– Kìa, là NGÀY GIÁNG SINH.
– Là Ngày Giáng sinh! - Scrooge tự nhủ. Thức giấc vào giữa cơn ngáy dai dẳng khác thường và ngồi dậy trên giường cho tĩnh trí, Scrooge chẳng có lý do gì mà bảo chuông lại điểm một tiếng. Ông cảm thấy đúng lúc này, ông đã hoàn hồn cho mục đích đặc biệt gặp tín sứ thứ hai do Jacob Marley phái đến với ông. Nhưng thấy mình ớn lạnh khi tự hỏi những tấm rèm của ông che chắn cho con ma mới kia có kéo lên không, ông kéo tuột từng cái sang một bên rồi nằm lại, coi chừng cẩn thận mọi thứ quanh giường. Ông muốn thách thức hồn ma vào lúc nó xuất hiện, không muốn bị ngỡ ngàng và căng thẳng.
Các quý ông thuộc loại tự do thoải mái thường vây vo đã quen với một hoặc hai nước cờ, thường là người đánh đồng với giờ giấc, thể hiện phạm vi rộng lớn khả năng mạo hiểm của họ bằng cách quan sát vì họ rất thạo mọi trò, từ đánh tráo sấp ngửa đến tội ngộ sát, giữa các cực đối lập, chắc chắn có một phạm vi rộng lớn và toàn diện của các vấn đề. Chẳng cần mạo hiểm cũng như táo bạo, tôi không dám kêu gọi bạn tin rằng Scrooge đã chuẩn bị sẵn sàng cả một phạm vi mênh mông những tướng mạo kỳ lạ, và giữa một đứa trẻ với con tê giác cũng chẳng có gì khiến ông ta sửng sốt cho lắm.
Lúc này, đã chuẩn bị hầu hết mọi thứ, Scrooge không còn biết phải làm gì nữa; Rốt cuộc, khi chuông điểm một tiếng và chẳng thấy hình bóng nào xuất hiện, ông lên cơn run dữ dội. Năm phút, rồi mười phút, mười lăm phút qua đi, vẫn chẳng có gì. Ông vẫn nằm trên giường, giữa ánh sáng chói lòa tuôn chảy trên giường lúc chuông điểm giờ. Nó là ánh sáng duy nhất và gây hoảng hốt hơn cả một tá ma, ông bất lực hiểu ra rằng như thế có nghĩa là gì hoặc sẽ là ở đâu. Thỉnh thoảng, ông sợ rằng nó có thể xuất hiện vào khoảnh khắc thú vị của sự tự bốc cháy, không hề có lời an ủi là biết trước sự ấy. Tuy vậy, ông bắt đầu suy nghĩ, như bạn hoặc tôi phải nghĩ ngay từ đầu, thông thường người trong tình thế khó khăn đều biết nên làm gì và nhất thiết phải làm gì, cuối cùng, ông ta cho rằng nguồn và bí mật của ánh sáng ma quái này có lẽ là trong căn phòng kế bên, từ đó mà lần ra nó, hình như nó đang phát sáng. Ý nghĩ này choán hết tâm trí Scrooge, ông nhẹ nhàng ngồi dậy và xỏ vào đôi dép lê, tiến ra cửa.
Đúng lúc Scrooge đặt tay lên chốt cửa, một giọng nói kỳ lạ gọi tên ông và bảo ông quay vào. Ông tuân theo.
Đây là phòng riêng của ông. Không còn nghi ngờ gì nữa. Nhưng nó biến dạng đến ngỡ ngàng. Tường và trần treo đầy cây xanh, nom như một khu rừng nhỏ; chỗ nào cũng có những chùm quả mọng tươi tắn, lấp lánh. Những cái lá nhựa ruồi, tầm gửi, thường xuân xanh tươi phản chiếu ánh sáng, lấp lánh như có rất nhiều tấm gương bé tí rải rác đó đây; Một ngọn lửa lớn bốc cao lên tận ống khói, là thứ mà cái lò sưởi đá xám xịt trong thời Scrooge hoặc Marley hoặc trong nhiều mùa đông đã qua chưa bao giờ biết tới. Chất đống tú ụ trên sàn là gà tây, ngỗng, thịt thú rừng, gia cầm, thịt lợn ướp, những khúc xương lớn, lợn sữa, những vòng xúc xích dài, bánh patê, bánh pút-đinh mận, nhiều thùng sò, hạt dẻ rang nóng hổi, bánh táo điểm anh đào, nước cam, những quả lê ngon lành, bánh ngọt tuyệt ngon cho ngày thứ mười hai, những bát rượu punch* nóng hôi hổi, làm căn phòng lờ mờ vì đủ thứ khói ngon lành. Trạng thái thoải mái bao trùm lên cái đi-văng có một người Khổng lồ vui vẻ, trông rực rỡ, cầm ngọn đèn lấp lánh hình sừng dê và giơ cao nó lên, lên cao nữa, chiếu ánh sáng lên Scrooge lúc ông ta vừa ló vào cửa.
– Vào đây! - Con ma kêu to. - Vào đây! Ông sẽ biết rõ tôi hơn, ông bạn!
Scrooge rụt rè bước vào và cúi đầu trước Hồn ma này. Ông không còn là Scrooge gan lì mọi khi nữa, và mặc dù cái nhìn của Hồn ma trong sáng và ân cần, song ông không thích nhìn thấy tí nào.
– Tôi là Ma Giáng sinh Hiện tại, - Hồn ma nói. - Hãy nhìn tôi này!
Scrooge cung kính làm theo. Hồn ma mặc một áo choàng xanh sẫm giản dị hoặc áo khoác viền lông trắng. Bộ quần áo lùng thùng trên thân hình, bộ ngực lớn để trần, dường như không thèm né tránh hoặc che giấu bằng bất cứ mưu mẹo nào. Bàn chân cũng để trần, trông rõ dưới bộ trang phục nhiều nếp gấp; đầu nó đội vòng lá nhựa ruồi, đây đó điểm những cục băng sáng ngời. Những lọn tóc quăn nâu sẫm dài và mềm mại, tung tẩy như gương mặt hân hoan, cặp mắt lấp lánh, bàn tay lộ ra ngoài, giọng nói vui vẻ, thái độ tự nhiên và khí sắc tươi tắn. Quanh thắt lưng quấn một bao kiếm cổ, nhưng bên trong không có kiếm, cái bao cổ lỗ đã bị gỉ ăn mòn.
– Trước kia ông chưa bao giờ ưa tôi! - Hồn ma nói.
– Chưa bao giờ, - Scrooge trả lời.
– Ông cũng chưa bao giờ đến với các thành viên trẻ hơn trong gia đình tôi, nghĩa là (vì tôi còn rất trẻ) các em tôi ra đời trong những năm gần đây? - Con ma nói tiếp.
– Tôi không nghĩ là thế, - Scrooge nói. - Tôi e là chưa. Cậu có nhiều anh em lắm sao, hỡi Hồn ma?
– Hơn một ngàn tám trăm, - hồn ma nói.
– Một gia đình đông khủng khiếp phải chu cấp, - Scrooge lầm bầm.
Con ma Giáng sinh Hiện tại đứng dậy.
– Hỡi Hồn ma, - Scrooge nói, nhún nhường, - hãy dẫn tôi đến nơi cậu đến. Đêm qua, tôi bị ép đi và bây giờ tôi đã học được một bài rồi. Tối nay xin cậu dạy tôi chút ít và để tôi kiếm chút lời lãi.
– Hãy nắm lấy áo tôi!
Scrooge tuân theo, nắm vội lấy cái áo choàng.
Cây nhựa ruồi, tầm gửi, những quả mọng đỏ, dây thường xuân, gà tây, ngỗng, thịt thú rừng, gia cầm, thịt lợn ướp, thịt lợn, xúc xích, bánh ngọt, bánh pút-đinh, hoa quả, rượu punch, tất cả biến mất ngay lập tức. Chỉ còn lại căn phòng, ngọn lửa sáng rực rỡ, thời khắc ban đêm, và họ đứng trên các đường phố trong buổi sáng Giáng sinh, vì thời tiết rất khắc nghiệt nên người ta phải nạo tuyết khỏi vỉa hè trước nhà, tạo thành tiếng nhạc thô bạo nhưng hoạt bát và dễ chịu, các cậu trai sướng điên lên khi nhìn thấy tuyết chẳng biết từ đâu rơi ùm xuống con đường bên dưới, tóe ra thành trận bão tuyết giả.
Cửa trước của các ngôi nhà trông đen đen, các cửa sổ còn đen hơn, trái ngược với lớp tuyết trắng muốt, mịn màng trên mái nhà và thứ tuyết bẩn hơn trên mặt đất; bị bánh các loại xe ngựa, xe bò nặng trịch cày lật lên thành những rãnh sâu, vắt ngang vắt dọc lên nhau hàng trăm lần ở chỗ các phố lớn phân nhánh, tạo thành những con mương rắc rối, khó mà lần theo trong lớp bùn dày vàng vàng và làn nước giá buốt. Bầu trời u ám, các phố ngắn nhất ngột ngạt vì sương mù xám xịt, nửa tan, nửa đông cứng, những phần tử nhỏ hơn rơi xuống thành một trận mưa các mảnh đen ngòm, dường như các ống khói ở cả nước Anh này bốc cháy và phun ra những thứ trong lòng lò. Chẳng có gì quá vui trong cái thời tiết hoặc thành phố này, nơi không khí hân hoan tưởng lầm rằng khí trời mùa hè là trong sáng nhất và mặt trời mùa hè là rực rỡ nhất, có thể khuếch tán vô ích.
Những người xúc tuyết trên nóc nhà ắt phải rất vui tính và chan chứa niềm vui; Họ gọi nhau í ới qua các lan can, thỉnh thoảng lại bông đùa ném một quả bóng tuyết, những lời trêu chọc vui vẻ, những tiếng cười sảng khoái nếu ném trúng và ít vui hơn nếu trượt. Các cửa hàng bán gia cầm vẫn mở nửa chừng, các cửa hàng bán hoa quả sáng rực, lộng lẫy. Các giỏ lớn, tròn, bụng phệ đựng hạt dẻ, hình dáng như áo gilê của các quý ông già cả ngà ngà say, đang thơ thẩn bên cửa và ngã nhào xuống phố trong bộ dạng sang trọng. Những củ hành Tây Ban Nha hung hung đỏ, vỏ ngoài nâu nâu, đường viền rộng, tươi sáng, béo mập như các thày dòng Tây Ban Nha, nháy mắt từ trên giá với vẻ ranh mãnh tinh nghịch với các thiếu nữ lúc họ đi qua, và kín đáo liếc các cành tầm gửi treo lơ lửng. Những quả lê và táo chất thành các kim tự tháp đẹp đẽ, những chùm nho treo lủng lẳng, mời mọc trên những cái móc khiến nước bọt của khách qua đường chảy miễn phí; hàng đống cây phỉ phủ đầy rêu và màu nâu gợi nhớ những chuyến đi dạo xưa cũ, thơm phưng phức trong rừng, mắt cá chân ngập trong lớp lá khô; những con chim non Norfolk Biffins ngăm ngăm đen, làm nổi bật màu vàng của cam và chanh, thân hình chắc nịch như khẩn nài con người mang chúng về trong những túi giấy và ăn sau bữa tối. Cá vàng và bạc bơi tung tăng giữa những quả được lựa chọn trong một cái thẩu, dù tham gia cuộc đua uể oải và lờ đờ, chúng có vẻ biết việc gì sắp xảy ra, và một con cá há hốc miệng bơi quanh cái thế giới bé nhỏ của chúng trong nỗi phấn khởi từ tốn và không sôi nổi.
Than ôi, còn các cửa hàng bán tạp phẩm! Chúng gần như đóng cửa, có lẽ một hoặc hai cánh chớp đã hạ xuống; nhưng vẫn có thể liếc nhìn qua các khe hở! Không chỉ những cái cân đã hạ xuống quầy tạo thành âm thanh vui vẻ, hoặc các dây bện và trục lăn cùng tách ra nhanh đến thế, hoặc các hộp đựng bánh lách cách chạy lên chạy xuống như trò xiếc, thậm chí các loại mùi của trà, cà phê làm khoái mũi, kể cả nho khô là thứ hiếm cũng được cung cấp dồi dào, những quả hạnh trắng lạ thường, những thanh quế dài và thẳng đuột, còn biết bao nhiêu thứ gia vị khác ngon lành, nhiều loại quả tẩm đường điểm thêm đường nấu chảy khiến những người xem thờ ơ nhất cũng thấy choáng váng, rồi đâm cáu bẳn. Chẳng phải vì những quả vả ướt và mềm nhão hoặc những quả mận Pháp đỏ hồng, rôn rốt chua trong các hộp trang hoàng lộng lẫy hay mọi thứ ngon lành khác để ăn và được bọc trong vỏ Giáng sinh, nhưng mọi khách hàng đều vội vã và háo hức trong cái ngày đầy hứa hẹn này, đến nỗi họ va phải nhau ở cửa, đánh rơi các giỏ bằng liễu gai, để quên các thứ đã mua ở quầy rồi phải quay lại kiếm, rồi mắc phải hàng trăm thứ sai lầm tương tự, buồn cười hết mức. Trong lúc những người bán tạp phẩm và nhân viên của họ thật thà và trong sạch, thái độ lịch sự, tạp dề thắt chặt ra sau để làm việc cho tiện, vẻ ngoài mệt mỏi vì phải kiểm tra mọi thứ, và cho những con quạ Giáng sinh nhấm nháp thứ họ đã chọn kỹ.
Nhưng chẳng mấy chốc, các tháp chuông gọi mọi người đến nhà thờ, họ ra đi, lũ lượt trên các đường phố, vận những bộ quần áo đẹp nhất, mặt mũi họ vô cùng hớn hở. Cùng một lúc, từ nhiều phố nhánh, ngõ hẻm và những chỗ rẽ không tên, vô số người xuất hiện, mang bữa tối đến các cửa hàng bánh mì. Cảnh tượng những người nghèo khổ này tham dự cuộc vui khiến Hồn ma rất chú ý, vì nó với Scrooge đứng ở ngưỡng cửa một hiệu bánh mì, và mở nắp những hộp đựng lúc họ đi qua, tàn của ngọn đuốc rơi lên bữa tối của họ. Đây là loại đuốc rất hiếm thấy, chỉ một vài lần, khi những người đó xô vào nhau và thốt lên những lời giận dữ, nó rỏ vài giọt nước lên họ, ngay lập tức họ bình tĩnh lại và trở nên dễ tính hẳn. Họ bảo, cãi nhau trong Ngày Giáng sinh thì thật xấu hổ. Thế đấy, Chúa thích thế, là thế đấy!
Lúc tiếng chuông ngừng, các hiệu bánh mì đóng cửa; che chắn ấm áp cho những bữa tối này, nấu bữa của họ trên mỗi bếp lò của hiệu, nơi hè đường bốc khói dường như mỗi hòn đá lát cũng đang đun nấu.
– Có mùi vị gì đặc biệt trong thứ cậu rắc từ ngọn đuốc thế? - Scrooge hỏi.
– Có đấy. Của riêng tôi.
– Nó dùng cho mọi loại tiệc trong ngày hôm nay sao? - Scrooge hỏi.
– Cho mọi loại. Nhất là cho các bữa ăn nghèo.
– Sao lại thế? - Scrooge hỏi.
– Vì cần nó nhất.
– Này Hồn ma! - Sau một lúc ngẫm nghĩ, Scrooge nói. - Tôi lấy làm lạ là cậu, trong tất cả những người thuộc nhiều giới quanh chúng tôi, tại sao lại muốn hạn chế cơ hội hưởng thụ vô tội của những người này.
– Tôi ư? - Hồn ma kêu lên.
– Cậu sẽ tước đoạt các phương tiện nấu nướng của họ vào các ngày Chủ nhật, thường là ngày duy nhất họ được nấu nướng, - Scrooge nói, - đúng không nào?
– Tôi ư? - Hồn ma kêu lên.
– Cậu mưu toan đóng cửa những nơi này vào ngày Chủ nhật, - Scrooge nói. - Và nó cứ thế mà tiếp diễn.
– Tôi mưu toan ư? - Hồn ma kêu lên.
– Hãy tha thứ cho tôi nếu tôi nhầm. Đó là việc đã làm nhân danh cậu, hoặc ít nhất là nhân danh gia đình cậu, - Scrooge nói.
– Có một số việc trên trái đất này của các người, - Hồn ma đáp lại, - những người khẳng định quen biết chúng tôi và hành động đủ thứ cho lòng say mê, kiêu căng, ác ý, căm thù, đố kỵ, cố chấp và ích kỷ nhân danh chúng tôi, những người vốn xa lạ với chúng tôi, và với tất cả bà con họ hàng của chúng tôi, họ dường như chưa bao giờ tồn tại. Hãy nhớ rằng họ phải chịu trách nhiệm các hành động của họ, chứ không phải chúng tôi.
Scrooge hứa ông sẽ nói; rồi họ đi tiếp đến vùng ngoại ô thành phố, vẫn vô hình như lúc trước. Đây là một phẩm chất đáng kể của con ma (Scrooge đã quan sát tại hiệu bánh mì), dù kích thước khổng lồ, nó vẫn có thể đến mọi chỗ mọi nơi rất dễ dàng, nó đứng dưới một mái nhà thấp, duyên dáng như một nhân vật siêu nhiên có thể làm y hệt trong bất kỳ một đại sảnh cao ngất.
Có lẽ con ma tốt bụng khoái thể hiện quyền năng này, hoặc đây là bản tính tử tế, hào phóng và nhiệt tình của nó, sự thông cảm với mọi người nghèo khổ đã đưa nó đến thẳng tới nhà viên thư ký của Scrooge; Nó đến đấy và đưa Scrooge đi cùng, tay ông nắm chặt áo choàng của nó. Đến ngưỡng cửa, Hồn ma mỉm cười và dừng lại, rắc tàn đuốc cầu phúc cho gia đình Bob Cratchit. Hãy nghĩ đến điều đó! Bob chẳng có gì ngoài mười lăm silinh một tuần; Cứ đến Chủ nhật, ông ta bỏ túi mười lăm bản sao tên thánh của mình; và Hồn ma Giáng sinh Hiện tại cầu phúc cho ngôi nhà bốn phòng của ông!
Lúc đó bà Cratchit - vợ ông Cratchit - đứng dậy, “lên khung” nhưng vẫn nghèo khổ trong chiếc áo khoác lộn hai lần, những dải đăng ten rẻ tiền giá sáu penny trang hoàng trên áo, cùng với Belinda Cratchit, cô con gái thứ hai cũng lộng lẫy những đăng ten, trong lúc cậu Peter Cratchit nhúng dĩa vào chảo khoai tây, và đưa các góc cổ áo sơmi kỳ quái của cậu (tài sản riêng của Bob tặng con trai và người thừa kế của ông nhân ngày này) vào miệng, hãnh diện thấy mình ăn mặc lịch sự đến thế, và nóng lòng được trình diễn bộ đồ lanh của mình ở các sàn thời trang. Hai đứa con nhỏ hơn của nhà Cratchit, một trai một gái, đi vào, nước mắt đầm đìa và kêu toáng lên rằng chúng ngửi thấy mùi ngỗng từ bên ngoài hiệu bánh mì, và biết là dành cho chúng; rồi đắm mình trong những ý nghĩ xa xỉ về mùi cây xô thơm và hành, mấy đứa trẻ nhà Cratchit nhảy múa quanh bàn ăn, tâng bốc cậu Peter Cratchit lên tận trời xanh trong lúc cậu thổi lửa (không kiêu ngạo, dù chiếc cổ áo làm cậu suýt nghẹt thở), cho đến khi chảo khoai tây đang cháy lom đom sôi lên sùng sục, cậu gõ rất to vào vung chảo rồi múc ra và bóc vỏ.
– Bố quý hóa của các con đâu rồi? - Bà Cratchit nói. - Cả em con nữa, bé Tim ấy? Còn Martha Giáng sinh năm ngoái cũng chẳng dặn đến chậm nửa giờ đó sao?
– Martha đến rồi đây, mẹ ơi! - Cô gái nói xong liền xuất hiện.
– Chị Martha đây rồi, mẹ ơi! - Hai cậu bé Cratchit reo lên. - Hoan hô! Con ngỗng to thế kia cơ mà, chị Martha!
– Kìa, cầu cho con khoẻ mạnh, sao con đến muộn thế! - Bà Cratchit nói và hôn cô hàng chục lần, rồi sốt sắng cởi khăn quàng và mũ cho cô.
– Tối qua bọn con xong việc muộn quá, - cô gái đáp, - và sáng nay chúng con phải dọn dẹp nhà cửa, mẹ ạ!
– Hay quá! Không sao, miễn là con đến, - Bà Cratchit nói. - Ngồi xuống trước lò sưởi này cho ấm, con yêu quý, Chúa phù hộ con!
– Không, không! Bố sắp về đấy, - hai cậu bé Cratchit kêu to, chúng nhảy nhót khắp nơi. - Trốn đi, chị Martha, trốn đi!
Thế là Martha trốn biến, và Bob, người cha bé nhỏ bước vào, khăn quàng cổ dài độ một mét, thứ đồ duy nhất có tua, rủ xuống phía trước, quần áo ông mòn xơ xác tuy chải cẩn thận, còn bé Tim ngồi vắt vẻo trên vai ông. Thương thay thằng bé, nó đeo cái khung nhỏ, một cái khung sắt đỡ cả tứ chi!
– Thế nào, Martha của chúng ta đâu? - Ông Bob Cratchit nhìn quanh và nói to.
– Nó không đến, - Bà Cratchit nói.
– Không đến! - Bob nói, bỗng xìu hẳn; Ông đã phải làm ngựa cho Tim suốt quãng đường từ nhà thờ về nhà. - Không đến trong ngày Giáng sinh!
Không muốn nhìn thấy bố thất vọng, dù chỉ để đùa, Martha vội nhô ra sau cánh cửa phòng kho và lao vào vòng tay ông, trong lúc hai cậu Cratchit đỡ bé Tim, đưa em vào phòng giặt cho em nghe bánh pút-đinh đang reo hát trong nồi.
– Thằng bé Tim thế nào? - Bà Cratchit hỏi, trêu chọc tính cả tin của Bob, còn ông đang hài lòng ôm ghì con gái vào ngực.
– Ngoan như vàng cốm, - Bob nói, - còn hơn nữa kia. Không hiểu sao nó đâm tư lự, ngồi một mình rất lâu, nghĩ đến đủ thứ lạ lùng nghe được. Nó kể với tôi trên đường về nhà, nó hy vọng mọi người nhìn thấy nó trong nhà thờ, vì nó què nên nó muốn thấy họ nhớ rằng Giáng sinh khiến cho những người hành khất què quặt đi được và những người mù nhìn thấy.
Giọng Bob run run lúc kể chuyện này, và càng run hơn khi ông nói bé Tim khỏe và vui hơn.
Nghe tiếng cái khung chống nhỏ, cần thiết của Tim rơi xuống sàn và chưa ai kịp nói lời nào, nó đã trở lại với bé cùng các anh chị ùa đến cạnh ghế của em cạnh lò sưởi; trong lúc ông Bob lật cổ tay áo lên - tội nghiệp ông, hình như chúng không còn có thể tiều tụy hơn được nữa -, trộn rượu gin với chanh trong một cái bình và khuấy đều, rồi đặt cạnh lò cho sôi, cậu Peter và hai cậu bé Cratchit đâu cũng có mặt đến kiếm miếng thịt ngỗng, rồi trở lại với cả đoàn diễu hành trang trọng.
Sự lăng xăng ấy khiến bạn có thể nghĩ con ngỗng là loài chim quý hiếm nhất, một con vật nổi lềnh bềnh, với nó một con thiên nga đen trở nên thông thường - và trong nhà này nó quan trọng đúng như thế. Bà Cratchit đun nước sốt - đã chuẩn bị sẵn trong chảo - sôi sình sịch; Cậu Peter nghiền khoai tây, hăng hái khác thường. Cô Belinda trộn sốt táo; Martha lau bát đĩa; Ông Bob đặt bé Tim ngồi cạnh ông, ở cái góc nhỏ bên bàn; hai cậu Cratchit xếp ghế cho mọi người, không quên xếp cho mình, và trèo vào chỗ, nhét thìa vào miệng để khỏi kêu ré lên đòi ngỗng trước khi đến lượt. Cuối cùng, các món ăn đã xong, lời cầu nguyện đã nói. Tiếp đó là một lúc ngừng lặng vì bà Cratchit chậm rãi nhìn mãi con dao lạng thịt, chuẩn bị ấn vào ức con ngỗng. Nhưng lúc bà làm thế và các thứ nhồi trong lòng ngỗng mong đợi từ lâu trào ra, một tiếng rì rầm mãn nguyện vọng quanh bàn, từ bé Tim đến hai cậu Cratchit háo hức đang gõ cán dao ăn và reo khẽ “Hoan hô!”.
Chưa bao giờ có một con ngỗng như thế. Bob nói ông không thể tin lại có một con ngỗng nhồi khéo đến vậy. Mọi người đều tấm tắc, thán phục sự mềm mại, thơm ngon, kích cỡ và rẻ tiền của nó. Thêm nước sốt táo và khoai tây nghiền, đây là bữa tối ngon tuyệt cho cả nhà; Thực ra, lúc ngắm một mảnh xương bé tí trên đĩa, bà Cratchit rất hài lòng nói rốt cuộc thì họ cũng không thể ăn hết cả con! Mọi người đã no nê, nhất là mấy cậu bé Cratchit, xô thơm và hành tây no đến cổ! Nhưng lúc này, Belinda đang thay đĩa, bà Cratchit rời phòng một mình lấy bánh pút-đinh để mang ra.
Nhỡ bánh chưa chín! Nhỡ nó bị vỡ! Nhỡ có người trèo qua tường ở sân sau và ăn cắp mất, trong khi họ vui vầy với con ngỗng - một giả thuyết làm hai cậu bé Cratchit tái cả mặt! Mọi loại kinh hoàng ấy đều chỉ là giả thuyết mà thôi.
Hoan hô! Nó nghi ngút khói! Cái bánh pút-đinh được lấy từ trong xoong ra. Một mùi giống như ngày giặt giũ. Đó là tấm khăn trải. Một mùi giống nhà ăn trộn lẫn với mùi của người thợ làm bánh ngọt ở nhà bên, cùng mùi chị thợ giặt bên cạnh! Đó là bánh pút-đinh! Nửa phút sau, bà Cratchit bước vào, mặt đỏ hồng nhưng mỉm cười hãnh diện, bưng cái bánh pút-đinh như một viên đạn súng thần công, rắn chắc và ngon lành, lốm đốm, mỗi phần tư bánh màu sắc rực rỡ vì rưới brandy nóng chảy và trang hoàng bằng các cành nhựa ruồi Giáng sinh cắm trên đỉnh.
Chao ôi, một cái pút-đinh tuyệt vời! Bob Cratchit điềm đạm nói rằng ông coi đấy là thành công lớn nhất của bà Cratchit từ khi họ lấy nhau. Bà Cratchit, lúc này nhẹ cả người, và thú nhận bà đã nghi ngờ chất lượng bột mì. Mọi người phải nói gì về nó đi chứ, nhưng không ai nói hoặc nghĩ nó là một cái pút-đinh nhỏ so với một gia đình đông đúc. Làm thế sẽ là một loại dị giáo. Bất cứ người nào trong nhà Cratchit sẽ đỏ mặt khi dám nghĩ đến một việc như vậy.
Cuối cùng, bữa ăn đã xong, khăn bàn đã dọn, lò sưởi được quét và nhóm lửa. Đồ uống trong bình đã nếm và được khen ngon tuyệt, táo và cam dọn lên bàn, một xẻng đầy hạt dẻ trên ngọn lửa. Sau đó cả nhà Cratchit quây quần bên lò sưởi, bên khuỷu tay ông là cái giá thủy tinh. Hai cốc vại và một chén sữa trứng, không quai.
Chúng đựng thứ đồ uống nóng trong bình, Bob chăm chút chúng, vẻ mặt rạng rỡ chẳng khác gì các ly có chân bằng vàng vậy, trong lúc đó hạt dẻ kêu xèo xèo và nổ lốp bốp giòn giã. Rồi Bob nâng cốc:
– Chúc cả nhà một Giáng sinh vui vẻ. Cầu Chúa phù hộ chúng ta!
Cả gia đình nhắc lại, vang vang.
– Chúa phù hộ chúng ta, tất cả mọi người! - Bé Tim nói sau cùng.
Bé ngồi sát cạnh bố, trên chiếc ghế đẩu bé xíu. Bob cầm bàn tay teo quắt, bé nhỏ của con, dường như ông yêu thằng bé và mong muốn giữ nó bên mình, kinh hãi khi nghĩ nó có thể bị tách khỏi ông.
– Hỡi Hồn ma, - Scrooge nói, với sự quan tâm trước kia ông chưa hề có. - Hãy cho tôi biết bé Tim còn sống không?
– Tôi nhìn thấy một chỗ trống, - hồn ma đáp. - trong góc cái lò sưởi khốn khổ kia, và một cái nạng không chủ, được gìn giữ cẩn thận. Nếu những cái bóng này vẫn không thay đổi vì Tương lai, thì cậu bé sẽ chết.
– Không, không, - Scrooge nói. - Ôi không, hỡi Hồn ma tốt bụng! Hãy nói thằng bé ấy sẽ được miễn trừ.
– Nếu những cái bóng này vẫn không thay đổi vì Tương lai, - hồn ma đáp, - không ai khác trong loài của tôi sẽ tìm thấy nó ở đây. Rồi sao nữa? Nếu nó muốn chết, thì làm thế tốt hơn và giảm gia tăng dân số.
Scrooge gục đầu nghe Hồn ma trích dẫn lời của chính mình, kiệt sức vì ân hận và tiếc thương.
– Này ông, - hồn ma nói, - nếu ông là người từ tâm, không sắt đá, không chịu nổi những lời thớ lợ xấu xa cho đến lúc ông phát hiện ra cái gì thừa và nó chính là ở đây. Ông có chọn lựa được người nào sẽ sống, người nào sẽ chết không? Có lẽ trong con mắt của Thượng đế, ông vô dụng hơn và không xứng để sống hơn hàng triệu người như đứa con của người đàn ông nghèo khổ này. Lạy Chúa! Hãy lắng nghe tiếng côn trùng trên lá cây đang tuyên bố quá nhiều sự sống giữa đám anh em đói khát của nó trong cát bụi!
Scrooge gập người xuống trước lời quở trách của hồn ma, và run rẩy nhìn xuống đất. Nhưng ông ta mau lẹ ngẩng lên khi nghe gọi tên mình.
– Ông Scrooge! - Bob nói. - Tôi gửi lời chúc mừng ông Scrooge, người tạo nên bữa tiệc này!
– Đúng là người tạo nên bữa tiệc này! - Bà Cratchit nói, đỏ mặt. - Ước gì ông ấy có ở đây. Tôi sẽ biếu ông ấy một miếng bánh và hy vọng ông ấy ngon miệng.
– Mình yêu quý của tôi, - Bob nói. - và các con nữa! Chúc Giáng sinh vui vẻ.
– Em chắc vì trong Ngày Giáng sinh, - bà nói, - nên có người uống chúc sức khoẻ của một người tởm lợm, keo kiệt, khắc nghiệt và tàn nhẫn là ông Scrooge. Mình thừa biết lão ta mà, Robert! Không ai biết rõ lão hơn mình đâu, anh chàng tội nghiệp ạ!
– Em kìa, - Bob trả lời ôn hoà. - Hôm nay là Giáng sinh mà.
– Em sẽ nâng cốc chúc sức khoẻ lão vì lợi ích của anh và vì ngày lễ này, - bà Cratchit nói, - chứ không phải vì lão. Chúc lão sống lâu! Chúc Giáng sinh và Năm mới vui vẻ! Em chẳng chút nghi ngờ là lão sẽ rất vui và rất hạnh phúc!
Bọn trẻ nâng cốc chúc theo mẹ. Đây là thủ tục đầu tiên của họ không chút thật lòng. Bé Tim uống sau cùng, nhưng nó không quan tâm chút nào. Với gia đình này, Scrooge là một con yêu tinh. Tên lão tỏa một bóng đen lên buổi tiệc, và suốt năm phút sau chưa xua đi được.
Khi việc đó qua đi, họ vui hơn trước gấp mười lần, nhẹ người vì không còn liên quan đến cái lão Scrooge Rủi ro kia. Bob Cratchit thuật lại ông sắp kiếm được việc làm cho cậu Peter, và nếu giành được việc này, mỗi tuần cậu sẽ kiếm được năm bảng rưỡi. Hai cậu bé Cratchit cười ầm ĩ khi nghĩ anh Peter của chúng sẽ đi làm; còn Peter nom tư lự bên lò sưởi, giữa những cái cổ áo của cậu, dường như đang cân nhắc những khoản đầu tư đặc biệt nên làm khi nhận được món thu nhập đáng hoang mang kia. Martha đang là thợ học việc khổ sở ở một hiệu làm mũ và phục trang phụ nữ, cũng kể lại những việc cô làm, cô phải làm việc nhiều giờ liên tục và sáng mai được nằm nghỉ lâu trên giường với cô có ý nghĩa biết chừng nào. Mai là một ngày lễ cô được ở nhà. Mấy hôm trước cô đã nhìn thấy một nữ bá tước và một huân tước, ngài huân tước này “cao lêu đêu như Peter”, câu này khiến Peter vội kéo cao cổ áo đến mức bạn không thể nhìn thấy đầu cậu ta nếu bạn ở đấy. Lúc này, bình đồ uống và hạt dẻ rang được chuyền vòng tròn; ngay sau đó họ hát bài ca về đứa trẻ mất tích đang lang thang trong tuyết; bé Tim cũng hát, giọng em nhỏ và ai oán nhưng em hát bài ấy rất hay.
Trong gia đình này chẳng có dấu vết gì sang trọng. Họ không phải là một gia đình nổi bật; họ ăn mặc tiều tụy, giày của họ còn xa mới được làm bằng thứ không thấm nước; quần áo của họ thiếu thốn; và Peter thừa biết rất có thể là ở một hiệu cầm đồ. Nhưng họ hạnh phúc, biết ơn và hài lòng về nhau, toại nguyện với thời khắc này; và khi họ mờ dần, nom họ càng hạnh phúc gấp bội trong những đốm sáng ở ngọn đuốc của Hồn ma rắc lên bữa tiệc, Scrooge đăm đăm quan sát họ, nhất là bé Tim, cho đến phút chót.
Lúc này trời đã tối, tuyết rơi khá dày; Hồn ma và Scrooge đi dọc nhiều phố, lửa réo ù ù, sáng rỡ trong các lò sưởi, phòng khách, các loại phòng ở đây, ngọn lửa bập bùng báo hiệu đang nấu một bữa tối ấm cúng, các đĩa nóng bỏng lật đi lật lại trước lò, những tấm rèm màu đỏ sẫm buông mau, chắn khí lạnh và bóng tối. Kìa, bọn trẻ con trong nhà đang ùa ra ngoài, lao vào tuyết đón các anh chị đã có gia đình riêng, các anh chị em họ, cô dì chú bác, là những người đầu tiên đón họ. Còn đây, những cái bóng của các vị khách in trên rèm cửa sổ; đằng kia là một nhóm các cô gái xinh đẹp, tất thảy mặc áo khoác lụa và đi ủng da lông thú, tất cả đều líu lo cùng một lúc, gần nhà hàng xóm, họ vấp phải một anh chàng độc thân tội nghiệp nhìn thấy họ bước vào trong ánh sáng rực rỡ - họ thừa biết mình đầy sức mê hoặc đến ma mị.
Nhưng nếu xét theo số người trên đường đến các cuộc họp mặt thân mật, bạn có thể nghĩ chẳng có ai ở nhà đón mừng khi họ đến đấy, thay vì nhà nào cũng có một nhóm đợi sẵn, trông nom cho ngọn lửa lò sưởi cao đến nửa ống khói. May mắn làm sao, hồn ma hân hoan biết chừng nào! Nó phô bộ ngực rộng, xòe bàn tay to và trôi giạt, rót tràn trề niềm vui hào phóng và vô hại lên mọi vật trong tầm tay! Người thắp đèn, lúc trước chạy không ngừng, rải các đốm sáng lên đường phố mờ tối, nay cũng đã ăn vận tươm tất chơi suốt buổi tối ở đâu đó, cười rõ to lúc Hồn ma đi qua, dẫu người đó ít có dịp bầu bạn ngoài lễ Giáng sinh.
Lúc này, con ma không một lời báo trước, họ đứng trên cánh đồng hoang vắng và ảm đạm, nơi có những tảng đá đồ sộ, kỳ quái rải rác đó đây, dường như đây là nơi an táng những người khổng lồ; nước lan khắp mọi nơi nó muốn; hoặc khi đã lan ra hết, nhưng sương giá đã vây hãm nó làm tù nhân và chẳng có gì lớn lên được ngoài rêu, cây kim tước và lớp cỏ thô, rậm rạp. Mặt trời đang lặn về phía Tây, để lại một vệt đỏ như lửa, trừng trừng nhìn xuống cảnh tiêu điều trong chốc lát, giống như một con mắt rầu rĩ, càng xuống thấp hơn càng cau có, rồi mất hút trong màn đêm dày đặc và tối tăm nhất.
– Nơi này là đâu? - Scrooge hỏi.
– Là nơi các thợ mỏ sống, họ làm việc trong lòng đất. - Hồn ma đáp. - Nhưng họ biết tôi đấy. Ông nhìn xem!
Một ngọn đèn thắp sáng trong cửa sổ căn lều, và họ nhanh chóng tiến đến chỗ đó. Qua bức tường bằng bùn và đá, họ nhận ra một nhóm tụ tập vui vẻ quanh lò sưởi cháy rừng rực. Một ông già và một bà già cùng các con, cháu, chắt và nhiều thế hệ khác nữa, tất cả vui tươi trong những bộ quần áo ngày lễ. Ông già thỉnh thoảng lại cao giọng át tiếng gió hú trên cánh đồng hoang, hát cùng họ bài ca mừng Giáng sinh; bài hát ấy cổ kính từ khi ông còn bé, thỉnh thoảng họ hòa thành dàn đồng ca. Chắc chắn lúc họ cao giọng, ông già hoàn toàn thoải mái và hát to; và khi họ ngừng, giọng ông chìm xuống mạnh mẽ.
Hồn ma không nấn ná ở đây nữa, nhưng bảo Scrooge cứ nắm lấy áo choàng của nó và lướt qua cánh đồng hoang, tăng tốc tới đâu đây? Không đến biển chứ? Đến biển. Scrooge kinh hoàng nhìn lại, thấy mảnh đất cuối cùng, một dãy núi đá đồ sộ đằng sau; tai ông ta điếc đặc vì tiếng nước réo ầm ầm như sấm, nước cuồn cuộn và gầm rống, giận dữ trong các hang động kinh khủng đã mòn và hung hăng xói mòn trái đất.
Cách bờ biển khoảng dăm kilômét, một ngọn hải đăng lẻ loi dựng trên một dải đá ngầm trũng, ảm đạm, nước chà xát và vỗ ào ào quanh năm. Những đống lớn rong biển bám vào chân hải đăng, những con chim báo bão vẫn được cho rằng sinh ra trong gió cũng như rong biển sinh ra trong nước, bay lên và hạ xuống quanh đó giống những con sóng chúng bay qua.
Nhưng ngay ở đây, hai người đàn ông gác hải đăng cũng nhóm một ngọn lửa xuyên qua kẽ hở trong bức tường đá dày, phóng một chùm ánh sáng rực rỡ ra biển cả uy nghi. Chắp đôi tay chai cứng như sừng trên cái bàn thô bên cạnh, họ chúc nhau Giáng sinh vui vẻ bằng một bình rượu Grôc*. Người nhiều tuổi hơn, có bộ mặt bị hủy hoại và sứt sẹo vì thời tiết khắc nghiệt, có thể đứng mũi chịu sào cho một con thuyền cũ, cất tiếng hát một bài khỏe khoắn như cơn gió mạnh.
Bóng ma tăng tốc trên biển cả tối tăm và nhấp nhô, đi, đi mãi, cho đến lúc xa hẳn, và như nó bảo Scrooge từ trong bờ, họ nhẹ nhàng đậu lên một con tàu. Họ đứng cạnh người lái tàu bên bánh lái đang quan sát mũi tàu, tổ trực có nhiều nhân viên; những hình dáng mơ hồ như những bóng ma ở vài vị trí của họ. Mỗi người trong bọn ngân nga giai điệu Giáng sinh hoặc nghĩ đến ngày Giáng sinh, hoặc nói khẽ với người cùng gác về một ngày Giáng sinh đã qua, với hy vọng được trở về nhà vào dịp đó. Từng người trên tàu dù thức hay ngủ, xấu hoặc tốt, trong ngày đó đều nói với nhau những lời tử tế hơn mọi ngày trong năm; cùng chia sẻ sự hân hoan trong ngày hội, nhớ những người thân thiết nơi xa và biết rằng họ cũng đang nhớ đến mình.
Scrooge hết sức ngạc nhiên khi trong lúc lắng nghe tiếng gió rền rĩ, tưởng một vật uy nghi đang di chuyển trong bóng tối cô đơn bên trên một vực thẳm không tên, chiều sâu của nó bí ẩn và thăm thẳm như cái chết. Scrooge càng sửng sốt hơn khi cùng lúc đó, ông nghe thấy một tiếng cười nồng nhiệt. Ông kinh ngạc khi nhận ra chính là tiếng cười của cháu trai và thấy mình đứng giữa một căn phòng sáng sủa, khô ráo, đèn nến lấp lánh, Hồn ma tươi cười đứng cạnh ông, và nhìn cháu trai ông với vẻ niềm nở, tán thưởng.
– Ha, ha, ha! - Cháu của Scrooge cười to. - Ha, ha, ha!
Nếu vì một dịp bất ngờ nào đó, bạn tình cờ biết người nào cười vui hơn cháu trai của Scrooge, có thể nói tôi cũng muốn quen biết người ấy lắm. Hãy giới thiệu cho tôi nhé, tôi sẽ vun đắp mối giao tình đó.
Đây là sự điều chỉnh sự vật rất công bằng, hợp lý và quý giá; Trong lúc bị nhiễm bệnh tật và buồn rầu, chẳng có gì trên đời hấp dẫn hơn, dễ lây hơn tiếng cười và sự vui vẻ. Người cháu của Scrooge có kiểu cười như thế này: ôm lấy hai bên sườn, quay tròn đầu, nhăn nhó mặt mày theo những kiểu phi lý nhất; Cô cháu dâu của Scrooge cũng cười vui y như chồng vậy. Đám bạn bè của họ cười ồ theo, không hề kém cạnh.
– Ha ha! Ha ha ha!
– Bác ấy bảo Giáng sinh là một trò láo khoét, như tớ đang sống vậy! - Cháu trai của Scrooge kêu tướng lên. - Bác ấy cũng tin thế đấy!
– Thật xấu hổ cho bác ấy, Fred ạ! - Cô cháu dâu của Scrooge phẫn nộ. - Chúa phù hộ cho những người đàn bà ấy! Họ chẳng bao giờ làm việc gì nửa vời. Lúc nào họ cũng sốt sắng.
Cô rất xinh đẹp, quá ư xinh đẹp. Gương mặt kiều diễm, lúm đồng tiền trên má, khuôn miệng xinh chín mọng như sinh ra để hôn, và chắc chắn là thế. Cằm cô có đủ loại chấm li ti, tan lẫn vào nhau khi cô cười, và bạn sẽ thấy chưa từng gặp cặp mắt nào sáng rỡ đến thế trên mái đầu của bất kỳ người nào xinh xắn nhường kia. Nhìn chung, cô là người bạn có thể gọi là khiêu khích, nhưng xứng đáng. Chao ôi, một sự xứng đáng hoàn hảo!
– Thực ra, bác ấy là một ông già tức cười, và không mấy dễ chịu. Song bác ấy cáu kỉnh như thế là tự trừng phạt mình, và tôi chẳng nói gì chống lại bác ấy hết.
– Em đoán chắc bác ấy giàu lắm, - cô cháu dâu của Scrooge bóng gió. - Chí ít thì anh cũng hay bảo em thế.
– Có ý nghĩa gì đâu, em yêu? - Cháu trai của Scrooge nói. - Giàu có chẳng ích lợi gì cho bác ấy. Bác ấy chẳng làm được việc gì tốt đẹp bằng của nả của mình. Bác ấy cũng không dám sống phong lưu. Bác ấy cũng không khoái gì khi nghĩ - ha ha ha! - rằng chúng ta sẽ được lợi vì cái gia sản đó.
– Em không thể chịu được bác ấy, - cô cháu dâu của Scrooge nhận xét. Các chị em gái của cô và tất cả đám đàn bà con gái khác đều đồng tình với ý kiến đó.
– Chao ôi, tôi biết! - Cháu trai Scrooge nói. - Tôi thấy thương bác ấy, có cố gắng tôi cũng không giận bác ấy. Có ai khổ sở vì những ý thích bất chợt của bác ấy đâu kia chứ? Còn bác ấy thì lúc nào cũng tự làm khổ mình. Bác ấy có ý không ưa chúng mình, nên không đến và ăn tối với chúng mình. Hậu quả thì sao nào? Bác ấy chẳng mất gì hơn một bữa tiệc tối.
– Thực ra, em nghĩ là bác ấy đã bỏ lỡ một bữa tiệc rất vui, - cô cháu dâu ngắt lời. Mọi người đều nói y như thế, hẳn họ tự cho mình có quyền phán xét, vì họ vừa ăn xong bữa tối, các món tráng miệng bày sẵn trên bàn, họ túm tụm quanh lò sưởi, cạnh ánh sáng.
– Quái, tôi rất mừng nghe thấy tiếng ấy, - cháu trai Scrooge nói, - vì tôi không tin lắm vào những quản gia trẻ này. Anh nói sao, hở Topper?
Rõ ràng Topper đang để mắt đến một trong những em gái của cô cháu dâu Scrooge, vì anh ta trả lời độc thân là kẻ cùng khổ, đáng thương, không có quyền phát biểu ý kiến về chủ đề này. Em gái cô cháu dâu, một cô gái mũm mĩm quàng khăn đăng ten đỏ bừng mặt, không phải vì ánh của những bông hồng trên khăn.
– Nói tiếp đi, Fred, - cháu dâu của Scrooge nói và vỗ tay. - Anh ấy chẳng bao giờ nói hết câu đã bắt đầu! Anh ấy ngộ thế đấy!
Cháu trai của Scrooge say sưa cười mãi, và khi không thể giữ cho nó không lan truyền, dù cô em gái mũm mĩm cố hết sức nén bằng loại giấm thơm, tấm gương của anh ta được mọi người nhất trí noi theo.
– Tôi chỉ nói thế này, - cháu trai của Scrooge nói, - hậu quả của việc bác ấy không ưa chúng tôi là không muốn làm chúng tôi vui, song tôi thấy bác ấy đã mất những khoảnh khắc vui vẻ, dù chúng cũng chẳng làm bác ấy tổn hại gì. Tôi dám chắc bác tôi mất cả những người bạn dễ chịu hơn có thể tìm thấy trong ý nghĩ, dù ở văn phòng chán ngắt hoặc trong các căn phòng bụi bặm của mình. Tôi đã định mỗi năm đem lại cho bác ấy một dịp, dù bác ấy thích hay không, vì tôi thương bác ấy. Bác ấy có thể xỉ vả Giáng sinh cho đến lúc chết, nhưng bác ấy phải nghĩ tốt hơn - tôi thách bác tôi đấy - nếu hết năm này sang năm khác, bác ấy thấy tôi đến đó, tâm trạng phấn chấn và nói: “Bác Scrooge, bác khỏe không ạ?”. Nếu câu đó khiến bác tôi hứng lên, cho anh thư ký khốn khổ năm chục bảng là đã lắm rồi, tôi nghĩ hôm qua tôi đã khuấy động được bác tôi.
Lúc này đến lượt họ cười vì ý nghĩ anh ta khuấy động được Scrooge. Nhưng vốn là người vô cùng đôn hậu, không quan tâm nhiều lắm họ cười gì, vì thế dù họ cười vì gì đi nữa, anh cũng khuyến khích họ vui thêm, và tươi cười chuyền cái chai cho họ.
Sau khi uống trà, họ chơi nhạc. Vì họ là một gia đình có khiếu âm nhạc, và biết họ sắp hát bè hoặc đơn ca, tôi có thể cam đoan với bạn rằng: Topper hát giọng nam trầm rất hay, trán chưa bao giờ nổi gân hoặc mặt không hề đỏ khi hát. Cháu dâu của Scrooge chơi đàn hạc khá hay; cô đã dạo một giai điệu giản dị quen thuộc với trẻ con, khiến Scrooge xúc động từ hồi học trường nội trú, vừa được Con ma Giáng sinh Quá khứ nhắc nhở. Khi tiếng nhạc vang lên, mọi thứ mà hồn ma vừa cho thấy ùa đến trong trí ông. Mỗi lúc, ông càng trở nên ủy mị, tưởng như nhiều năm trước, ông đã từng lắng nghe thường xuyên, ông có thể vun đắp sự ân cần với cuộc sống cho hạnh phúc riêng, bằng chính bàn tay mình, không cần nhờ đến cái mai của người trông nom nhà thờ chôn cất Jacob Marley.
Nhưng họ không dành cả buổi tối cho âm nhạc. Sau một lúc chơi trò nộp tiền phạt, thỉnh thoảng được làm trẻ con cũng thú, và không có dịp nào hợp hơn là Giáng sinh, khi Người Sáng lập là một đứa trẻ. Đầu tiên là trò bịt mắt bắt dê. Tất nhiên rồi. Tôi không tin Topper là một người mù hơn tin anh ta có mắt đằng sau gáy. Ý tôi là, đây là một việc đã thoả thuận giữa anh ta với cháu trai của Scrooge, và Hồn ma Giáng sinh hiện tại biết điều đó. Cái kiểu anh ta theo đuổi cô em gái mũm mĩm quàng khăn đăng ten là vi phạm trắng trợn tính cả tin của con người. Đập mạnh bộ đồ lò, xô đổ ghế, va phải cây đàn dương cầm, chúi vào giữa các tấm rèm, cô ta đến chỗ nào là Topper có ở đấy! Anh ta luôn biết cô nàng mũm mĩm ở đâu. Nếu bạn định tấn công anh ta (một số người trong bọn đã làm thế), anh ta sẽ làm một động tác nghi binh để tóm lấy bạn, rồi ngay sau đó lại lén theo hướng cô em gái mũm mĩm kia. Cô ta kêu to lên rằng như thế là không công bằng, mà đúng là thế thật. Nhưng rốt cuộc, khi Topper tóm được cô, bất chấp trang phục của cô toàn lụa mịn và cô lướt nhanh qua anh, anh ta dồn cô vào một góc không sao thoát nổi, lúc đó hành động của anh ta mới đáng ghét làm sao. Anh ta giả vờ không nhận ra cô, giả vờ cần phải chạm vào khăn cô, muốn khẳng định đúng là cô bằng cách ôm chặt cái nhẫn trên ngón tay cô và dây chuyền quanh cổ cô, thật là ghê tởm, xấu xa! Chắc chắn là cô đã nói ý kiến của mình với anh ta, khi có thêm một người bịt mắt nữa trong phòng, họ đã rất thân thiết với nhau sau tấm rèm.
Cô cháu dâu của Scrooge không tham gia hội bịt mắt bắt dê, cô ngồi thoải mái trên một cái ghế bành to và ghế để chân trong một góc ấm cúng, còn Hồn ma và Scrooge ở ngay sau cô. Nhưng cô tham gia vào trò nộp phạt, và thích thú được ngưỡng mộ bằng mọi chữ cái trong bảng ABC. Cô chơi rất cừ trò đánh đố, cô đánh bại hoàn toàn em gái, đem lại niềm vui thầm kín cho cậu cháu trai của Scrooge, dẫu họ đều là những cô gái sắc sảo, như Topper có thể nói với bạn. Ở đây có khoảng hai chục người, cả trẻ lẫn già, tất cả đều chơi đùa, Scrooge cũng vậy; ông quên bẵng rằng ông thích thú với những gì diễn ra, rằng tiếng nói của ông không vọng đến tai họ, đôi khi ông buột ra những lời phỏng đoán rất to, và ông thường đoán trúng.
Hồn ma hài lòng thấy ông vui vẻ nhường ấy, và trìu mến nhìn ông lúc ông khẩn khoản như một cậu bé, xin ở lại cho đến lúc khách khứa ra về. Nhưng Hồn ma nói không thể được.
– Có một trò chơi mới này, - Scrooge nói. - Chỉ nửa giờ thôi, Hồn ma ạ!
Đây là trò chơi Có hoặc Không, cháu trai của Scrooge phải nghĩ ra một thứ gì đó, còn những người khác phải khám phá ra, vì anh ta chỉ trả lời Có hoặc Không các câu hỏi của họ. Cuộc hỏi-đáp do anh ta gợi ra cực kỳ sôi nổi, khi anh ta nghĩ đến một con vật sống, đúng hơn là một con vật khó chịu, hung dữ, hay gầm gừ và đôi khi cằn nhằn, thỉnh thoảng trò chuyện và sống ở London, đi khắp các phố phường, không phô trương, không bị ai dẫn dắt, không sống giữa bầy đàn, không bao giờ bị mổ thịt ở chợ, không phải ngựa, lừa, bò cái, bò đực hoặc hổ hay chó, lợn, mèo hoặc gấu. Vừa đặt ra câu hỏi xong, người cháu cười ồ lên giòn giã và khoái chí đến mức nhảy phắt khỏi sofa và giậm chân thình thịch.
Cuối cùng, cô em gái mũm mĩm cũng khoái chí không kém, kêu toáng lên:
– Em đoán ra rồi nhé! Em biết đấy là gì rồi, anh Fred! Em biết rồi!
– Là cái gì? - Fred hỏi to.
– Là ông bác Scro-o-o-o-oge của anh.
Thì chắc chắn là thế rồi. Vui thích là một tình cảm rất chung, dù một vài người phản đối đã trả lời “Phải” với câu hỏi “Gấu phải không?”, vì một câu trả lời phủ định sẽ làm chệch suy nghĩ của họ khỏi ông Scrooge, dù thông thường họ nghĩ theo cách đó.
– Tôi chắc bác ấy đã đem lại cho chúng ta rõ nhiều trò vui, - Fred nói, - và nếu không nâng cốc chúc sức khoẻ bác ấy là vô ơn. Đây là cốc vang hâm nóng, sẵn sàng cho chúng ta lúc này và tôi sẽ hô: “Uống vì bác Scrooge!”.
– Phải đấy! Vì bác Scrooge! - Họ hô lớn.
– Dù ông ấy có thế nào đi nữa, chúc ông già Giáng sinh vui vẻ và Năm mới hạnh phúc! - Cháu trai Scrooge nói. - Bác ấy đã không nhận lời chúc này của tôi, nhưng biết đâu sẽ nhận. Bác Scrooge!
Bác Scrooge không thể không cảm thấy vui vẻ và nhẹ lòng, ông nâng cốc đáp lại một cách vô ý thức và cảm ơn họ bằng bài nói không ai nghe thấy, nếu con ma cho ông thời gian. Nhưng toàn bộ cảnh này trôi qua nhanh như chớp, ngay sau khi người cháu nói xong lời cuối cùng, ông và Hồn ma đã đi tiếp cuộc hành trình.
Họ đã nhìn thấy nhiều, đã đi xa, đã thăm nhiều ngôi nhà, và luôn luôn có một kết cục tốt đẹp. Hồn ma đứng cạnh nhiều giường bệnh và họ đều vui vẻ; Trên những miền đất xa lạ, họ đã đến gần một ngôi nhà có những người sống chật vật nhưng vẫn nhẫn nại với nỗi hy vọng lớn lao hơn, sống trong cảnh nghèo khổ nhưng họ vẫn vui tươi. Trong nhà tế bần, bệnh viện, nhà tù, trong từng nơi trú ẩn khốn khổ, nơi con người tầm thường chỉ có chút quyền hành tí ti của mình đã không nhanh nhảu tới cửa và ngăn Hồn ma ở bên ngoài, nó để lại lời cầu phúc và dạy cho Scrooge châm ngôn của mình.
Đêm đó thật dài, nếu không là đêm duy nhất, nhưng Scrooge ngờ lắm, vì hình như những ngày lễ Giáng sinh đã cô lại thành khoảng thời gian mà họ trải qua với nhau. Cũng thật lạ lùng, trong khi Scrooge không thay đổi hình dáng bên ngoài, con ma cứ lớn hơn và già đi rõ ràng. Scrooge nhận thấy sự biến đổi này, nhưng không nói gì cho đến lúc họ rời bữa tiệc Đêm thứ Mười hai của thiếu nhi, nhìn Hồn ma khi họ đứng ở một nơi thoáng đãng, Scrooge nhận ra tóc nó đã hoa râm.
– Cuộc sống của các hồn ma ngắn vậy ư? - Scrooge hỏi.
– Cuộc sống của tôi trên cõi trần rất ngắn ngủi, - hồn ma đáp. - Nó sẽ chấm dứt vào đêm nay.
– Đêm nay ư? - Scrooge kêu lên.
– Vào lúc nửa đêm. Nghe đây! Thời gian đang đến gần.
Đúng lúc đó, nhiều chùm chuông ngân vang, điểm mười một giờ bốn nhăm.
– Hãy tha lỗi cho tôi nếu tôi không giải thích được điều muốn hỏi, - Scrooge nói và chăm chú nhìn xuống cái áo choàng của Hồn ma, - nhưng tôi thấy một thứ rất lạ và không thuộc về ông, thò ra ngoài sơmi. Đây là một bàn chân hay móng vuốt?
– Có lẽ là cái vuốt, để da thịt đắp lên, - Hồn ma buồn rầu đáp. - Ông nhìn đây!
Từ những nếp gấp của chiếc áo choàng lộ ra hai đứa trẻ, khốn khổ, xác xơ, sợ hãi, xấu xí và đáng thương. Chúng quỳ xuống bên chân con ma và bám chặt vào bên ngoài tấm áo.
– Này ông! Hãy nhìn đây! Hãy nhìn xuống đây! - Hồn ma kêu lên.
Chúng là một trai, một gái. Vàng vọt, gầy gò, tả tơi, cáu kỉnh, tham tàn nhưng cũng quy phục vì địa vị hèn mọn của mình. Ở nơi tuổi trẻ phơi phới lẽ ra phải chan chứa trên từng đường nét, sắc mặt phải tươi tắn nhất, thì như có một bàn tay tàn héo và run rẩy ghìm chặt và vặn vẹo nó thành những mảnh nhỏ của tuổi già. Là nơi thiên thần có thể ngự trị, ma quỷ lẩn trốn và trừng trừng ngó ra đe dọa. Không biến đổi, không xuống cấp, không thoái hóa nhân tính dù ở bất cứ cấp độ nào, thông qua mọi bí ẩn của sự sáng tạo tuyệt vời, có những con quỷ nửa kinh hoàng nửa khiếp đảm như thế.
Scrooge lùi lại, thất kinh. Cho ông thấy chúng theo cách này, con ma cố nói rằng chúng là những đứa con ngoan, nhưng lời lẽ cứ nghẹn lại, còn hơn cả một lời nói dối tệ hại nhất.
– Này Hồn ma! Chúng là con của ông ư? - Scrooge không thể nói gì hơn.
– Chúng là của con người, - Hồn ma nói và nhìn xuống chúng. - Chúng bám lấy tôi, khẩn khoản xin thoát khỏi cha chúng. Thằng bé này tên là Dốt nát. Con bé này là Thiếu thốn. Hãy thận trọng với cả hai ở mọi mức độ của chúng, nhưng dè chừng nhất là thằng bé này, vì tôi đọc được trên trán nó có viết Bạc phận, trừ khi chữ đó đã xóa đi. Hãy phủ nhận điều đó! - Hồn ma kêu lớn và dang rộng đôi tay về phía thành phố. - Hãy phỉ báng những kẻ nào nói điều đó! Hãy chấp nhận nó vì những ý định bè phái, và làm cho nó tệ hại hơn! Hãy chờ kết cục!
– Chúng không chốn nương thân hoặc tiêu khiển sao? - Scrooge hỏi.
– Không nhà tù nào ư? - Hồn ma nói và quay nhìn ông ta lần cuối. - Không nhà trừng giới ư?
Chuông điểm mười hai giờ.
Scrooge nhìn quanh tìm Hồn ma nhưng chẳng thấy đâu. Lúc tiếng chuông cuối cùng ngừng ngân, ông nhớ lại lời báo trước của ông già Jacob Marley và ngước mắt lên, ông trông thấy một bóng ma uy nghi, khoác áo choàng, mũ trùm đầu như một làn sương mù lướt trên mặt đất đến chỗ ông.