Hy vọng trào lên trong lòng Kunta. Liệu bây giờ những người da đen có thả anh ra không? Song anh vừa mới nghĩ vậy thì ánh đèn bỗng soi tỏ mặt họ: họ đang đứng nhìn anh qua thành xe và đang cười anh. Những gã này là cái giống da đen gì mà lại miệt thị người đồng chủng và làm việc như dê chó cho bọn tubốp? Gốc gác chúng ở đâu vậy? Bề ngoài, nom chúng như người Phi, nhưng rõ ràng chúng không phải quê quán ở Châu Phi.
Rồi cái gã lái chiếc hòm di động chậc lưỡi thúc con vật, ra roi vun vút và chiếc hòm chuyển bánh về phía trước. Bọn da đen dưới kia bước theo bên cạnh vẫn cười cợt, cho đến khi nó lại dừng. Gã lái xe nhảy xuống đi lộn lại và trong ánh đèn, giật mạnh dây xích Kunta, vừa tháo nó khỏi gầm ghế vừa hầm hè như hăm dọa, rồi ra hiệu cho Kunta ra khỏi hòm.
Kunta dẹp ý muốn bồng bột thôi thúc anh nhảy xồ vào bóp cổ bốn tên da đen. Bọn chúng quá lợi thế, phải đợi thời cơ sau này thôi. Từng đường gân thớ thịt của anh như muốn kêu lên trong khi anh tự ép mình, quỳ lên và bắt đầu lồm ngồm giật lùi trong hòm xe. Thấy anh lâu quá, hai tên da đen sốt ruột túm lấy Kunta, phũ phàng kéo anh qua thành hòm và gần như quăng xuống đất. Một lát sau, gã lái khóa đánh cách đầu rời của dây xích Kunta quanh một cái cột lớn.
Kunta đang nằm, tràn ngập đau đớn, lo sợ và căm giận thì một gã da đen đặt trước mặt anh hai chiếc hộp sắt tây. Trong ánh lửa, Kunta thấy một hộp gần đầy nước, còn hộp kia đựng một thứ đồ ăn gì nom lạ và ngửi cũng lạ. Mặc dù thế, nước miếng vẫn trào trong miệng anh và chảy xuống cổ họng, song anh không cho phép thậm chí mắt mình đụng đậy. Bọn da đen theo dõi anh và cười.
Giơ cao đèn, gã lái đi lại chỗ cây cột lớn và giật hết sức chuỗi xích bị khóa vào đó, rõ ràng để Kunta thấy là đừng hòng phá tung nổi. Rồi gã lấy chân chỉ vào hai hộp nước và đồ ăn, miệng hầm hè đe dọa trong khi bọn bốn tên kia lại cười lớn và bỏ đi.
Kunta nằm đó trên mặt đất, trong bóng tối, chờ cho cái ngủ tóm lấy chúng, bất kể chúng đã rút vào đâu. Anh mường tượng trong đầu thấy mình đang bổ lui bổ tới hoài một cách tuyệt vọng, giằng dây xích với tất cả sức lực có thể vận dụng cho đến khi nó đứt và anh trốn thoát đến… Đúng lúc đó, anh ngửi thấy một con chó đang lại gần, và nghe thấy nó khịt khịt một các kỳ lạ. Không hiểu sao, anh cảm thấy nó không phải là kẻ thù của mình. Nhưng rồi khi con chó lại gần hơn, anh nghe thấy tiếng nhai và tiếng răng va lách cách vào hộp sắt tây. Mặc dầu anh không thiết ăn, Kunta vẫn giận dữ chồm lên gầm gừ như một con báo. Con chó bỏ chạy và được một quãng ngắn, bắt đầu sủa nhặng lên. Lát sau, một cánh cửa gần đấy kẹt mở và có người cằm đèn chạy về phía anh. Đó là gã lái xe, Kunta ngồi nhìn trân trân với một nộ khí lạnh lùng trong khi gã lái lo lắng xem xét dây xích quanh chân cột và ở chỗ gắn vào còng chân Kunta. Trong ánh sang vàng vọt lờ mờ, Kunta thấy gã lái tỏ vẻ thỏa mãn với cái hộp thức ăn đã sạch trơn. Cất giọng khàn hừ một tiếng, gã bước trở về lều để mặc Kunta trong bóng tối với nỗi hoài ước giá mình có thể bóp nghiến cổ con chó trong tay.
Sau một lát, Kunta mò mẫm xung quanh tìm hộp đựng nước và uống một chút, nhưng cũng chẳng cảm thấy dễ chịu hơn tí nào; thực tế, sức lực như đã rút khỏi cơ thể anh, tựa hồ anh chỉ còn là một cái vỏ. Từ bỏ ý định giựt đứt xích, chí ít là trong lúc này, anh cảm thấy như Chúa Ala đã quay lưng lại mình – nhưng tại sao nhỉ? Anh đã làm điều gì gớm ghiếc thế? Anh cố gắng điểm lại mọi việc có chút ý nghĩa nào đó, dù phải dù trái, mà anh đã làm cho tới cái buổi sáng đi đẵn gỗ làm cái trống cho riêng mình; rồi đến lúc anh nghe thấy, quá muộn, tiếng một nhành cây gẫy rắc. Anh thấy dường như tất cả những lần anh bị trừng phạt trong đời, đều do bất cẩn và sơ ý.
Kunta nằm nghe dế kêu, chim đêm rào rào vỗ cánh, chó sủa xa xa và một lần nghe thấy một con chuột đột nhiên chóe lên rồi tiếng rau ráu xương nó bị nhai trong miệng con vật đã giết nó. Thỉnh thoảng, ý muốn chạy trốn lại thôi thúc, làm anh căng thẳng, song anh biết dù có giựt đứt được xích thì tiếng loảng xoảng ắt mau chóng đánh thức một tên nào đó trong những lều gần đấy.
Cứ thế anh nằm, chẳng nghĩ đến chuyện ngủ nghê gì cả, mãi cho đến khi ló những tia sáng đầu tiên của rạng đông. Ráng hết sức vật lộn với tứ chi đau rần để quỳ dậy, anh bắt đầu đọc kinh xuba. Thế nhưng khi cúi mình áp trán xuống đất, anh mất thăng bằng, suýt ngã nghiêng, anh cáu kỉnh nhận ra mình đã yếu đi biết bao.
Khi vừng đông dần dần hừng sáng, Kunta lại với lấy hộp nước và uống nốt chỗ còn lại. Vừa uống cạn thì những tiếng chân xáp gần báo cho anh biết bốn gã da đen đang quay lại. Chúng hối hả nhấc Kunta trở lại chiếc hòm di động được đánh tới chỗ ngôi nhà lớn màu trắng, nơi lão tubốp đang chờ để leo lên ghế ngồi. Và Kunta chưa kịp hiểu ra thì họ đã ở trên đường cái, vẫn đi về hướng cũ như trước.
Hồi lâu, trong ánh ngày rạng dần, Kunta nằm lơ đãng nhìn sợi dây xích lách cách trên sàn hòm, gắn chặt vào dưới gầm ghế. Rồi đôi mắt đầy căm thù của anh xoáy một lúc vào lưng lão tubốp và gã da đen ngồi đằng trước. Anh ước gì có thể giết được chúng. Anh tự nhắc nhở mình rằng nếu muốn sống sót, như đã từng sống sót qua bao đận cho tới nay thì phải giữ sao cho các giác quan được tập trung, phải tự chủ, phải ép mình chờ đợi, không được tiêu phí sức lực, cho đến khi nào biết chắc là đúng thời cơ.
Vào khoảng giữa buổi sáng, Kunta nghe thấy một tiếng động mà anh biết ngay là một người thợ rèn đang quai búa trên kim khí, ngẩng đầu lên, Kunta căng mắt nhìn và cuối cùng xác định là tiếng động phát ra từ một chỗ nào đó bên kia một lùm cây rậm rạp họ đang đi ngang qua. Anh thấy nhiều cây rừng vừa mới hạ, gốc bị đánh bật lên và ở một số nơi, khi chiếc hòm di động lọc cọc lướt qua, Kunta trông thấy và ngửi thấy khói xám bốc lên từ những bụi cây khô bị đốt. Anh tự hỏi phải chăng đó cũng là cách bọn tubốp làm mầu đất để trồng vụ mùa tới, như vẫn thấy ở Jufurê.
Sau đó, xa xa trước mặt, anh thấy một lều nhỏ vuông vức ở bên đường. Hình như nó được làm bằng gỗ thỏi, và trên một mảnh đất phát quang trước lều, một tubốp đực đang hì hục đằng sau một con bò thiến. Hai tay gã ấn mạnh đôi càng cong cong của một vật gì to rộng do con bò thiến kéo, đang xé đất. Đến gần hơn, Kunta trông thấy hai tubốp nữa, gầy và xanh xao đang ngồi xổm dưới một gốc cây, xung quang có ba con ủn ỉn cũng gầy trơ xương đang rũi đất và mấy con gà mổ bới kiếm mồi. Một tubốp cái tóc đỏ đứng ở cửa lều. Rồi ba tubốp con lao qua trước mặt ả này, vừa la vừa vẫy về phía chiếc hòm di động. Nom thấy Kunta chúng cười the thé và chỉ trỏ, anh trừng trừng nhìn lại như thể chúng là một đám linh cẩu con. Chúng chạy theo bên cạnh xe một quãng dài rồi mới quay lại và Kunta hiểu ra rằng anh đã chính mắt thấy một gia đình tubốp thật sự.
Hai lần nữa, Kunta lại trông thấy cách xa đường cái những ngôi nhà tubốp lớn màu trắng giống như ở nơi chiếc xe đã dừng lại đêm trước. Mỗi ngôi cao bằng hai nóc nhà như thể cái nọ chồng lên cái kia, phía trước có một dãy ba bốn cái cột đồ sộ, to như những thân cây và cao gần như thế, cạnh mỗi nhà có một cụm lều nhỏ, tối, mà Kunta đoán là để cho bọn da đen ở, và bao quanh là cánh đồng bông rộng mênh mông, tất cả đều mới gặt xong, đây đó điểm một vài khóm trắng.
Tới một chỗ, giữa hai ngôi nhà lớn đó, chiếc hòm di động vượt qua hai người khác thường đi bên vệ đường. Thoạt đầu, Kunta tưởng họ là da đen, nhưng khi xe lại gần hơn, anh thấy da họ đỏ nâu và tóc dài buộc lủng lẳng ngang lưng như sợi dây thừng; họ đi giày mặt khố tựa hồ làm bằng da, bước nhẹ thoăn thoắt và mang cung tên. Họ không phải tubốp, cũng chẳng là người Phi, cả đến mùi họ cũng khác. Họ là loại người gì nhỉ? Cả hai đều như không để ý thấy chiếc hòm di động đi qua, tung bụi bao quanh họ.
Khi mặt trời bắt đầu lặn, Kunta quay mặt về hướng Đông và lúc anh thầm lặng đọc kinh cầu nguyện Chúa Ala ban chiều thì mặt trời bắt đầu sẩm tối. Sau hai ngày không chịu ăn miếng nào trong những thứ được mang đến tận miệng, anh kiệt sức đến nỗi đành nằm lả nơi đáy chiếc hòm di động, hầu như chẳng thiết gì đến những điều xảy ra chung quanh.
Nhưng lát sau, Kunta vẫn cố nhỏm dậy được lần nữa và nhìn qua thành cửa khi chiếc hòm dừng lại. Gã lái tụt xuống, treo một cái đèn sát cạnh hòm, trở lại ghế ngồi và lại tiếp tục cuộc hành trình. Sau một hồi lâu, lão tubốp nói một câu ngắn và gã da đen đáp lại; từ khi khởi hành ngày hôm ấy, đây là lần đầu tiên hai tên trao đổi với nhau một tiếng. Chiếc hòm lại dừng và gã lái chui ra, vứt một thứ mền chăn cho Kunta nhưng anh mặc kệ, không thèm để ý. Lão trở lên chỗ ngồi, gã lái và lão tubốp kéo mền chăn phủ lên người và lại bắt đầu đi.
Mặc dầu chẳng mấy chốc đã thấy rét run. Kunta vẫn không chịu với tay ra kéo chăn đắp, vì anh không muốn làm vừa lòng chúng. Chúng đưa chăn cho mình – anh nghĩ – thế nhưng chúng vẫn xiềng mình; mà người đồng loại với mình thì chẳng những giương mắt đứng nhìn, mặc cho mọi sự xảy ra mà thực tế còn làm thay công việc bẩn thỉu của bọn tubốp nữa. Kunta chỉ còn biết có một điều: Anh phải trốn thoát khỏi cái nơi ghê sợ này – hoặc là chết trong khi làm việc đó. Anh không dám mơ ước được thấy lại Jufurê, song nếu được như vậy, anh nguyện sẽ làm cho tất cả đất nước Gămbia biết xứ sở bọn tubốp này thật sự như thế nào.
Khi chiếc hòm di động đột ngột rẽ khỏi đường cái, đi vào một con đường nhỏ gồ ghề hơn, thì Kunta đã gần như rét cóng. Anh lại bắt cái thân thể đau nhừ của mình ngóc lên đủ để hiếng mắt nhìn vào bóng tối – và đằng xa kia, anh thấy chập chờn cái màu trắng ma quỷ của một ngôi nhà lớn khác. Cũng như đêm hôm trước, nỗi sợ về những gì sẽ xập xuống đầu mình, giờ đây lại lồng lên trong Kunta khi họ tới trước ngôi nhà – nhưng thậm chí anh cũng không ngửi thấy dấu hiệu gì về lũ tubốp hoặc da đen mà anh đinh ninh là sẽ ra đón xe.
Cuối cùng, khi chiếc hòm dừng lại hẳn, lão tubốp ngồi trên băng ghế đằng trước anh làu bàu nhảy xuống đất, cúi mình và rún lên rún xuống mấy lần cho khỏi tê cơ bắp, rồi nói vắn tắt với gã lái xe, đồng thời ngoắt tay về phía Kunta, và đi về phía tòa nhà lớn.
Vẫn không thấy có thêm người da đen nào khác xuất hiện và trong khi chiếc hòm di động kẽo kẹt tiến về phía những cái lều gần đó, Kunta nằm ườn ở đằng sau, giả vờ tỏ vẻ dửng dưng. Song anh đang căng thẳng từng thớ thần kinh đến độ quên cả đau. Lỗ mũi anh phát giác ra mùi những người da đen gần đấy. Tuy nhiên, chẳng thấy ai ló ra. Hy vọng trỗi dậy mạnh hơn. Dừng xe lại gần chỗ những túp lều, gã da đen tụt xuống đất, nặng nề và lóng ngóng, lê bước về phía căn lều gần nhất, chiếc đèn lập lòe trong tay. Trong khi gã đẩy cửa, Kunta theo dõi và chờ gã đi vào, sẵn sàng vùng chạy, nhưng gã chợt quay trở lại chỗ chiếc hòm. Thò tay xuống gầm ghế, gã tháo xích và cầm lấy đầu kia, đi vòng ra sau xe. Tuy nhiên, một cái gì đó khiến Kunta vẫn ném mình lại. Gã da đen giựt mạnh xích và sủa một tiếng cộc cằn với Kunta. Trong khi gã thận trọng theo dõi, Kunta khó nhọc lồm cồm chống cả hai chân hai tay dậy – cố làm ra vẻ yếu hơn thực tế - và bắt đầu bò giật lùi chậm chạp và vụng về hết sức mình. Đúng như anh mong đợi, gã da đen sốt ruột cúi gần lại và với một cánh tay lực lưỡng, xốc Kunta lên kéo qua thành xe, đồng thời hích đầu gối lên đẩy Kunta ngã nhào xuống đất.
Đúng lúc đó, Kunta bật lên – hai tay như đôi hàm chuyên nghiến xương của loài linh cẩu ngoạm lấy cái cổ họng to tướng của gã lái xe. Chiếc đèn rơi xuống đất khi tên da đen chúi về phía sau với một tiếng kêu khan, rồi hắn vùng đứng thẳng lại, đôi bàn tay to lớn đấm mạnh, cấu xé mặt và cẳng tay Kunta. Song, cách nào đó, Kunta vẫn dồn được sức lực để bóp chặt cổ hắn hơn nữa, đồng thời với cái phẫn chí của kẻ cùng đường, vặn mình tránh những cú búa bổ của tên lái xe đánh trả bằng nắm tay, bằng chân, bằng đầu gối. Gọng kìm của Kunta không chịu nhả chút nào, kỳ tới lúc tên da đen, cuối cùng, loạng choạng ngật người về phía sau và rụn xuống với một tiếng ùng ục tận trong cuống họng và lả đi mềm nhũn.
Vùng dậy, sợ một tiếng chó sủa hơn mọi thứ khác trên đời, Kunta lảng như cái bóng ra khỏi tên lái xe ngã gục và cây đèn bị lật ngược. Anh chạy lom khom, xéo qua những thân cây bông giá băng. Cơ bắp anh bao lâu không vận động, giờ đây đau nhói, nhưng luồng không khí lạnh ào tới mát rượi làn da đem lại cảm giác khoan khoái và anh phải tự nén lòng để khỏi hú to lên niềm sung sướng được thấy mình tự do đến cuồng dại như thế!