chưa hề có một sai phạm nào. Đây là sai phạm đầu tiên.
Trong quá trình điều tra, bị cáo Trần Thanh Định tỏ ra thành khẩn, không quanh co chối tội.
Tội trạng của bị cáo Trần Thanh Định là thiếu tinh thần trách nhiệm và nhận hối lộ.
Nhưng nhờ các cơ quan báo chí lên tiếng kịp thời, nên chưa xảy ra hậu quả đáng tiếc. Khu địa linh đã thu hồi. Với tội nhận hối lộ, bị cáo Trần Thanh Định đã thừa nhận và đã nộp lại chiếc xe máy Honda SH để hoá giá sung công quỹ.
Vì những lẽ đó, toà tuyên phạt bị cáo Trần Thanh Định mức án…
Cả án trường ào lên tiếng la ó phần nộ. Những người theo dõi qua truyền hình ở gia đình cùng lên tiếng phê phán.
Ống kính camera hướng người xem truyền hình vào cánh lộn xộn. Người ta đứng dậy, tay vung lên. Những gương mặt méo đi vì giận giữ, miệng thia lia như súng liên thanh.
Ống kính dừng lại ở một người đàn ông có tuổi:
- Tôi là một cán bộ quân đội nghỉ hưu. Xử như thế thì còn ai tin vào pháp luật nữa. Nếu báo chí không phát hiện ra thì sao? Trước hết, phải thưởng huân chương cho ai viết bài báo đầu tiên trên báo Thời luận đưa vụ đạt thuỷ cung Thần Tiên ra ánh sáng. Thứ hai là, chỉ một vụ này, ông ta đã nhận hối lộ một chiếc xe máy bằng cả một gia tài lớn, có bằng chứng hẳn hoi, chứ nhận phong bì thì ai ký tá gì, thế là trắng tội. Thử hỏi trong bao nhiêu năm làm Giám đốc sở Tài chính Vật giá, rồi làm Phó chủ tịch thường trực, ông ta đã ký bao nhiêu văn bản như thế. Bao nhiêu giấy phép cấp đất nữa. Chữ ký nào chả ra tiền… Phải xử lại để làm gương cho kẻ khác.
Một phụ nữ trung niên:
- Tôi là một người cán bộ bình thường. Nghe toà tuyên án, tôi thấy hình như phần kể thành tích của bị cáo còn dài hơn cả phần luận tội. Luật chống tham nhũng có rồi, mức xử phạt thế nào có rồi. Sao lại xử thế được. Đấy, nhà đài nhìn xung quanh xem, thái độ nhân dân thế nào thì biết ngay.
Một thanh niên đầu trọc lốc, vừa nói, tay vừa nắm lại vung lên:
- Đảng phải xem lại mấy cái ông toà án này đi. Có vấn đề đấy! Không phải ngẫu nhiên mà các ông ấy bàn nhau chỉ xử thế này đâu. Lẽ công bằng ở đâu? Nhà toàn xe tay ga thôi. Sâu mọt là đây, chứ đâu nữa?
Một cô thanh nữ, dáng chừng buôn bán:
- Dân kinh doanh chúng tôi khổ sở với các loại người này lâu rồi. Bây giờ mới lôi được mấy ông ra thôi. Quan bé ăn bé, quan to ăn to. Xử thế này chỉ là gãi ghẻ. Quá bằng nống bọn tham nhũng lên.
Mấy ngày nay, tất cả báo phát hành trên địa bàn đều có bài phản ánh sự kiện này. Đều là những bài tóm tắt, phản ánh, tường thuật vụ án. Khi toà tuyên phạt mức án các bị cáo thì các bài chuyển hướng sang nhận xét, bình luận sự kiện, các báo tập trung khẳng định, đây là một cách làm tưởng như cũ nhưng mới thật sự.
Tờ Chính luận giật tít: Tường thuật trực tiếp xử án - Bước đột phá trong thế chế dân chủ. (Kèm ảnh toàn cảnh phiên toà đông đảo người dự).
Tờ Thời luận: Tường thuật trực tiếp xử án – Hình thức toàn dân giám sát các cơ quan báo cáo pháp luật. (Kèm ảnh chụp từ trên cao mà cận cảnh là chiếc máy và người quay phim, viễn cảnh là đông đảo người dự. )
Cả hai báo trên đều đặt câu hỏi: vì sao mức xử phạt thấp như vậy?
Báo Pháp luật với thời đại giật tít bằng một câu hỏi: Toà án xử theo luật pháp hay theo chỉ đạo của…? Kết thúc bài viết, tác giả kiến nghị: Các cơ quan chức năng cấp trên cần làm sáng to khuất tất bên trong vụ xét xử này.
Kiên theo dõi tất cả các buổi tường thuật cả trực tiếp và gián tiếp. Có chuẩn bị kỹ cũng có khác, các thẩm phán, kiểm sát viên đều tỏ ra chững chạc, có nghề. Như một cuộc thao diễn nghiệp vụ! Cho đến phút chót mới lộ ra vấn đề. Kiên biết mấy bị cáo quan chức. Có người như ông Định, còn biết khá rõ. Là biết qua công việc thôi. Còn những chuyện sau công việc, ngoài công việc thì chịu.
Đã có lần Kiên nói chuyện với Hùng - nhớ ra rồi, hôm hai anh em đi tắm bùn, Hùng có nói rằng, nếu anh làm Chủ tịch, nhất là phó chủ tịch phụ trách các sở: Quy hoạch Kiến trúc, tay dựng, Tài nguyên Môi trường Nhà đất, Giao thông Công chính… thì Tết nhất, thiên hạ cứ phải xếp hàng gặp anh đấy.
Còn bao nhiêu loại giấy phép gì gì ấy… Chính là chuyện này đây? Âu cũng là cái giá phải trả cho sự tham lam. Không biết, nếu mình ngồi vào ghế ấy thì có mắc không? Các cụ ngày xưa dạy rồi: hám quyền, chết vì quyền; hám danh, chết vì danh; hám lợi, chết vì lợi, hám sắc chết vì sắc. Làm công dân bình thường, làm chuyên môn thuần tuý mà muốn đứng ngoài bốn cái cám dỗ ấy còn khó, nữa là làm anh có chức, có quyền.
Ông Trân cho rằng, nhất định tay thẩm phán này phải chịu sức ép nào đấy? Ai nhỉ? Trong hay ngoài thành phố này? Ông gọi điện cho anh ta, mời lên trao đổi công việc. Không giải thích, không động viên, không rào đón, Bí thư Thành uỷ đặt anh ta trước một sự lựa chọn:
- Tôi không tin là đồng chí không biết phải xử ông Định mức án nào cho đúng với tội danh. Nếu đồng chí không biết thật thì đồng chí sẽ phải nhận một hình thức kỷ luật vì năng lực yếu kém, làm mất niềm tin của nhân dân vào sự công bằng của toà án chúng ta. Đây lại là phiên toà thí điểm hình thức dân chủ, xã hội ở Thanh Hoa. Còn nếu đồng chí biết phải xử thế nào cho đúng với tội danh, nhưng vì một lẽ nào đấy, một áp lực nào đấy mà phải xử như đã xử thì chúng tôi buộc phải xem xét.
- Báo cáo Bí thư, tôi biết rõ tầm quan trọng của phiên toà này. Đồng chí Chánh án cũng đã trao đổi kỹ. Chúng tôi cũng đã trao đổi với các đồng chí bên Công an, Viện Kiểm sát Thành phố, để tạo một sự đồng thuận. Không phải chỉ Thành phố mà cả nước sẽ biết tường tận, cặn kẽ phiên toà này. Thế nhưng…
Ông Trân nhìn thẳng vào mắt anh ta. Đôi mắt sau cặp kính trắng nghiêm nghị, đặt anh ta trước một sự lựa chọn nữa:
- Nói hay không là quyền của đồng chí. Theo tôi, tình hình không đến mức làm đồng chí phải lo sợ, chắc không phải dùng biện pháp bảo vệ nhân chứng đâu mà lo.
Thẩm phán ngước nhìn ông Trân như muốn hỏi điều gì.
Ông giải thích:
- Đơn giản, vì chúng tôi không làm cái việc như cảnh sát.
Chúng tôi cần biết nguồn phát ra thông tin đến đồng chí, để hiểu được tính phức tạp của vấn đề, để có biện pháp gỡ rối. Không ai làm chuyện đôi co ba mặt một lời.
Một lần nữa, thẩm phán lại ngước nhìn ông ngần ngại
Ông Trân đọc được suy nghĩ của anh ta, nên giải thích:
- Chắc đồng chí muốn biết chúng tôi sẽ xử lý khuyết điểm của đồng chí như thế nào chứ gì? Tôi nói ngay đây. Tất nhiên, trong suy nghĩ của tôi và nhiều người khác, đồng chí chưa phải là người có bản lĩnh chính trị, bản lĩnh nghề nghiệp. Tôi thông cảm cái khó của đồng chí.
Thẩm phán, tay này bóp tay kia. Bóp rồi lại bỏ ra, bỏ ra rồi lại bóp tiếp. Cứ như không biết làm gì ngoài việc bóp tay như thế.
Anh ta lại nhìn ông Trân, lần này ra chiều bạo hơn:
- Báo cáo Bí thư, đồng chí hiểu thế thì phúc cho tôi quá. Thưa đồng chí, anh Định là người tâm phúc của đồng chí ấy. Đồng chí ấy bồi dưỡng cất nhắc lên, để kế cận Chủ tịch. Mối quan hệ này quá nhiều người biết. Dù bây giờ không ở thành phố nhưng… Đồng chí ấy gọi điện cho tôi… ngay trước khi nghị án.
Mọi việc đã rõ, ông Trân kết thúc câu chuyện:
- Đồng chuyên tâm. Thế nào ngành dọc của đồng chí cũng chỉ đạo xử lại đấy. Coi như sức ép dư luận thôi! Không phải lo lắng gì nhiều.
°°°
Người lơ lớ cũng theo dõi phiên toà qua truyền hình. Ông ta thầm chê tay Định dại dột. Chê gã Tấn ngu xuẩn. Cứ như tao đây, cũng tốn kém đấy, nhưng tao làm qua tay thằng khác, kín đáo, tự nhiên, hối lộ mà cứ như không. Mưa phùn thấm lâu. Ngay cả khi tay Sán chết tiệt, ngu như chó, bị bắt, ta vẫn bình chân như vại. Chả thằng nào động đến lông chân ta được. Nó vào tù, đường dây vẫn an toàn. Bây giờ toà xử thằng Định và đồng bọn thế này, việc lo lót của ta cũng sẽ nhẹ đi. Chắc chắn khu công nghiệp thứ hai cũng sẽ xong mà xem.
Khi nghe toà tuyên án, Người lơ lớ vỗ đùi, cười lớn: "Bàn tay Người ngoài hành tinh đây. Chỉ ông ta mới làm được thế. Cho dù không còn đứng đầu Thành phố này, nhưng ảnh hưởng của ông ta, đệ tử của ông ta còn lớn lắm. Ngay cả sau Đại hội này, nghỉ hưu hẳn, cái đầu ấy vẫn còn được việc cho ta".
- Chào Thủ trưởng, Thủ trưởng vẫn khoẻ chứ ạ!
- Đã nói rồi, đồng chí đừng xưng hô như thế. Nó không còn phù hợp.
- Tôi vẫn giữ nếp cũ ạ.
Cuộc gặp lần trước vẫn canh cánh trong lòng. Tổng Bí thư biết, "Cụ" đã hẹn gặp, nghĩa là thế nào cũng có chuyện.
Mà chả có chuyện cũng thành chuyện với người lúc nào cũng muốn thể hiện uy quyền của mình. Cũng chả có cách nào ngoài việc phải đối mặt với sự thật này. Sẽ quyết liệt đây. Ông chủ động vào cuộc:
- Chắc anh có ý kiến gì chỉ đạo?
- Không, tôi chỉ hỏi đồng chí về một vài việc mà tôi và nhiều đồng chí khác quan tâm thôi.
- Xin anh cho biết cụ thể ạ?
- Tình hình Thanh Hoa thế nào?
- Báo cáo anh, Thanh Hoa có những chuyển biến tốt. Đồng chí Trân đã sớm ổn định tình hình.
- Nhận định của tôi hơi khác, không, khác nhiều đấy. Tôi không bảo tình hình Thanh Hoa xấu. Không bảo, nó không ổn định. Tôi nói, tình hình Thanh Hoa khác thường… -ông đằng hắng dọn giọng - Đồng chí cho thí điểm bí thư kiêm chủ tịch này. Rồi lại tổ chức trưng cầu ý dân nữa chứ? Đồng chí có tính đến việc những kẻ quá khích, các phần tử cấp tiến lợi dụng để lái theo ý đồ của họ, đòi quyền lợi chính trị không? Lại còn các lực lượng thù địch nữa. Nó sẵn sàng đưa chiêu bài dân chủ, nhân quyền để phá ta. Trong phá ra, ngoài phá vào! Yêu cầu tối thượng của Đảng là, bằng mọi cách phải giữ được ổn định chính trị. Thế mà đồng chí lại xới chuyện đó ra. Đồng chí xem ngay nước bạn ta, đã dám nêu chuyện ấy ra chưa?
Những đường nhăn trên trán Tổng Bí thư đã sâu, càng hằn sâu hơn. Sâu hơn, nhưng vẫn thẳng băng như những dòng kẻ nhạc.
- Thưa anh. Theo báo cáo của đồng chí Trân, và thực tế cũng cho thấy, các đồng chí Thanh Hoa biết rất rõ giới hạn của mình. Các đồng chí ấy chỉ làm như thế trong một sự việc cụ thể, ở một địa điểm cụ thể. Tôi nghĩ, những gì hợp lòng dân thì dân sẽ bảo vệ. Và lại chắc anh cũng biết, về trật tự an toàn xã hội, ta làm chưa thật tốt. Nhưng an ninh chính trị thì tôi yên tâm được.
- Đồng chuyên tâm, nhưng chúng tôi không yên tâm. Đảng không yên tâm.
"Cụ" nhân danh cá nhân đã sợ, nhân danh nhưng người khác nữa càng sợ, nhân danh Đảng thì hoá ra mình là cái thằng phá hoại Đảng à? Giọng người nói chuyện, rõ là phật ý Tổng Bí thư ý thức được mình phải mềm mỏng về thái độ. Nhưng về tư tưởng, về chính kiến thì phải rõ ràng, sòng phẳng và đứt khoát là không nhượng bộ. Nghĩ thế, nhưng không hiểu sao ông buông một câu, không ra phản đối, cũng chẳng ra chấp nhận:
- Vâng, cũng có thể là như vậy!
Thấy ông có vẻ chịu trận, được thế người nôi chuyện tiếp tục suy nghĩ của mình:
- Gần đây, lại còn chuyện truyền hình trực tiếp một vụ xử án. Đồng chí giải thích đi!
- Vâng, báo cáo anh, tôi hoàn toàn ủng hộ việc thí điểm này của Thanh Hoa. Nó chính là bước đột phá vào một khâu yếu trong hệ thống các cơ quan công quyền của ta. Anh cũng biết, mấy vụ án lớn gần đây còn liên quan đến một số cán bộ do Trung ương quản lý. Chúng ta chưa có giải pháp nào, khắc phục sự yếu kém về cả năng lực và phẩm chất của đội ngũ cán bộ mấy ngành này. Vì thế…
"Cụ" chặn câu nói giữa chừng của ông bằng một câu chất vấn khác:
- Vừa rồi, tôi thấy, trong một hội nghị, đồng chí còn cố vũ thanh niên làm giàu. Trong số họ ắt phải có các đảng viên chứ. Tất nhiên có nhiều cách làm giàu, nhưng chắc chắn phải có việc thuê mướn nhân công, bóc lột lao động phải không?
Vừa mới nghe hỏi, Tổng Bí thư biết ngay câu hỏi ấy sẽ dẫn đến đâu. Đấy là một sự phân công xã hội dựa theo năng lực của mỗi người. Bây giờ ngành thương binh xã hội còn phải định chỉ tiêu xuất khẩu lao động, kế cả lao động kĩ thuật, lẫn lao động giản đơn như giúp việc gia đình, chăm sóc người già, người tàn tật. Đến giờ mà vẫn coi đấy là đi ở, là bị bóc lột, coi thuê mướn nhân công là bóc lột, thì khó gặp nhau quá. Đã thế, ông không tranh luận mà thừa nhận:
- Đúng là cần thuê sức lao động ạ!
- Thế nghĩa là đảng viên cũng làm kinh tế, cũng làm ông chủ…?
- Đúng thế ạ!
- Thế bây giờ, Đảng Cộng sản là Đảng của ai?
Đến đây thì ông buộc phải thẳng thắn nói rõ chính kiến:
- Theo tôi, tình hình xã hội đã có những thay đổi rất lớn, xu hướng thời đại cũng vậy. Càng ngày chúng ta càng đi đúng quy luật hơn. Nhiều suy nghĩ trước kia duy ý chí cần phải được điều chỉnh lại cho phù hợp, kế cả nội dung trả lời câu hỏi của anh. Tôi nghĩ đảng viên cũng có quyền làm giầu như mọi công dân khác, cũng có quyền thuê mướn nhân công, miễn là không vi phạm pháp luật…
Người nói chuyện tỏ ra không muốn nghe nữa. Ông cũng do dự, không biết có nên tiếp tục cuộc nói chuyện không hồi kết này không. Nói "không hồi kết" là trong suy nghĩ thôi, chứ trong thực tế, cả hai bên đều thấy, không thể kéo dài cuộc nói chuyện thêm nữa.
Góc nhìn khác nhau, nhận thức khác nhau, thái độ khác nhau. Câu chuyện sẽ tiếp tục như thế nào, ở đâu, là chuyện khác. Cả hai bên đều biết rõ điều này.
Đúng lúc ông thoáng do dự, "Cụ" cắt ngang:
- Hằng ngày đồng chí vẫn đi ô tô đến cơ quan đấy chứ? Có ai cầm đèn chạy trước xe đồng chí không? Tôi cho rằng đồng chí đang tác động vào Thanh Hoa, đẩy nó vào tình trạng phát triển nóng. Hết sức nguy hiểm. Có thể rơi vào tình trạng không kiểm soát được, - ngừng một lát "Cụ" tiếp. - Đồng chí có biết bên nước bạn, đến báo cáo chính trị Đại hội, người ta còn giữ bí mật đến tận lúc ra Đại hội không?
Tổng Bí thư thấy phải tỏ rõ chính kiến. Đã thế… ông tấn một đòn trực diện, quyết liệt:
- Báo cáo anh, tôi biết rõ điều đó. Với tình hình của ta… tôi chủ trương sẽ công bố dự thảo báo cáo chính trị Đại hội trước khi khai mạc… vài tháng… cho nhân dân thảo luận góp ý kiến nữa kia.
"Thế này thì quá lắm. Rõ là nó thách thức mình rồi, đối đầu mình rồi. Đến nước này thì… phải tỏ thái độ ngay".
"Cụ" đứng ngay dậy. Giọng gay gắt, quyết liệt:
- Đồng chí đi quá xa đấy. Tôi cần nhắc lại lời cảnh báo đồng chí lần trước: Chớ có đốt cháy giai đoạn, kẻo sẽ bị chính giai đoạn đốt cháy đấy.
Tổng Bí thư cũng đứng dậy. Mắt ông cháy lên một ngọn lửa rất lạ. Ngọn lửa ấy đã thắp sáng những người này, sưởi ấm những người kia, thiêu cháy những kẻ khác. Ngọn lửa ấy là thuốc đắng, là liều kháng sinh đặc trị những căn bệnh xã hội trầm kha, tưởng như không thuốc nào chữa khỏi - Lửa đắng. Ông rành giọt từng tiếng:
- Tôi ý thức, mình phải cháy lên thành ngọn lửa, thắp sáng thêm sự nghiệp đổi mới của Đảng, chứ không làm ngọn nến leo lét mâi tàn canh.
Ý nghĩ đầy đủ là như thế, nhưng không nỡ nói ra về sau.
Cái lối kỳ đà cản mũi thế này thì không thế làm việc được. Không nói về thái độ. Anh ấy nhiều tuổi thế, lại vốn là cấp trên mình. Khó chịu thế, chứ khó chịu nữa cũng phải chịu. Mà mình vẫn chịu đựng đấy chứ.
Cốt lòi là ý kiến về công việc. Gấn như anh ấy phản đối hầu hết những việc mình làm. Tại anh ấy thiếu thông tin? Hay còn do hạn chế trong khả năng phân tich, đáng giá tình hình và xu hướng thời đại? Tại không còn khả năng sáng suốt trong tư duy nên cứ dựa vào kinh nghiêm cũ để xem xét tình hình mới.
Hay còn vì một điều gì khác?
Có thể lắm! Nếu thế, cũng là chuyện giải thích được.
Người ta thường luyến tiếc thời đã qua của mình. Khi phải rời bỏ nó vẫn cố níu kéo, cố chứng tỏ quyền uy của mình bằng cách dùng thế lực cũ tác động vào tình hình mới.
Có lẽ cũng phải có quy định về việc này. Khoa học quản lý đã chỉ ra rồi. Người ta không thể mãi sáng suốt khi ngồi ở một vị trí lãnh đạo. Ngồi mãi một ghế đầu óc sẽ trì trệ, báo thủ. Các nước phát triển tiến nhanh vì họ làm đúng quy luật của kinh tế thị trường đã đành. Nhnng còn nhờ họ có cách lập ra một bộ máy và xây dựng được một cơ chế khoa học cho bộ máy ấy vận hành. Một trong những nguyên tắc xác lập bộ máy ấy là không ai ngồi ở vị trí lãnh đạo quá hai niên!
Không biết có nên nêu vấn đề này ra không?
Xem ra, thái độ của anh ấy quyết liệt đấy. Nếu phải trá giá bằng sự quyết liệt đáp lại thì cũng là vì công việc, vì sự bền vững lâu dài của Đảng và đất nước này!
°°°
Ông Trịnh Trân xin gặp Tổng Bí thư.
- Báo cáo anh, công tác chuẩn bị của Thanh Hoa đã xong, mời anh về dự Đại hội và cho ý kiến chỉ đạo.
Tổng Bí thư cười, vẻ bằng lòng:
- Thế nào tôi cũng về dự. Không phân công đồng chí khác đâu. Bên tổ chức có đề nghị Thanh Hoa giới thiệu thêm vào Trung ương một đồng chí nữa phải không? Anh đã có dự kiến chưa?
- Dạ, tôi định giới thiệu đồng chí Trần Kiên, Bí thư quận Lâm Du ạ.
- Đúng quá rồi. Tôi ủng hộ. Đảng cần những người dám nghĩ dám làm, nhất là dám chịu trách nhiệm như thế.
- Báo cáo anh, hôm rồi "Cụ" có gọi tôi lên hỏi chuyện.
Tổng Bí thư cười, như vơ lẽ ra điều gì:
- Thế à? Tôi cũng vừa bị gọi lên. Thế "Cụ" chỉ thị những gì?
- "Cụ, toàn phê phán thôi ạ. Cụ báo tôi "phiêu lưu chính trị".
Không thể cười được nữa. Ông nghĩ lung lắm.
Người đời, nếp nhăn trên trán người này gấp khúc thành chữ V, người kia hình chữ W, chữ M. Nhiều người, trán cứ uốn lượn như sóng biến luân hồi. Hình như chỉ ông có những đường nhăn thẳng băng, song song, đều đặn như dòng kẻ nhạc. - ông Trân nhìn vào những đường thẳng băng ấy nghĩ tiếp - "Phải nói, nó như những đường đạn bắn thẳng mới đúng chất cách mạng của con người này". Ông Trân biết Tổng Bí thư đang bận tâm về chuyện gì, nên kéo sang chuyện khác:
- Báo cáo anh, chắc anh có theo dõi phiên toà ở Thanh Hoa. Dư luận trong nhân dân, trên báo chí, cả trên mạng dữ dội lắm ạ. Nhiều người bóng gió, đây là sự chỉ đạo của thành phố. Tôi có gặp đồng chí thẩm phán ngồi ghế chủ toạ phiên toà ấy Hoá ra…
- Anh cứ nói đi, về mặt chính trị và có thể cả về mặt xã hội, tôi với anh có nhiều cái cùng quan điểm. Nhất là việc ủng hộ các nhân tố mới.
- Thưa anh, hoá ra là từ người tiền nhiệm của tôi. Thưa anh, rất gần đây tôi mới biết câu vè này. Ngầm ra thấy đúng quá anh ạ!
Ông cười. Nhưng lần cười này suy tư hơn:
- Lại vè à? Vè thế nào? Đã có lần được nghe câu: "Mất mùa đổ tại… thiên tai. Được mùa bởi tại thiên tài Đảng ta", tôi đã choáng rồi. Nó nói rất đúng chế độ trách nhiệm của các tổ chức Đảng ta, của cả hệ thống chính trị, chính quyền của ta. Bây giờ lại có câu gì, mà anh bảo đúng quá?
- Vâng, tôi nghiệm ra rất đúng, đúng với cả tình hình ở Thanh Hoa. Câu ấy là: "Đảng lãnh đạo, nhà nước quản lý".
- Thì đúng quá rồi còn gì? - Tổng Bí thư cười.
- Báo cáo anh, vấn đề là ở nửa sau kia ạ. Đấy là "hưu trí điều hành, lão thành chỉ đạo".
Tiếng cười Tổng Bí thư vỡ ra. Ông cười như đang cười bên những người lính ngồi nghỉ quanh mình, giữa đỉnh dốc trên đường hành quân sau một chuyện tiếu lâm ai đó bạo mồm kế. Ông cười thoải mái. Cười khoái trá. Cười, vì với ông, điều này vô cùng đắc ý.
- Đúng quá! Hay quá! Đúc kết của nhân dân tuyệt quá. Nghĩa là nhân dân đã nhìn thấu một vấn đề đang tồn tại trong cơ chế của ta. Điều này vô cùng quan trọng đối với tôi đồng chí ạ. Tôi đang ở vào đúng hoàn cảnh này, cũng chịu trận như anh: Hèn nào anh bảo đúng. Trí tuệ nhân dân kỳ diệu thật.
Cuộc làm việc với anh Trân càng củng cố thêm suy nghĩ của mình. Đúng là một lực cản đáng sợ. Cản tất cả những gì cản được, những ai cản được để chứng tỏ sự tồn tại của mình trên đời này "người ta" đều làm.
Đang ra sức cản mình đây, đang đà chạy mà có kẻ ngáng chân ngã… Chấp nhận. Cái mất chỉ là của cá nhân ta. Cái được là của sự nghiệp chung.
Ta chấp nhận!
°°°
Sáng nay Tổng Bí thư không tập thể dục mà thay bằng một giờ đi bộ. Vườn hoa gần nhà mang tên một nhà khoa học nước ngoài cùng với bức tượng đồng bán thân ông. Gọi là vườn hoa, mà không có một khóm hoa nào. Những cây cổ thụ cao lớn, tán lá dày như một cánh rừng nhiệt đới mê lòng bất cứ ai đi qua. Giữa vườn hoa, nơi đặt bức tượng đồng là một khoảng trống thoáng đãng. Ngồi trên ghế đá dưới những tán cây xung quanh, khách vừa ngắm được gương mặt khắc khổ nhà khoa học, vừa thả hồn mình lên khoáng trời xanh trên tán lá
Ông đi đúng mười vòng quanh vườn hoa, vẫn thấy mình còn dẻo lắm. Người vẫn nhẹ bỗng, chân vẫn tênh tênh. Thêm khẩu súng ngắn bên hông phải, bi đông nước bên hông trái, chiếc gậy trong tay, chiếc mủ tai bèo trên đầu, chiếc xắc cốt nữa là thành anh bộ đội giải phóng ngày nào giữa rừng Trường Sơn rồi. Ký ức người lính vẫn như chợt trở lại với ông như thế, và bao giờ cùng làm ông vui. Sáng nay sẽ có một cuộc trả lời phỏng vấn của quân anh Triển đây. Bao giờ ông cũng có cảm giác vui vui khi tiếp xúc với các nhà báo. Mà sao nhiều quan chức lại ngại họ, thậm chí sợ nhỉ?
Về đến gần nhà, ông thấy một bé gái, đôi chân trần đang nhẩy lò cò trên vỉa hè. Hai chiếc dép đỏ, trông xa như chùm hoa phượng trên cây vừa rơi xuống. Cách đấy một quàng, một thiếu phụ, hai chiếc đuôi sam buông thõng sau lưng khiến cho gương mặt chị vẫn là gương mặt cô sinh viên ngày nào. Đôi mắt lá dăm chú mục vào hai tay không rõ đang làm gì, thỉnh thoảng mới đưa mắt trông chừng con gái chơi.
Dừng lại trước đứa bé, ông nhìn nó chăm chắm. Nó chợt ngửng lên, thấy một ông già, như ông nội mình, vội khoanh tay cúi đầu:
- Cháu chào ông ạ!
Ông ngồi thụp xuống, nhìn nó hiền từ:
- Ông chào cháu. Cháu tên là gì? Mấy tuổi rồi? Cháu có cái áo đẹp quá nhỉ. Cho ông xem tí nhé…
Tay khẽ nâng vạt chiếc áo liền váy của nó lên một chút, nhìn kĩ những bông hoa cúc xinh xinh dăng đều đặn thành hàng. Chắc phải làm thủ công từ một bàn tay phụ nữ khéo léo lắm đây.
- Mẹ cháu… - ông định dùng từ "may", nhưng lại nghĩ, đây không phải là thứ hàng dùng máy khâu lược nên nói tiếp - "làm" cho cháu cái áo này à?
- Thưa ông vâng ạ!
Từ nãy, thiếu phụ đã ngừng tay, bước lại gần chỗ con.
Chị biết ông là ai. Hai người sĩ quan cảnh vệ cũng biết chị "hàng xóm" nhà ông là ai, chỉ có ông là không biết họ. Chị chào ông. Ông đáp lại và hỏi:
- Chị "làm" cái này cho cháu à?
- Vâng, thưa bác, cháu dùng chiếc kim này móc chỉ, kết thành từng mảnh, rồi khâu lại thành váy áo cho cháu ạ.
- Tài thật, khéo tay thật. Có khó làm lắm không?
- Thưa bác chịu khó học một chút, tỉ mẩn một chút thì ai cùng làm được thôi ạ.
- Ừ, thế thì ta làm xuất khẩu được đấy nhỉ. Các nước phát triển rất thích hàng làm bằng tay. Mà ta thì còn nhiều lao động nhàn rỗi lắm… - Mắt ông nhìn ra xa, như theo đuổi một ý nghĩ nào đó, đoạn ông cúi xuống, mấy ngón tay thô ráp khẽ chạm vào má bé gái - Cháu hay ăn chóng lớn cho bố mẹ công tác nhé. Chị nuôi cháu khoẻ, dạy cháu ngoan và làm việc tốt nhé. Tôi phải về làm việc rồi.
Thiếu phụ vội nói:
- Cháu chúc bác mạnh khoẻ, để… lãnh đạo đất nước ạ!
- Tạm biệt ông ạ! - Vừa nói, con bé vừa đưa bàn tay nhỏ xíu lên hua hua.
Buổi sáng trong lành… Bàn tay bé bỏng vẫy vẫy, lời chúc của thiếu phụ làm ông vui vui. Ngồi vào bàn, gọi điện cho ông Tiến - trợ lý, báo mình sẽ làm việc ở nhà, đến 9 giờ mới đến cơ quan tiếp chuyện nhà báo.
Nhớ lại mấy lần làm việc với "Cụ" và với ông Trân vừa rồi, ông sắp xếp lại, ghi vào sổ công tác những ý chính. Cả ý nghĩ mới nảy ra. Ông suy đi tính lại, tự mình phản biện mình. Khi đưa ra Bộ Chính trị, mọi người sẽ tiếp nhận thế nào đây? Chắc chắn sẽ được ủng hộ. Ông tin chắc như vậy. Niềm tin ấy củng cố thêm ý nghĩ ngày càng quyết liệt trong quyết định: Chấp nhận cuộc này, dù phải trả giá đắt nhất.
°°°
Mấy hôm sau, nhờ Bản tin sáng của Đài Truyền hình Thanh Hoa giới thiệu, dân Thanh Hoa và các tỉnh trong vùng phủ sóng đổ xô đi mua tờ Thời luận để đọc bài trả lời phỏng vấn của Tổng Bí thư.
Giữa trang nhất, gương mặt khắc khổ của Tổng Bí thư nhìn mọi người như đăm chiêu hơn. Hàng tít lớn chạy ngang phía trên: Tôi chịu trách nhiệm trước Đảng, trước nhân dân và trước pháp luật.
"… Khi nhóm phóng viên xuất hiện trước cửa phòng khách, Tổng Bí thư đứng ngay dậy, tươi cười tiến đến chỗ chúng tôi, vừa đưa tay ra bắt vừa nói: "Các nhà báo Thời luận, nơi có đồng chí Tổng biên tập dũng cảm và bản lĩnh đây phải không? Cho tôi gửi lời hỏi thăm và chúc đồng chí Triển mạnh khoẻ, vững bước trong sự nghiệp của mình".
Để tranh thủ thời gian quý báu, chúng tôi bắt tay ngay vào cuộc phỏng vấn.
Phóng viên: Thưa Tổng Bí thư, theo dõi tình hình Thanh Hoa gần đây, giới báo chí ghi nhận có một số chuyển biến tích cực theo tinh thần đổi mới. Ông đánh giá thế nào về nhận xét này?
Tổng Bí thư: Sau vụ đất đai, Thanh Hoa đang ồn định trở lại. Có những chuyển biến tích cực, mà quận Lâm Du là thể hiện rõ nhất. Đảng ta khuyến khích sự tìm tòi, sáng tạo, miễn sao đạt được hiệu quả. Dân giàu nước mạnh. Đề xuất của Thanh Hoa về cải tiến phương thức lãnh đạo ở Lâm Du đúng với chủ trương của Đảng trong chương trình cải cách hành chính của chính phủ. Hiệu quả trước mắt là tinh giản bộ máy, giám bớt gánh nặng ngân sách, xác định rõ chế độ trách nhiệm cá nhân của cả người lãnh đạo, của người quản lý. Chúng tôi vẫn theo dõi sát sao tình hình. Đây mới là kết quả bước đầu. Nếu nhân rộng mà vẫn kết quả hiệu quả sẽ vô cùng lớn! Nó sẽ góp phần đẩy nhanh công cuộc đổi mới đất nước.
Phóng viên: Thưa Tổng Bí thư, ông có theo dõi truyền hình trực tiếp phiên toà xử vụ đưa và nhận hối lộ, của một nhóm quan chức Thanh Hoa không ạ?
Tổng Bí thư: - Rất tiếc là không theo dõi được trọn vẹn mặc dù đã được báo trước. Tại công việc thôi. Tôi đã quyết định gác tất cả mọi việc lại, thế mà cũng mất phần đầu. Có lẽ cũng không thật quan trọng vì là phần nghi thức. Lại cũng phải vừa theo dõi vừa giải quyết một số việc khác.
Phóng viên: Suy nghĩ của ông về việc này thế nào ạ?
Tổng Bí thư: Nói thế nào đây? Có lẽ cũng như rất nhiều người, lần đầu tiên tôi theo dõi diễn biến một phiên toà. Vì thế trước hết phải cảm ơn đài Truyền hình Thanh Hoa. Nết không có buổi truyền hình trực tiếp này thì không bao giờ tôi biết một phiên toà đã diễn ra như thế nào. Vì thế cảm giác của tôi là rất bố ích. Và điều quan trọng là, có thể rút ra rất nhiều điều cần thiết cho công việc của chúng ta. Tôi có đọc bài tổng hợp dư luận báo chi. Tuyệt đại đa số ý kiến nêu lên là đúng, thậm chi rất đúng với định hướng của Đảng và chính sách của chính phủ.
Phóng viên: Xin Tổng Bí thư nói cụ thể hơn về những cái được của việc làm này?
Tổng Bí thư: Trước hết, đây là một việc làm hay. Người dân được theo dõi chi tiết, cụ thể kết quả điều tra của công an, công tác xét xử của toà án, công tác giám sát của Viện kiểm sát. Thế tức là, cùng một lúc, cùng một sự việc nhân dân có điều kiện giám sát công việc của cả ba cơ qum báo vệ pháp luật này. Điều đó buộc các cán bộ phải làm cho chuẩn, nói cho chuẩn, xử cho chuẩn. Tốt quá đi chứ. Tôi chắc rằng, nhưng ai đã làm những việc khuất tất như cố tình làm sai, đưa hối lộ, nhận hối lộ sẽ phải coi đây là tấm gương phản diện tự răn mình.
Nếu nhân dân thấy có gì không phải, không đúng, có quyền phát biểu ý kiến, qua thư từ hoặc nhờ các cơ quan báo chỉ. Miễn là với động cơ xây dựng. Thế thì tốt quá đi chứ? Đấy là một biểu hiện mới của quyền dân chủ một cách phản biện xã hội nhanh chóng, kịp thời. Điều này là rất tốt cho các cơ quân công quyền, nhât là các cơ quan bảo vệ pháp luật.
Phóng viên: Chắc chắn ông có nhận xét về phản ứng của những người có mặt trong phiên toà hoặc dư luận cả nước sau phiên toà khi nghe tuyên án. Ông có lý giải về hiện tượng ấy, thưa Tổng Bí thư?
Tổng Bí thư: Có gì khó hiểu đâu nhỉ? Người ta phản đối đấy! Nhân dân cho là xử thế quá nhẹ. Nết xử nhẹ quá thì phải xử lại cho đúng người, đúng tội. Các cơ quan chức năng có thẩm quyền sẽ vào cuộc. Thế mới có tác dụng răn đe đối với người nắm cán cân công lý chứ.
Phóng viên: Có báo còn đặt câu hỏi: "Toà án xét xử theo luật hay theo chỉ đạo của…" Thưa, họ đặt dấu chấm lửng chứ không phải tôi bỏ lửng câu nói đâu ạ!
Tổng Bí thư: Tôi hiểu rồi. Chỗ này tế nhị đây, nhạy cảm đây. Đấy là cái cách mà các nhà báo hay dùng mỗi khi khó nói, khó xử chứ gì (cười) Theo tôi, Hội đồng xét xử chỉ tuân theo quy định của pháp luật. Bởi pháp luật là ý chí của nhân dân ta, của chế độ ta dưới sự lãnh đạo của Đảng ta, chứ có phải mượn của ai đâu. Nếu có y kiến của một tổ chức nào, cá nhân nào, thì đấy chỉ là để tham khảo, không có tính bắt buộc. Hội đồng xét xử phải có tính độc lập của mình là phải chịa trách nhiệm trước pháp luật, trước hết là trước toà án công luận nếu mình ra án quyết sai.
Mà sai là phải công khai xin lỗi và bồi thường theo quy định. Việc này phải làm cho tốt. Còn bàn dân thiên hạ nữa chứ, còn cộng đồng quốc tế nhìn vào nữa chứ. Anh nhân danh Toà án nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam cơ mà. Sao có thể kéo pháp luật theo ý chủ quan của tổ chức này, cá nhân kia được. Thế giới, người ta đã dịch luật Hồng Đức của mình ra tiếng Anh để nghiên cứu lia mà. Con hơn cha là nhà có phúc chứ. Con không bằng cha ông thì là hoạ rồi còn gì.
Tôi nhắc lại khẩu hiệu: Mọi người đều bình đẳng trước pháp luật. Pháp hật là trên hết, không tổ chức nào, không cá nhân nào tự cho mình có quyền đứng ngoài pháp hật, đứng trêu pháp luật. Pháp luật phải như sợi dây điện trần ấy. Ai động vào cũng bị giật. Đằng nà có người bị giật, có người không, mà người đó lại không có khả năng siêu nhiên gì thì nguy rồi. Phải không các nhà báo? Tôi chịu trách nhiệm trước Đảng, trước nhân dân, trước cả pháp luật về ý kiến này.
Một nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa phải như thế, không thể khác được. Công an, toà án, Viện kiểm sát cứ theo pháp luật mà làm. Thẳng mực Tàu, đau lòng gỗ. Có câu thành ngữ thế phải không, các nhà báo? (cười)
Phóng viên: Xin phép được hỏi ông câu cuối cùng: Trong một bài viết, có báo nhắc đến ý kiến của một ông, cấp phó của một Ban cho rằng, dân trí ta còn hạn chế, làm thế này có cái không lợi. Ông này nêu một số tờ báo đặt vấn đề, có nên xử lại. Ông ấy nói, nếu các báo cũng vào hùa với báo ấy để gây sức ép với toà thì sao?
Tổng Bí thư: Thì tôi đã nói nãy rồi. Hôi đồng xét xử phải độc lập cứ theo pháp luật mà xử. Tổ chức nào, cá nhân nào từ trên trời rơi xuống cũng không nghe, dư luận sai lệch chọc ngang lưng không nghe. Còn dư luận đúng thì phải nghe chứ. Báo chí là diễn đàn của nhân dân, là phán ánh dư luận nhân dân cơ mà, phải đâu của ông này bà kia. Tôi quan niệm dư luận đúng chính là phản biện của dân chủ công luận, là phản biện xã hội mà báo chỉ chính là phương tiện thể hiện. Khi đã thận trọng lắng nghe rồi thì đường ta ta cứ đi.
Trong truyện Kiều có một câu rất hay "Việc công thì cứ phép công mà làm" là thế đấy! Tôi nghĩ lầm việc gì cũng phải có bản lĩnh, ai cũng phải có bản lĩnh thì mới kiên định đường đi của mình. Còn đồng chí nào đó nói, dân trí ta còn hạn chế là không đúng đâu. Dân trí ta rất cao. Quan trí ta cũng rất cao. Thì chính việc truyền bình trực tiếp này là đề xuất của một đồng chí ở Lâm Du chứ đâu!
Phóng viên: Ông Phó ban đó nói rằng, đây là ý kiến của lãnh đạo Ban chứ không phải ý kiến cá nhân?
Tổng Bí thư: Nói thế, có thể chưa hẳn thế đâu. Tôi xin nói thẳng thế này, nếu đúng là như thế thì đó chính là biểu hiện Đảng trí đồng chí ấy thấp, của ban lãnh đạo đồng chí ấy thấp. Và nếu tôi không cùng nghĩ như các nhà bao đang nghĩ, như nhân dân đang nghĩ thì Đảng trí của tôi cũng thấp nốt. Đúng không nào?
Ông cười vui vẻ khi nói câu cuối cùng. Các phóng viên cùng cười đồng tình với ông.
Phóng viên: Xin cảm ơn Tổng Bí thư về cuộc nói chuyện bổ ích và lý thú này. Chúc Tổng Bí thư khoẻ để lãnh đạo đất nước tiến nhanh, tiến mạnh trong sự nghiệp đổi mới.
Nhóm phóng viên nội chính"
°°°
Mấy tháng trước ngày Đại hội Đảng toàn quốc, một bản thăm dò dư luận, do mấy ban của Đảng và một số cơ quan dân chính phối hợp tiến hành được công bố. Chủ đề được thăm dò là những ngành nào có biểu hiện tham nhũng nhiều nhất. Thật ra, chả phải thăm dò thì trong suy nghĩ của mọi người, những ngành ấy đã nằm trong "top ten đen" xếp loại của mọi người từ lâu rồi!
Ông Hoè bảo Kiên: "Đây là một biểu hiện mới của Đảng trong tư duy nhìn thẳng vào bệnh, tìm thuốc đặc trị đây".
Sau đó Đảng công bố Dự thảo báo cáo chính trị Đại hội Đảng toàn quốc để toàn dân tham gia ý kiến. Một loạt bài viết của nhiều tầng lớp nhân dân được đăng tải trên các báo trong Nam ngoài Bắc. Nhiều nhất vẫn là của các nhà chính trị, kinh tế, nhà quản lý, trí thức, doanh nhân.
Không khí xã hội đặc lại, nóng lên bởi những cuộc trò chuyện trao đổi cởi mở. hào hứng trong những đôi mắt chờ đợi, lấp lánh niềm tin.
Ông Trân gọi điện cho Kiên: "Con người hành động ấy đã quyết liệt rồi đấy. Chúng ta có quyền hy vọng phải không ông?"
Tâm trạng Kiên không vui lắm. Mấy hôm trước, vợ chồng anh nhận được thư điện từ của con gái, báo tin đã chia tay với anh chàng Misen. Thuỳ Dương kể rằng, nó chơi thân với một cô gái người Pháp. Cô bạn này cũng rất thích Misen. Nhưng Misen chỉ yêu Thuỳ Dương thôi. Ba đứa vẫn chơi thân với nhau. Một buổi tối, cùng đến thư viện đọc sách. Mải đọc, lúc đứng dậy, nó không thấy cả Misen lẫn cô bạn gái đâu.
Chột dạ, Dương chạy đi tìm. Không thấy ô tô Misen đậu ở chỗ cũ. Nhìn quanh quất, Dương thấy chiếc xe đậu dưới một tán cây, khuất đèn cao áp. Dương chạy lại. Trong xe hai người đang mê mải làm tình, không còn biết trời đất là gì. Nó nhắm mắt lại, gõ vào cửa kính xe ba cái rồi bỏ chạy.
"Giờ thì con đã trở về căn phòng, trước đây đã thuê ở một mình… Con phải trả giá cho việc không nghe lời bố mẹ, trả giá cho sự mù quáng của mình. Tự mình mở mắt cho mình cũng là điều cần thiết. Con bị sốc và buồn lắm bố mẹ ạ. Phải khóc mấy ngày. Nhưng con giải thích được việc này. Nghĩa là con hiểu được vì sao con thất bại trong mối tình đầu…"
Kiên bảo vợ:
- Suy nghĩ của con chưa đủ vững vàng, hiểu biết về văn hoá chưa đủ sức bảo vệ nó trước sự khác biệt của một nền văn hoá khác. Đến người lớn, khi tiếp xúc một nền văn hoá quá cởi mở, tự do còn chao đảo, ngả nghiêng nữa là trẻ con.
Tần cũng tỏ ra cứng cỏi, nhưng giọng vẫn ngùi ngùi:
- Em sợ nó suy sụp. Nó nói thế là điều đó không xảy ra. Giá nó được như bố mẹ, mối tình đầu đã dẫn đến hôn nhân thì đẹp biết bao.
Kiên an ủi vợ:
- Bây giờ chuyện ấy không nhiều thì phải. Mà cũng hiếm hoi chuyện bố mẹ gióng kẻng rồi con mới ăn cơm.
Lúc này Tần đang ngồi ngả người trên xalông. Kiên đã complê, cravat tề chỉnh, ngực đeo tấm phù hiệu đỏ rực, "Đại biểu Đại hội Đảng toàn quốc". Anh ngồi bệt xuống sàn, áp tai vào bụng vợ, đợi nghe tiếng con đạp.
- Cu cậu chưa dậy em ạ.
Anh hôn vợ. Chị với tay, đưa cho chồng cái lược:
- Chải lại tóc đi, anh đi nhé! Chúc thành công!
Kiên đưa lại vợ chiếc lược:
- Đại hội thì nhất định phải thành công rồi! Có chúc anh thì chúc, em yêu ạ!
- Em chúc anh cũng thành công!
°°°
Sau nhiều ngày dự đại hội, ăn ở ngay trên Hà Nội, chiều nay Kiên đảo về cơ quan mấy tiếng. Vừa lên xe được một lúc, Hùng đã gọi điện hỏi thăm tình hình rồi dặn:
- Anh tạt vào cơ quan rồi mới về nhà đấy nhé. - Hùng nói như ra lệnh, rồi cúp máy.
Kiên bước lên sảnh, đã thấy mọi người tề tựu đông đủ.
Tiếng vỗ tay giòn như pháo tết. Hùng hò mọi ngươi vào phòng khách ngay đấy. Không ai ngồi, mặc dù đủ ghế cho tất cả. Giọng Kiên hào hứng:
- Người Ấn Độ có triết lý này: Nếu có thể ngồi thì đừng đứng. Nếu có thể nằm thì đừng ngồi. Nào, mời các đồng chí ngồi.
Giọng Hùng oang oang:
- Thưa đồng chí Bí – Chủ - Ấy là tôi rút gọn hai từ bí thư và chủ tịch đấy ạ - mọi người cười vì lần đầu tiên thấy cách gọi lạ tai ấy - Thưa Bí Chủ, còn tôi thì có triết lý này: Nếu có thể đứng bằng ba chân thì đừng đứng bằng hai chân.
Đám phụ nữ cười ré lên:
- Nói bậy! Nói bậy! Phó tịch bậy quá, bậy quá!
Cánh đàn ông tán thưởng:
- Quá đúng đấy các chị ạ!
Hùng làm bộ nghiêm nghị:
- Tôi nói gì mà bảo bậy quá. Cả thế giới nói thế chứ đâu mình tôi. Có các cô nghĩ bậy thì có. Cứ suy bụng ta ra bụng người. Ngày xưa con xphanh chẳng đố mọi người: "Con gì sáng đi bốn chân, trưa đi hai chân, chiều đi ba chân là gì?". Bao nhiêu người không trả lời được đều bị nó xơi tái, chỉ có mình E-dốp trả lời được: "Đấy là con người!" Nó đâm đầu xuống vực chết, nhờ thế cứu được cả thành phố. Nào chịu chưa? Các chị chỉ nghĩ đến cái chân giữa lúc dài, lúc ngắn, lúc cứng, lúc mềm nên mới báo tôi nói bậy chứ gì?
- Càng bậy, càng bậy!
Kiên giơ hai tay lên, làm trọng tài phán xử:
- Đúng là Phó tịch không nói bậy. Chỉ sợ… sợ… làm bậy thôi, phải không chị em?
Đám phụ nữ hò hét, vỗ tay râm ran. Những tưởng đã chịu, ai ngờ anh chàng Hùng mưu trí vẫn ngoan cường (ílu khẩu:
- Tôi coi lời Bí Chủ như một sự cảnh báo. Tôi có biết một người, chỉ vì sử dụng chân giữa không đúng lúc, đúng chỗ nên cả ba chân đều liệt đấy ạ. - Anh dõng dạc - Thôi, kết thúc chuyện bông phèng. Đề nghị anh Kiên thông báo cho anh em tin tức bầu cử ở đại hội ạ!
Kiên lặng người đi, giọng nghiêm trọng:
- Không khí như chảo lửa ấy. Tranh luận vô cùng gay gắt, quyết liệt các đồng chí ạ… - dừng lại như để trấn tĩnh, anh tiếp, giọng nhỏ lại luyến tiếc, - đồng chí Tổng Bí thư… không làm việc ở cương vị cũ nữa… - dừng một lúc, như để mọi người cảm nhận được đấy đủ ý nghĩa thông tin này, rồi mới tiếp, - nhưng mà… nhưng mà… cũng không còn ghế ngồi cho "Cụ" nữa đâu các đồng chí ạ.
Cả phòng họp lặng đi hồi lâu. Không ai nói với ai một lời. Một chuyện hệ trọng thế này không dễ gì nói ra bằng một câu. Trong mắt mọi người có cả sự tiếc nuối, lo lắng, có cả sự mừng vui.
Hùng quyết định phá tan không khí suy tư. Anh đứng lên, mắt không giấu niềm hân hoan:
- Các đồng chí con biết một thông tin rất có ý nghĩa với chúng ta và dĩ nhiên không phải chỉ với chúng ta: Đồng chí Trần Kiên được bầu làm Uỷ viên dự khuyết Ban chấp hành Trung ương Đảng.
°°°
Tối nay, mọi người tập trung cả ở nhà Kiên. Lẽ ra theo hẹn, Đại đưa vợ con về thăm bà ngoại. Nhưng anh quyết định để lái xe đưa vợ con về hộ. Có lẽ, biết không phải giáp mặt với Linh nên Cường cũng về. Vắng chị dâu, mà Tần lại bụng to, đi lại chậm chạp nên chuyện bếp núc dồn cả vào Hảo - cô giúp việc nhà Linh. Như con nhà người ta thì Cường cũng phải giúp chú một tay chuẩn bị bữa ăn cho cả nhà. Đằng này, nó cứ ngồi như khách ấy. Đại phải nhắc, nó mới đứng dậy sắp mâm bát, bưng đồ ăn lên. Ông bà Hoè đến sớm nhất.
Giọng ông trịnh trọng:
- Anh Kiên cứ để đấy. Hôm nay anh là trung tâm của cả nhà. Anh cứ khoanh chân ngồi đây cho chúng tôi hầu chuyện.
- Ấy chết, ông cứ đùa. - Kiên vội nói.
Ông Hoè cứ thủng thẳng, chứ không hùng hồn, tay không chặt chém như ngày nào còn đi giáng nghị quyết:
- Nhà có Uỷ viên Trung ương thế nào là đại hồng phúc đấy! Tôi đã nhận ngay ra cái chất cứng rắn của phương pháp tư duy lôgic, cái ngày anh cãi lý với mấy tay ở nhà máy Thắng Lợi cơ. Thế nên, sự nghiệp bây giờ là nhờ bản chất con người anh… Nhưng cũng còn nhờ con gái tôi đấy nhé!
- Không có ông thì con không thể vượt qua được trở ngại hồi phấn đầu vào Đảng. Cả những suy nghĩ trăn trở của con gần đây nữa, con đều được ông chia sẻ, ủng hộ, động viên… Còn nhà con thì… - anh nhìn vợ âu yếm - người ta nói, phụ nữ có thể làm tan tành, mà cũng có thể chung tay vun đắp nên sự nghiệp của chồng. Nhà con ở dạng thứ hai.
Chuông điện thoại đổ dồn. Tần nhắc máy:
- A lô, tôi nghe ạ… Em xin lỗi, em chào cô ạ. Cô có khoẻ không ạ?… Vâng, nhà em có được ngày hôm nay là nhờ công dạy dỗ của cô đấy ạ. Em sinh xong, cô cho vợ chồng em đến thăm cô ạ. Thưa cô, để nhà em được nói chuyện với cô ạ!
Kiên biết đấy là cô giáo mình - bà Bội Trân. Đưa máy cho chồng, Tần nói với cả nhà:
- Cô giáo nhà con.
Có tiếng chuông cửa. Cường ra mở cửa quay vào báo với chú có khách. Dù khách là ai, anh vẫn liếp tục nói như không có chuyện gì. Chắc đầu dây bên kia bà Trân nghe được tiếng Cường nói nên chủ động dừng câu chuyện. Kiên xin với cô giáo, cho mình đến hỏi ý kiến một số việc rồi xin phép tiếp khách.
Anh ngạc nhiên vì khách là ông Kiểm. Kiên rót nước mời. Sau lời chúc mừng, ông ta nói ngay:
- Bỏ qua chuyện cũ, anh Kiên nhé! Không phải tôi, mà là tổ chức có lỗi với anh. Không những thế, tôi còn là người đề xuất với Bí thư, khôi phục lại chức vụ của anh đấy.
Nhớ lại nhưng lần ông ta hành mình, giờ lại săn đón thề này, ngán ngẩm quá. Anh chỉ nói một câu "thôi nhắc lại chuyện cũ làm gì", rồi lái chuyện sang hướng khác:
- Anh đã có cháu nào đi làm chưa?
Cảm ơn anh hỏi thăm, cháu lớn đã đi làm được hơn năm rồi, bên sở Ngoại vụ.
"Không biết có bao giờ mình còn phải làm việc với con ngươi này không. Chưa phải là một cuộc thẩm vấn người có tội mà đã như thế. Không biết những người vướng vào vòng lao lý, bị điều tra xét hỏi, bị tạm giam, bị tù treo, tù ngồi còn thế nào?"
Kiên tự hỏi. Câu chuyện giữa những người không phải bạn bè, chỉ là đồng chí trong cấp uỷ không làm sao mở rộng được. Dù lái thế nào thì cũng chỉ được câu trước, câu sau lại vào ngõ cụt. Trơ quá, không thể ngồi thêm, Kiểm cáo từ. Và ông ta cáo từ bằng cách, như những người không tự tin vẫn làm, là nhắc lại điều đã nói:
- Một lần nữa chúc mừng anh và mong anh bỏ qua chuyện cũ!
Kiên thấy ái ngại cho con người từng ra oai với mình, giờ phải cầu cạnh thế này. Anh cố hết sức mới nói được một câu, cố làm cho anh ta khỏi mặc cảm:
- Có gì đâu mà cứ phải áy náy. Ở địa vị mình, tôi cũng làm thế thôi.
Mặt nở ra vì được cảm thông, khách nói một câu, rõ là để lấy lòng:
- Chắc chắn anh chỉ ở quận một thời gian nữa thôi.
Quay vào, Kiên giải thích với mọi người:
- Năm ngoái ông này đã hành con lên bờ xuống ruộng, trước khi con bị kỷ luật đấy.
Đại hỏi:
- Thế ông ta đến làm gì?
- Chúc mừng và đề nghị thông cảm, bỏ qua chuyện cũ.
Đại buông hai tiếng:
- Hèn hạ!
Ông Hoè:
- Chắc chắn anh sẽ phải gánh vác việc nặng hơn đấy. Sẽ gặp cái khó của công việc mới, quy mô mới, phức tạp mới, đã đành. Cái khó của các mối quan hệ, đã đành. Nhưng còn cái khó này nữa: nhiều cám dỗ hơn, nhiều cạm bẫy hơn, gặp nhiều kẻ hèn hạ như ông này hơn. Không biết anh Đại thế nào, chứ bố thì tin, anh sẽ đứng vững, vượt qua và đi tới.
Kiên nghĩ bụng, vẫn còn cái giọng và ngôn từ "ông nghị quyết" nhưng chí lý, chí tình!
Giọng Đại đầy thán phục:
- "Ông nghị quyết" đã nhận định thì chỉ có đúng trở lên thôi. Ông sáng suốt thật đấy chú Kiên ạ. Hôm trước, ông khuyên tôi thoái thầu, tôi tỉnh ngay. Ông còn bảo, giầu có không phải là mục đích. Nó chỉ là phương tiện để ta thể hiện cái nhân, cái đức của mình. Ông nhắc tôi tuần tới về quê ngoại thăm bà nhạc xem chuyện tổ chức lại việc sản xuất trống ra sao. Nghĩ đã khó, thực hiện được ý nghĩ cũng rất khó đấy. Chú có bố trí được thì về với tôi. Chuyện nhà quê mà hay ra phết đấy
Ông Hoè hỏi Đại:
- Thế cái đề án củng cố lại đội ngũ lái taxi của cháu Cường thông qua chưa? Cả biện pháp chồng cướp xe nữa. Hôm nọ ở Sài Gòn có vụcướ p xe taxi gây tai nạn kinh hoàng, càng thấy đề xuất của cháu Cường là cấp thiết - ông nhìn Cường - ra ngồi cạnh, ông hỏi cái này, cháu vẫn ở khách sạn à?
- Không ạ, cháu thuê một căn hộ lắp ghép, như nhà chú Kiên để ở.
- Thế cũng được. Quen sống tự do thì thế cũng được. Nhưng phải tự hạch toán lấy. Tự chịu trách nhiệm về mình. Cháu mới đảo một vòng mà đã phát hiện ra nhiều khiếm khuyết, lại đề xuất được thế. Bắt đầu vậy là được. Đừng bao giờ để mình thành người thừa, trong nhà, cũng như ngoài xã hội. Bố cháu rất cần những người tin cậy trong công việc. Ông nghĩ cháu sẽ làm được.
- Cháu sẽ cố gắng ạ.
Nói thế thôi. Nó vẫn không quên ấn tượng không được ai hoan nghênh khi về. Nó cũng đọc được sự gượng gạo, khó xử trong suy nghĩ mọi người.
Chừng tháng sau, nó lặng lẽ bỏ đi. Nó lại sang nơi vừa trở về hơn nửa năm trước. Có vẻ như nó đã nhận ra mình phải sống thế nào.
°°°
Suy nghĩ về sự lựa chọn của Bí thư Thành uỷ theo kiểu Enxin ngày càng được thực tế sáng tỏ. Một thời gian ngắn sau, Kiên được đề bạt làm Phó chủ tịch Uỷ ban Nhân dân thành phố Thanh Hoa. Trước đó bà Bội Trân đã được bổ nhiệm làm Quyền Chủ tịch. Thế là thầy trò lại được làm việc bên nhau.
Chừng nửa năm sau, ông Trân trao đổi dự kiến đưa Kiên vào chức danh Chủ tịch, thay bà Bội Trân chuẩn bị nghỉ hưu. Anh thành thật trình bày:
- Để đảm bảo thật sự dân chủ, tôi đề nghị giới thiệu thêm một đồng chí nữa cho mọi người lựa chọn
Ông Trân băn khoăn:
- Thế thì…
Không nói hết câu, nhưng Kiên hiểu suy nghĩ của Bí thư Thành uỷ. Làm thế không đảm bảo ý đồ chỉ đạo của ông và của tổ chức Trung ương. Ông Trân càng quý phẩm chất con người mình đánh giá cao này mà ông tin không bao lâu sẽ đủ sức kiêm cả vai mình nữa.
Qua một kênh riêng, cựu Bí thư Thanh Hoa nắm được ngay thông tin này. Vừa đúng lúc được tổ chức tham khảo ý kiến. Ông liền "khách quan" hiến kế. Thế là một ông Thứ trưởng được điều ngay về làm Phó chủ tịch và được ai đó ngầm giải thích rằng, ông này được Trung ương điều về để đào tạo làm Chủ tịch. Nửa năm sau, Kiên và ông Thứ trưởng được giới thiệu vào chức chủ tịch để Hội đồng Nhân dân bầu.
Khi Kiên lên thành phố, Hùng được đề bạt làm Bí thư kiêm Chủ tịch Uỷ ban Nhân dân Quận, tiếp tục thí điểm cải tiến phương thức lãnh đạo của Đảng ở Lâm Du. Hôm bầu cử, Hùng báo Kiên:
- Mạo hiểm, nhưng không phiêu lưu. Có như thế, anh mới là anh.
Kết quả, Kiên trúng chức danh Chủ tịch.
Khi phân công công tác, ông Trân đề nghị Kiên đảm trách thêm công tác cải cách hành chính, trực tiếp chỉ đạo Lâm Du, nếu tổng kết được chấp nhận, sẽ nhân rộng ra, không phải chỉ ở cấp quận…
°°°
Thanh Hoa vật vã trong cơn đau đẻ.
Viết xong 23-12-2006
Hoàn chỉnh tháng 2008