Quá chăm chú vào bức tranh, Mary không nghe cánh cửa gỗ được mở ra một cách nhẹ nhàng và không trông thấy người vừa bước vào: bác sĩ Renwick. Ông cũng đứng im lìm như nàng, đầy vẻ bất ngờ và hân hoan.
Sau cùng nàng quay mắt đi, buông một tiếng thở dài rồi bỗng trông thấy ông, Mary đỏ bừng mặt, bối rối đến độ gần như xấu hổ, trong khi Renwick tiến tới thân mật cầm lấy tay nàng.
- Đúng là Mary, Mary Brodie trở về thăm tôi!.
Nàng cố gắng hết sức để ngước mắt lên nhìn ông và trả lời nho nhỏ:
- Vậy ông đã nhận ra được tôi. Tôi tưởng ông đã quên tôi rồi. Và tôi…tôi đã thay đổi quá nhiều.
- Thay đổi ư? Chẳng thay đổi chút nào cả, nếu không phải là cô đẹp hơn bao giờ hết. Kìa, kìa, cô đừng mắc cở như vậy, Mary. Được xinh đẹp như cô đâu phải là một tội ác?
Nàng e thẹn mỉm cười và ông vui vẻ nói tiếp:
- Còn về việc nhận ra được cô, làm sao tôi có thể quên được một trong những thân chủ đầu tiên của tôi, người đã đem đến cho tôi nhiều vinh dự khi tôi mới bắt đầu hành nghề, lúc mà cái phòng khách này chỉ có vỏn vẹn một cái thùng trống dùng để đựng sách?
Nàng đưa mắt nhìn những đồ đạc trong phòng, và hãy còn bối rối:
- Bây giờ, trong phòng này còn có nhiều món có giá trị hơn cái thùng đó nhiều, thưa bác sĩ.
- Cô thấy không, chính nhờ cô mà tôi có được những thứ đó: cô đã làm cho tôi nổi danh! Trong khi cô phải chịu đựng đủ mọi sự đau đớn thì tôi lại hưởng được bao vinh dự.
- Vì sao ông chuyển trả lại số tiền thù lao mà tôi đã gửi cho ông?
- Lá thư của cô đã cho tôi biết địa chỉ của cô… và cô đã bỏ đi không nói với tôi một lời từ giã! Chính cái đó mới là thứ tiền thù lao mà tôi muốn.
Renwick có vẻ đặc biệt bằng lòng được gặp lại nàng và tỏ ra thoải mái một cách kỳ lạ, như thể ông đang nói chuyện với nàng lần đầu tiên cách đây bốn năm, như thể ông hãy còn đang ngồi trên giường bệnh của nàng, cứu sống nàng bằng sức sống mãnh liệt của ông.
- Cô hãy kể cho tôi nghe những gì cô đã làm - Ông nói tiếp để nàng khỏi bối rối, - Cô hãy nói để cho tôi thấy cô không quên các bạn cũ của cô.
- Tôi vẫn nhớ đến ông, thưa bác sĩ. Nếu không, tôi đã không đến đây. Không bao giờ tôi có thể quên những gì ông đã giúp tôi.
- Suỵt, đó không phải là điều tôi muốn nghe cô kể lại. Tôi muốn nghe cô nói về cô. Bây giờ chắc cô đã làm cho cả thành phố Luân Đôn phải quì xuống trước sắc đẹp của cô!.
Mary lắc đầu, trả lời với một thoáng hài hước trong ánh mắt:
- Không chính tôi phải quì xuống để chùi sàn nhà và rửa các bậc thang.
- Sao? - Ông kêu lên với một vẻ kinh ngạc đau đớn – Cô không hề làm những công việc đó chứ?
- Mọi công việc nặng nhọc không làm tôi sợ, nó đã đem đến cho tôi bao điều tốt đẹp. Nó giúp tôi quên đi những lo âu ghê gớm.
- Thật là đáng tiếc. Cô thật là tệ khi đã bỏ đi mà không cho tôi hay biết. Chúng tôi có thể tìm cho cô một việc làm khác.
- Ấy là vì lúc đó tôi muốn trốn tất cả, - nàng đáp một cách buồn bã, - tôi không muốn nhận sự giúp đỡ của ai hết.
- Đừng hành động như thế nữa! – Renwick nói với vẻ nghiêm nghị. – Cô còn âm thầm biến mất như thế nữa không?
- Không! – Nàng dịu dàng nói.
Không ngăn được nụ cười trước vẻ phục tùng của nàng, Renwick mời nàng ngồi xuống, rồi kéo một chiếc ghế cho mình, ông nói:
- Tôi đã quên mất phép lịch sự khi để cô đứng như vậy, nhưng thật sự, thưa cô Mary, cô sẽ khoan dung cho tôi nếu cô biết được nỗi vui mừng quá đột ngột của tôi khi được gặp lại cô.
Và sau một lúc im lăng:
- Cô nhận được mấy lá thư của tôi chứ? Chúng làm cô buồn rầu nhớ đến cái xứ này phải không?
- Trái lại, tôi phải cảm ơn ông. Không có những lá thư đó, tôi sẽ không bao giờ biết được cái chết của mẹ tôi. Chính chúng đã khiến tôi trở về đây.
- Tôi biết cô sẽ trở về đây vào một ngày nào đó, tôi có cảm giác như vậy. – Renwick nói tiếp vừa nhìn Mary thật lâu. – Nhưng xin cô cho biết lý do đã làm cô trở về đây.
- Tôi trở về đây là vì Nessie, em gái của tôi. Tình hình tồi tệ ghê gớm ở nhà đã làm cho nó quá đau khổ. Nó cần có tôi, vì thế tôi trở về. Cũng chính vì nó mà tôi đến đây gặp ông. Tôi thật táo bạo vì ông đã giúp đỡ tôi quá nhiều rồi. Xin ông tha lỗi cho tôi… tôi cần sự giúp đỡ…
- Hãy cho tôi biết tôi có thể làm được gì cho cô và tôi sẽ làm ngay. Phải chăng Nessie bệnh?
- Không hẳn như vậy, tuy nhiên nó làm cho tôi lo lắng. Nó không bình tĩnh, rất dễ xúc động, cười đó rồi khóc đó và ăn rất ít. Điều này làm tôi lo âu, nhưng đó không là vấn đề chính khiến tôi đến đây.
Mary im lặng một lúc, tập trung tất cả can đảm để giải thích cho ông hiểu, rồi tiếp:
- Đây là vấn đề của cha tôi. Ông ấy đối xử với Nessie hết sức lạ lùng, không phải ác độc, nhưng bắt buộc nó một cách vô lý, suốt ngày, không những ở trường mà suốt mọi buổi tối ở nhà. Ông ấy nhốt nó một mình trong phòng, bắt buộc nó phải cố gắng chiếm cho được học bổng Latta. Nessie cho tôi biết mỗi lần trông thấy nó, ông ấy đều lập lại điều này và đe dọa nó đủ thứ hình phạt nếu nó không thành công. Nếu ông ấy để nó yên, nó có thể học theo cách riêng của nó và có thể thành công, nhưng ông ấy hối thúc quấy rầy nó không ngừng, khiến tôi lo sợ nó không chịu đựng nổi. Tối hôm qua, nó khóc suốt một giờ trong tay tôi trước khi ngủ thiếp đi. Tôi lo quá.
Renwick nhìn gương mặt nhỏ nhắn u buồn của nàng, tưởng tượng nàng đang an ủi vỗ về đứa em gái, rồi trả lời với một vẻ nghiêm trọng:
- Tôi hiểu nỗi lo âu của cô, nhưng trường hợp này rất khó can thiệp. Cần phải suy nghĩ. Cha cô thật sự không hành hạ Nessie chứ?
- Không, ông ấy chỉ làm cho nó sợ hãi. Ông ấy thương nó lắm, nhưng tính tình của ông đã thay đổi rất nhiều, đến độ ngay cả sự thương yêu cũng biến thành một cái gì lạ lùng và đáng sợ.
Bác sĩ đã có nghe nói đến những thói quen mới của Brodie, nhưng ông không hỏi thêm về vấn đề này chỉ kêu lên:
- Vì sao ông ấy nhất quyết muốn Nessie phải lấy cho được học bổng Latta? Thường chỉ có con trai lãnh học bổng này chớ không bao giờ là con gái, phải không?
- Đó có lẽ là lý do: Ông ấy luôn luôn ao ước một sự thành công đặc biệt có thể làm thỏa mãn tính kiêu ngạo của ông ấy. Nhưng tôi chắc chắn ông ấy không biết sẽ cho nó làm gì khi nó đã chiếm được học bổng.
- Thằng bé Grierson có dự tranh học bổng không? – Renwick hỏi sau một lúc suy nghĩ – Cha cô và ông Grierson không ưa nhau lắm, tôi chắc thế?
- Còn tệ hơn nữa kia, tôi tin chắc như vậy. Cha tôi nghĩ rằng việc chiếm được học bổng Latta sẽ đem đến cho ông ấy một địa vị mà cả thành phố phải thèm muốn.
- Tôi hiểu ý cha cô, và tôi hiểu ý cô. Tôi nghĩ rằng ông ấy đang ở trong một …tình trạng bất thường nào đó. Nơi ông ấy luôn có một cái gì…sau cùng…tôi đã có đấu lý với ông ấy lúc trước – (Ông không nói rõ đó là vấn đề của chính nàng) – và chúng tôi sẽ không bao giờ đồng ý với nhau. Dầu tôi có đến gặp ông ấy để nói chuyện cũng không ích lợi gì. Mọi sự can thiệp trực tiếp của tôi chỉ làm ông ấy thêm bực tức và cứng rắn hơn.
Trong khi Renwick mải mê suy nghĩ, cân nhắc, Mary quan sát ông, xúc động thấy ông lo lắng thật lòng, lại hết sức khôn ngoan và thận trọng. Bất chợt, ánh mắt nàng dừng lại ở hai bàn tay mạnh mẽ nổi bật trong màu trắng của hai cổ tay áo được hồ cứng, thầm so sánh chúng với hai bàn tay của nàng, với những ngón tay to phù dính đầy vết dơ, và cảm thấy cái hố sâu ngăn cách giữa mình với ông. Mặc cảm không xứng đáng đối với cái khung cảnh sang trọng và trang nhã này khiến Mary vội quay mắt khỏi gương mặt Renwick, nhìn xuống tấm thảm như thể sợ ông bắt gặp và hiểu ánh mắt của nàng.
- Cô có thích tôi đến gặp ông hiệu trưởng về vấn đề của Nessie không? Tôi là bạn thân của Gibson và có thể yêu cầu ông ấy giúp đỡ cô. Thoạt đầu tôi có ý nghĩ nói chuyện với Sir John Latta, nhưng làm như vậy có thể gây thiệt hại cho cha cô. Người bác sĩ nào cũng có nhiều thận trọng. Đó là một nghề nghiệp tế nhị.
Ông mỉm cười nói tiếp:
- Cô có muốn tôi gặp Gibson không, hay cô thích đưa Nessie đến cho tôi khám bệnh hơn?
- Tôi nghĩ nếu ông gặp ông hiệu trưởng thì đó là điều rất tốt. Lúc trước ông ấy rất có uy tín đối với cha tôi. Nessie quá sợ cha tôi nên nó không dám đến đây đâu.
- Vậy còn cô, cô không sợ khi đến đây sao? – Renwick nói với một cái nhìn đầy khích lệ, chứng tỏ ông hiểu tất cả sự can đảm của nàng.
- Có chứ. – Mary thành thật trả lời – Tôi sợ ông từ chối không tiếp tôi. Ông là người duy nhất mà tôi có thể yêu cầu giúp đỡ Nessie. Nó còn quá nhỏ! Không thể để cho nó gặp một tai họa nào…
Và bằng một giọng nhỏ hơn, nàng chua chát:
- Ông biết hết mọi quá khứ của tôi. Và có thể, ông không muốn gặp tôi…
- Không, Mary, không, cô đừng nói như vậy. Tất cả những gì tôi được biết về cô đều rất tốt. Suốt bốn năm nay, tôi vẫn nhớ đến cô, vì sự khôn ngoan, can đảm và tấm lòng của cô… - Renwick rất muốn nói thêm: “Và vì vẻ đẹp của cô!” – Nhưng ông tự kềm chế mình và nói:
- Từ trước đến giờ, tôi chưa gặp một người nào tuyệt vời như cô, giàu lòng nhân ái như cô, và hình ảnh của cô không bao giờ phai mờ trong trí nhớ của tôi. Tôi lấy làm buồn nghe cô tự hạ mình như thế!.
Những lời nồng nhiệt này làm Mary đỏ mặt vì vui sướng và nàng đáp lại:
- Tôi nhận ra tấm lòng tốt của ông, nhưng tôi không xứng đáng với những lời khen tặng ấy. Tuy nhiên nếu tôi có thể làm một cái gì cho Nessie để chuộc lại những lỗi lầm của tôi, tôi rất sung sướng.
- Trời ơi, cô bao nhiêu tuổi mà nói như thế! – Renwick xúc động kêu lên – Bộ cô già rồi sao? Cô chưa được hai mươi hai tuổi, cô hãy còn trẻ, có cả cuộc đời dài trước mặt. Cô có thể xóa nhòa tất cả những đau khổ mà cô đã chịu đựng, cô chưa được hưởng một hạnh phúc xứng đáng. Hãy bắt đầu nghĩ đến cô, Mary. Khi bước vào đây, tôi trông thấy cô ngắm nghía bức tranh của tôi và tôi hiểu nó đã làm cô quên đi những lo âu. Hãy làm cho cuộc đời cô đầy những bức tranh như thế…Cô phải giải trí, đọc sách, tìm vui thú trong tất cả mọi sự. Tôi có thể tìm cho cô một chỗ làm để được du lịch ở ngoại quốc.
Nàng bị quyến rũ một cách kỳ lạ bởi lời nói của ông và quay trở lại quá khứ, Mary nhớ rằng nàng cũng đã có cảm giác y hệt như vậy khi Denis nói với nàng về những phong cảnh tuyệt vời của Paris, Rome và về những cuộc du lịch trong những xứ bao la bí mật. Renwick đọc thấy những tư tưởng của nàng bằng một trực giác thật chính xác và ông dịu dàng nói:
- Tôi thấy rằng cô vẫn còn nghĩ đến Denis!
Nàng ngước đôi mắt lên, hơi lúng túng, đoán biết ông đã nghĩ lầm về ý nghĩa đúng đắn của sự xúc động nơi nàng, chỉ là một nỗi buồn thoáng qua khi hồi tưởng lại quá khứ, nhưng nghĩ rằng không thể phản bội kỷ niệm của Denis, nàng giữ im lặng và ông thong thả nói tiếp:
- Tôi muốn làm một cái gì cho cô, Mary, một cái gì có thể làm cho cô sung sướng. Tôi có một chút uy tín nào đó đối với nhiều người, cô có cho phép tôi tìm cho cô một chỗ làm xứng đáng vói cô, trước khi tôi rời khỏi Levenford không?
Mary giật mình trước những lời này, nàng lặp bặp:
- Vậy ông sẽ ra đi?
- Phải, sáu tháng nữa tôi sẽ ra đi, và sẽ nhận một chức vụ đặc biệt ở Edimbourg: Tôi may mắn được vào làm trong một bênh viện quan trọng hơn bệnh viện ở đây. Đây là một dịp tốt đối với tôi.
Nàng tưởng tượng thấy mình cô độc, đang cố gắng một cách vô ích dùng ý chí của mình để bảo vệ Nessie chống lại James Brodie, và trong một thoáng, nàng hiểu mình đã đặt tất cả mọi hy vọng nơi vị bác sĩ này, cũng như tất cả sự quí mến đối với ông.
- Thật là điều tuyệt diệu khi đạt tới thành công đó – Nàng thì thầm – Nó rất xứng đáng đối với ông. Tôi tin chắc ông sẽ thành công ở Edimbourg, cũng như ở đây.
- Tôi không biết, nhưng việc này sẽ làm cho tôi vui thích. Edimbourg là một thành phố đẹp, sống ở đó rất thú vị. Cô hãy tưởng tượng con đường Hoàng Tử về mùa thu, khi những chiếc lá trong các khu vườn kêu xào xạc dưới gót chân cô, khi Tòa Lâu Đài nổi bật màu hung nhạt trên nền trời và khi cơn gió nhẹ thổi lên, cũng trong lành và đầy sinh lực như một thứ rượu nho ngon. Không ai không yêu thích những cái đó, Edimbourg là thành phố nơi tôi sinh ra, vì thế xin cô tha thứ cho sự hãnh diện của tôi về nó. Dầu sao, ở nơi đó, tất cả đều lớn hơn, đẹp hơn và trong lành hơn ở đây.
Mary xúc động lắng nghe, hình dung rõ bức tranh mà ông vẽ ra trước mặt nàng, trông thấy cả Renwick đang đi dạo trên con đường màu xám, và xa xa là những khu vườn của Tòa Lâu Đài.
- Phong cảnh mà ông vừa mô tả thật đẹp, tôi chưa bao giờ được đến thành phố đó nhưng tôi hình dung ra nó rất rõ rệt – Nàng nói thì thầm.
- Hãy để tôi tìm cho cô một chỗ làm trước khi tôi ra đi. – Ông nhấn mạnh – Một chỗ làm sẽ giúp cô thoát khỏi ngôi nhà đó.
Mary cảm thấy Renwick nồng nhiệt mong muốn nàng chấp nhận đề nghị của ông, nhưng nàng cố xua đuổi viễn cảnh quyến rũ đó và nói:
- Tôi trở về đây là để săn sóc Nessie, bây giờ tôi không thể rời bỏ nó. Trong những tháng vừa qua, nó đã sống một cuộc sống khủng khiếp và nếu tôi lại bỏ ra đi, thì ai biết được những gì sẽ xảy ra cho nó?
Renwick hiểu nàng đã quyết tâm ở lại, và liền đó ông lo nghĩ một cách sâu xa đến tương lai của nàng, như thể đã trông thấy nàng bị Brodie hành hình. Ông cứu nàng thoát chết để làm gì, nếu nàng lại rơi vào căn nhà đó, bị đe dọa bởi những nguy hiểm như trước hay còn ghê gớm hơn nữa? Ý nghĩ này làm cho Renwick hoang mang đến độ phải tự ngạc nhiên về sự xúc động của mình, nhưng ông nhanh chóng che giấu nó và kêu lên bằng giọng vui vẻ:
- Tôi sẽ làm hết sức mình cho Nessie, tôi sẽ đến gặp Gibson ngay hôm nay hay ngày mai. Tất cả những gì tôi có thể làm được sẽ được làm. Cô đừng lo lắng thái quá và hãy chăm sóc đến cô nhiều hơn.
Nghe những lời này, Mary hiểu mục đích của cuộc viếng thăm đã đạt được, và không muốn lạm dụng thì giờ của ông, nàng liền đứng dậy, chuẩn bị ra về. Renwick cũng đứng dậy nhưng không có một cử động nào về phía cánh cửa, mà chỉ im lặng nhìn ngắm gương mặt nàng đẹp rạng rỡ dưới ánh sáng dịu dàng của mặt trời tháng ba. Khi Mary tiến ra cửa, ông thiết tha muốn giữ nàng lại, nhưng không tìm được một lời nào để nói. Ông nghe nàng dịu dàng thốt lên:
- Xin cám ơn sự giúp đỡ của ông trong lúc này cũng như trước đây.
- Xin tạm biệt cô!
Renwick nói một cách máy móc, đưa nàng ra phòng ngoài, mở cửa, nhìn nàng bước xuống bậc thềm và đột nhiên, dưới sự thúc đẩy của một động lực bên trong, ông vội vã kêu lên một cách vụng về như một cậu học sinh:
- Cô sẽ trở lại gặp tôi sớm, phải không?
Rồi như xấu hổ về sự vụng về của mình, ông bước xuống theo nàng, giải thích:
- Sau khi nói chuyện với Gibson, tôi muốn cho cô biết kết quả.
Nàng nhìn ông bằng một cái nhìn biết ơn và nói:
- Tôi sẽ trở lại tuần sau – Rồi nhanh nhẹn bước đi.
Chậm chạp trở vô nhà, Renwick cảm thấy kinh ngạc về hành động vừa rồi của mình. Thoạt tiên, ông nghĩ rằng ông đã bị xúc động và bị quyến rũ bởi vẻ đẹp của nàng, nhưng sau đó, ông thành thật nhìn nhận đấy không phải là lý do duy nhất. Đối với ông, Mary Brodie bao giờ cũng là một con người đáng mến, một con người cao quí và can đảm, mà một thảm kịch đã đưa đẩy nàng gặp ông trong cái thành phố này.
Ngay từ phút nhìn thấy nàng lần đầu tiên trong tình trạng nguy ngập, tựa như một đóa hoa huệ bị bứng đi và ném lên một đống phân, ông đã cảm thấy lòng mình nghiêng hẳn về phía người thiếu nữ. Sau đó, ông đã thán phục sự can đảm chịu đựng không một lời than thở của nàng, trong cơn bệnh ngặt nghèo cũng như trong sự đau đớn trước cái chết của con nàng. Ông cũng thấy rõ là tuy đã thuộc về một người đàn ông, nhưng nàng vẫn trong trắng và trinh bạch như ánh sáng mặt trời vừa rạng rỡ chiếu trên gương mặt nàng. Sự thán phục và lòng cảm mến của ông đã khiến ông tự hứa với mình sẽ giúp nàng làm lại cuộc đời. Nhưng khi sức lực được hồi phục, Mary đã bỏ Levenford ra đi để thoát khỏi sự xấu hổ mà nàng cảm thấy vây bọc chung quanh nàng như một mạng lưới. Trong những năm xa cách, ông hay nghĩ đến nàng. Nhiều lần, hình bóng trắng trẻo, mảnh mai của nàng đã xuất hiện trước mắt ông với một sức quyến rũ mạnh mẽ, kỳ lạ như để báo cho ông biết cuộc đời nàng sẽ còn có lần dính líu mật thiết với cuộc đời ông.
Renwick ngồi vào bàn, suy nghĩ một cách sâu xa về Mary, cầu mong không có bi kịch mới nào xảy ra, khi nàng trở về nhà. Dần dần những ý tưởng của ông đi theo một chiều hướng khác và từ cái ngăn kéo bàn giấy, ông lấy ra một lá thư cũ, đọc lại một lần nữa lá thư duy nhất của nàng, trong đó nàng gửi trả tiền thù lao trị bệnh.
“Chắc chắn đây là số tiền mà nàng đã dành dụm được trong số lương khiêm nhượng của nàng”. Siết chặt lá thư trong tay, Renwick ngồi, đôi mắt mơ màng tưởng tượng trông thấy nàng đang làm việc, quì gối xuống để chùi rửa, đánh bóng sàn nhà.
Sau cùng, ông buông một tiếng thở dài, đặt lá thư trở lại chỗ cũ, và quyết định đi gặp ngay ông hiệu trưởng để hỏi về vấn đề Nessie Brodie.
Sau khi báo cho người giúp việc biết ông sẽ trở về lúc bốn giờ, Renwick ra đi, tâm trí chìm đắm trong những suy tư nghiêm trọng và kỳ lạ.
Từ nhà ông đến trường không xa lắm, - đó là một cơ sở khá cổ xưa của thành phố, - leo lên những bậc thang đã mòn, ông gõ cửa văn phòng và được mời vào.
Gibson – một người có vẻ quá trẻ với chức vụ và chưa hoàn toàn ra vẻ giáo sư – đang ngồi sau chiếc bàn giấy bề bộn những hồ sơ giữa một căn phòng nhỏ đầy sách, ông ngước mắt lên, rồi vẫn tiếp tục xem xét các giấy tờ trước mặt. Renwick nở một nụ cười khi nhìn thấy vẻ chăm chú của bạn mình và sau một lúc, ông nói bằng một giọng bông đùa:
- Anh vẫn luôn luôn là một người học trò tốt như xưa, Gibson!
Trong khi Gibson ngạc nhiên nhìn ông, Renwick nói tiếp:
- Nhìn anh cặm cụi làm việc như thế, tôi nhớ lại cái thời học trò xa xưa của chúng mình.
Mắt Gibson sáng lên khi nhận ra Renwick. Ông ngả lưng trong ghế bành, chỉ cho bạn mình một cái ghế và nói:
- Tôi không ngờ người bước vào lại là anh, Renwick. Tôi cứ tưởng đó là một học sinh đang run sợ đứng chờ lãnh một hình phạt xứng đáng. Không có gì sai khi bắt những thằng oắt con nghịch ngợm phải chờ đợi trong sự sợ hãi trước ông thầy đầy quyền uy.
Hai người trao đổi với nhau một nụ cười cũng thành thật chẳng khác gì lúc họ còn là học sinh, và Renwick thì thầm:
- Anh giống ông giáo già gắt gỏng Mertiven như đúc. Tôi sẽ cho ông ấy biết điều này khi trở về Edimbourg, đó là một lời khen tặng sẽ làm ông ấy vui lòng.
- Anh vẫn còn thích chọc ghẹo tôi như cái thời quá khứ xa xưa – Gibson kêu lên – A! Tôi thật cũng muốn được trở về đó như anh, anh thật là hên.
Rồi nhìn đăm đăm vào bác sĩ, ông xúc động kêu lên:
- Anh không đến từ giã tôi đấy chứ?
- Không, không, còn sáu tháng nữa tôi mới đi. Tôi chưa bỏ anh lại một mình trong hoang mạc đâu.
Đột ngột, Renwick thay đổi nét mặt, cúi mắt xuống sàn nhà một lúc trước khi ngước lên nhìn Gibson và nói với vẻ trang nghiêm:
- Mục đích của tôi khá đặc biệt và tôi yêu cầu anh giữ bí mật. Dầu chúng ta là đôi bạn lâu ngày, tôi cũng cảm thấy khá khó khăn khi giải thích với anh các lý do khiến tôi đến đây. Ông dừng lại, rồi nói tiếp với một vẻ lúng túng: “Ở trường anh có một cô bé làm tôi chú ý đến… và có thể là lo lắng nữa: Nessie Brodie. Tôi lo lắng một cách gián tiếp về sức khoẻ và về tương lai của nó. Anh hãy nhớ kỹ, Gibson, tôi không có một chút quyền hạn nào để đến đây về vấn đề này, tôi hoàn toàn biết rõ điều đó, nhưng tôi cần ý kiến của anh và nếu có thể, sự giúp đỡ của anh.
Gibson nhìn Renwick một cách chăm chú rồi quay mắt đi, nhưng không hỏi đến lý do, ông nói một cách bình thản:
- Một đứa bé thông minh, Nessie Brodie. Phải, rất thông minh. Nó có một trí nhớ tuyệt vời: Người ta có thể đọc cho nó nghe cả một trang của Milton, và nó sẽ lặp lại ngay trang đó gần như không sai một chữ. Trí óc của nó cũng rất linh hoạt, nhưng khả năng lý luận và suy nghĩ chưa được vững vàng. Nó thuộc vào loại học sinh mà tôi cho là duyên dáng, nhanh nhạy như một con lươn, nhưng tôi sợ rằng trí thông minh của nó chưa được sâu sắc lắm.
- Nó sẽ dự thi lấy học bổng Latta! Nó có hy vọng không?
- Có thể nó sẽ lấy được học bổng đó! – Gibson đáp lại vừa nhún vai – Nhưng để làm gì? Tóm lại tôi không thể khẳng định là nó sẽ thành công. Điều này không tùy thuộc nơi chúng tôi, trường Đại Học không cho điểm giống như chúng tôi. Nessie có khả năng để dạy học, sau khi đã học qua trường Sư Phạm.
- Như thế, bạn có thể thuyết phục nó từ bỏ cuộc thi lấy học bổng không? - Renwick nói, với một vẻ nóng nảy – Tôi được biết những cố gắng để học thi có ảnh hưởng tai hại đến sức khỏe của nó.
- Không thể được, tôi vừa nói với bạn, điều này không tùy thuộc chúng tôi. Đây là một học bổng dành cho thành phố, được trao tặng bởi những viên chức của trường Đại Học, và bất cứ ai cũng có thể dự thi. Sự thật, tôi đã có gợi ý vói…người cha của nó (một cái nhíu mày nhẹ) nhưng vô ích: Ông ấy nhất quyết không từ bỏ ý định đó. Và vì nó có rất nhiều hy vọng chiếm được học bổng nên việc khuyên nó từ bỏ ý định có vẻ như một sự …điên rồ thuần túy. Tuy nhiên…
- Chuyện gì vậy?
Để trả lời ông hiệu trưởng lấy trên bàn một tờ giấy nhỏ, xem xét một lúc và trao nó cho bạn mình.
- Thật là một sự trùng hợp kỳ lạ, anh đến đúng vào lúc tôi đang nghiên cứu cái này. Anh nghĩ sao?
Renwick cầm tờ giấy và nhận ra đó là bài dịch một bài văn la tinh – “Có lẽ là của Ciceron ” ông nghĩ – viết bằng một nét chữ thành thạo nhưng còn vẻ con nít, và ông bắt đầu đọc. Thình lình, gương mặt ông thoáng nét ngạc nhiên: Xen kẽ giữa hai câu của bài dịch, ông đọc được những dòng này, viết bằng một thứ chữ hơi rối loạn: “Hãy chăm chỉ học, Nessie, cái gì đáng được làm hãy làm cho hoàn hảo. Mày phải chiếm được học bổng Latta. Nếu không, mày sẽ trả lời tại sao”. Sau đó, bài dịch tiếp tục trở lại bình thường. Renwick ngước mắt nhìn Gibson, dò hỏi:
- Bài này được lấy ra từ tập nháp của Nessie Brodie và giáo viên lớp nó gửi đến đây hồi sáng – Gibson giải thích.
- Bài này đã được làm ở nhà hay ở trường?
- Ở trường. Chắc nó đã viết những dòng chữ này một cách vô ý thức, dĩ nhiên, nhưng đúng là do tay nó viết. Điều này có ý nghĩa gì? Phải chăng đây là một trường hợp dédoublement de personnalité (bản thể bị phân đôi)? Anh biết rành hơn tôi.
- Không phải đâu, bác sĩ trả lời, vẻ khá lo lắng “Đây là một trường hợp suy yếu trí óc thuần túy, một biểu hiện rõ rệt của sự làm việc quá sức của thần kinh, tôi chắc chắn như vậy. Anh thấy đó: đang giữa bài làm, Nessie bỗng cảm thấy mệt mỏi, sự chú ý của nó bị suy yếu và ngay lập tức một điều gì đó hiện ra trong tiềm thức của nó, làm cho nó quá lo sợ đến độ đã viết dòng chữ này một cách máy móc, trong tình trạng vô ý thức. Dòng chữ này cho ta thấy quá rõ điều mà nó đang lo sợ”. Ông lắc đầu.
- Ở đây chúng tôi không hề bắt nó phải làm việc quá sức, chúng tôi nâng đỡ nó về nhiều phương diện.
- Tôi biết điều đó, tôi biết. Điều tai hại đó đã xảy ra ở ngoài chỗ này…do người cha điên của nó. Bây giờ phải làm sao? Anh đã có dịp nói chuyện với ông ấy, còn tôi, tôi đối với ông ấy như một tấm vải đỏ trước một con bò mộng, rất khó…
Và đặt tờ giấy lên bàn, Renwick nói tiếp:
- Điều này làm tôi thật sự lo âu. Đấy là một triệu chứng – tôi đã được thấy nhiều trường hợp như vậy – báo hiệu một cơn khủng hoảng tinh thần trầm trọng và cấp thời.
- Anh làm tôi ngạc nhiên – Ông hiệu trưởng nói, sau khi nhìn bạn mình với một cái nhìn dò xét. – Anh có chắc không, hay đã thổi phồng sự việc lên nhằm để…để ngăn ngừa trước? – Và thấy bác sĩ lắc đầu, ông đề nghị:
- Bạn muốn được gặp Nessie không? Chỉ một chút thôi, nếu không, chúng ta sẽ làm cho nó hoảng sợ.
Sau vài giây suy nghĩ, bác sĩ quả quyết nói:
- Dĩ nhiên là muốn, tôi muốn nhận xét bằng chính mắt mình. Xin cảm ơn anh.
- Vậy tôi sẽ đi gọi nó. – Gibson đứng lên, và vừa đi ra cửa, ông nói thêm. – Tôi biết rằng bạn sẽ không làm cho nó sợ hãi, đừng nói với nó về những dòng chữ đó.
Renwick gật đầu đồng ý, và khi Gibson đi ra, ông vẫn ngồi im, đầu hơi nghiêng về phía trước, đôi mắt nhìn đăm đăm vào những hàng chữ viết trên trang giấy, những hàng chữ kỳ lạ và bất thường một cách đáng lo ngại. Chỉ một lát sau, ông hiệu trưởng trở lại, Nessie Brodie rụt rè theo sau. Nhìn cái thân thể gầy yếu héo hon của nó, đôi mắt dịu dàng, cái cổ trắng mảnh khảnh, cái miệng và cái cằm thiếu nét cương nghị, ông không ngạc nhiên rằng Nessie muốn dựa vào Mary và Mary muốn che chở em mình.
- Đây là một trong những học sinh gương mẫu của chúng ta – Gibson nói một cách khôn khéo với Renwick trong khi ngồi xuống ghế - Chúng tôi đưa nó ra khoe với tất cả những người khách đến đây thăm trường. Nó là một học sinh có trí nhớ tốt nhất, phải không Nessie?
Nessie đỏ mặt vì hãnh diện, tràn ngập một sự thỏa mãn và kính trọng sâu xa, xen lẫn một chút âu lo về lý do đã khiến nó thình lình xuất hiện trước bác sĩ Renwick và ông hiệu trưởng. Tuy nhiên, nó giữ im lặng, mắt nhìn xuống, đôi chân hơi run run – không phải vì sợ hãi mà vì xúc động trước hai nhân vật uy nghiêm này. – Nó biết đây chỉ là vấn đề hình thức thuần túy, nó chỉ được nói khi người ta trực tiếp yêu cầu nó.
- Việc học hành có làm em thích thú không? – Renwick hỏi vói một giọng hiền từ.
- Thưa ông, có – Nessie trả lời một cách nhút nhát, vừa ngước lên nhìn bác sĩ bằng đôi mắt của một con nai con sợ hãi.
- Chúng có bao giờ làm cho em thấy mệt nhọc không – Ông hỏi tiếp một cách dịu dàng, không dám đặt câu hỏi dưới hình thức chính xác hơn.
Nessie nhìn ông hiệu trưởng, xin phép được nói và yên tâm trước cái gật đầu chấp thuận của ông, nó trả lời:
- Thưa ông, không, không nhiều lắm. Đôi khi em cảm thấy nhức đầu – Nó thú nhận điều này với một vẻ ngần ngại, nhưng lại tiếp tục với một giọng tự tin hơn – Cách đây khoảng sáu tháng, cha em đã đưa em đến bác sĩ Lawrie, và ông ấy bảo là không sao!
Nó còn nói thêm một cách ngây thơ:
- Ông ấy đã bảo rằng em có một cái đầu rất vững chắc.
Renwick giữ im lặng, cảm thấy Gibson đang nhìn mình với ánh mắt chế nhạo, nhưng ông hiểu rằng không nên quá tin vào những câu trả lời mơ hồ của cô bé này, và thái độ của Nessie còn khiến ông tin chắc nó đã làm việc quá sức và bị căng thẳng thần kinh quá độ.
- Tôi được biết – sau cùng ông nói – rằng em dự tranh học bổng Latta. Em có muốn hoãn việc này lại năm sau không?
- Ồ! Không, thưa ông. – Nó mạnh mẽ đáp lại – Em không thể làm như thế được. Em phải lấy cho được học bổng Latta năm nay. Cha em đã nói…
Trán hơi nhíu lại một chút, Nessie tiếp tục với một vẻ không mấy tự tin lắm:
- Ba em muốn như thế…một đứa con gái chiếm được học bổng Latta là một điều rất hay, điều này chưa bao giờ có, nhưng em tin có thể thành công. – Và nó hơi đỏ mặt, không phải vì đã đột ngột để lộ chút lòng tự ái của nó ra, nhưng vì đã dám thổ lộ tất cả những điều đó.
- Vậy em đừng nên học quá sức – Renwick kết luận và nhìn Gibson, ra dấu rằng mình đã hỏi xong.
- Được rồi, Nessie – Ông hiệu trưởng vui vẻ nói – Em hãy đi về lớp và hãy nhớ lời dặn của bác sĩ Renwick. Không cần phải dùng đinh sắt để thúc một con ngựa đã hăng hái. Em đừng học quá sức ở nhà.
- Cảm ơn ông – Nessie lễ phép nói vừa chạy ra ngoài, mơ hồ tự hỏi sự việc này có ý nghĩa gì, và hết sức sung sướng với cảm giác đây là một vinh dự, khi được ông hiệu trưởng chú ý đến. Nó tin chắc rằng ông ấy rất có thiện cảm đối với nó. “Điều này sẽ khiến cho thằng bé Grierson xấc láo phải suy nghĩ”. Nó tự nói với mình, vừa trở vào lớp với một vẻ mặt quan trọng.
- Tôi hy vọng rằng tôi đã không giữ nó quá lâu – Renwick nói với bạn mình – Tôi chỉ cần nhìn thấy nó cũng đủ hiểu.
- Anh đã tỏ ra kín đáo một cách gương mẫu. Hội đồng quản trị nhà trường sẽ không cách chức tôi vì đã làm trái nội qui nhà trường.
Rồi sau một lúc im lặng, Gibson mỉm cười:
- Nó đã nói với anh một điều rất hay về Lawrie.
- Ối chào, anh cũng biết rằng, đối với anh cũng như đối với tôi, ý kiến của Lawrie không giá trị gì hết! Hắn chỉ là một tên ngu ngốc hợm mình. Con bé đó không khỏe mạnh gì đâu.
- Nào, Renwick, anh đừng quá lo sợ. Tôi không thấy có gì đáng lo ngại nơi con bé đó. Nó đang ở vào một lứa tuổi khủng hoảng và cha nó lại là một ông già thô bạo dễ sợ, nhưng nó sẽ thành công! Anh quá quan trọng hóa sự việc. Anh luôn luôn bênh vực những kẻ bị đàn áp, dầu đó là một con chuột bạch yếu đuối.
- Cô bé ấy đúng là một con chuột bạch yếu đuối, và nó có thể gặp một tai họa nếu người ta không chăm sóc đến nó. Tôi không thích cái vẻ buồn nản mà tôi đọc thấy trong đôi mắt nó.
- Tôi ngạc nhiên nhất về cách ăn mặc quá sơ sài của nó. Ở trong trường, người ta bắt đầu để ý đến điều này. Anh có thấy nó mặc một chiếc áo dài tồi tàn đến thế nào không? Từ khoảng một năm nay, tôi bảo đảm với anh, Brodie không có một xu nào ngoài tiền lương của ông ta, mà phần lớn được tiêu xài vào rượu. Và rồi – bạn hãy giữ kín điều này, chỉ bạn và tôi biết thôi – người ta đồn rằng ông ấy không trả tiền lời cho số tiền cầm thế cái lâu đài kỳ quặc của ông ấy. Tôi không biết điều gì sẽ xảy ra, nhưng chắc chắn ông ấy đang đi đến chỗ sạt nghiệp.
- Đáng thương cho Nessie! Renwick thở dài, nhưng lại hình dung ra Mary trong ngôi nhà suy sụp của nàng.
Vẻ mặt của Gibson không cho phép Renwick đoán được bạn mình có nghi ngờ về lý do thật sự đã khiến ông quan tâm đến chuyện này không. Điều này có thể lắm, bởi vì lúc trước Gibson đã được nghe ông nói với một vẻ xúc động về câu chuyện thương tâm của Mary Brodie.
Nhưng ông hiệu trưởng chỉ vỗ vào vai ông và nói với một giọng khuyến khích an ủi:
- Anh đừng lo. Tôi sẽ chăm sóc Nessie.
- Quả vậy, tiếp tục ở đây nghiền ngẫm những ý nghĩ đen tối không có ích lợi gì. – Renwick nói.
Ông nhìn đồng hồ tay và đứng lên:
- Tôi làm mất thì giờ của anh và tôi còn phải lo hành nghề: đã gần bốn giờ rồi.
- Những bà già giàu có đang sắp hàng chờ đợi trước cửa nhà anh. Tôi không hiểu những bà ấy tìm thấy nơi con người xấu xí của anh một nét gì quyến rũ?
- “Nếu cái đẹp chính là điều họ muốn tìm” Renwick cười, “tôi sẽ giới thiệu họ đến gặp anh”. Ông chìa bàn tay cho Gibson bắt: “Anh thật là tốt, Gibson. Tôi sẽ nhớ đến anh nhiều hơn người nào hết khi rời khỏi Levenford”.
- Tôi hơi nghi ngờ một chút – Gibson trả lời vừa thân mật siết tay bạn mình.
Ra ngoài đường, Renwick đi chậm lại, trầm ngâm suy nghĩ. Trước mắt ông hiện lên hình dáng gầy yếu của Nessie trong vòng tay che chở của người chị đang ngước nhìn ông với đôi mắt đầy can đảm và tin tưởng. Ông càng tiến tới, hình ảnh đó càng rõ rệt hơn, đè nặng lên tâm trí ông, hầu như làm mất hẳn vẻ hấp dẫn của những kế hoạch mà ông đã nghĩ ra trong thời gian qua, làm tan biến niềm thích thú được trở về làm việc ở Edimbourg, làm lu mờ vẻ đẹp của những khu vườn của Tòa Lâu Đài thơ mộng vươn mình lên bầu trời.
Và với gương mặt lo âu, ông trở về nhà, bắt đầu làm việc.